Изменения, происходящие в стране и мире, влекут за собой все возрастающую потребность в высококвалифицированных, компетентных специалистах. Это определяет стратегию подготовки специалистов, так как для высшей школы проблемы качества образования всегда были актуальны (и это можно отнести к числу основных функций высшей школы).

Обеспечить качество образования и подготовки специалиста можно с помощью хорошо отлаженной системы управления качеством образования, обладая определенными инструментариями, что сделано в Кыргызском экономическом университете им.   М.Рыскулбекова. К этому стремятся все заинтересованные стороны образовательного процесса – обучающиеся, работодатели, руководство и профессорско-преподавательский состав учебного заведения, государство в целом.

В современных условиях каждый вуз стремится занять свою нишу на рынке образовательных услуг. Думается, это возможно только в двух случаях: когда вуз имеет свой привлекательный и неповторимый образ, и если является учреждением, которому можно доверять, поскольку здесь дают качественное образование. Создание такого учреждения – дело длительное, кропотливое. В течение 20 лет весь коллектив КЭУ им. М. Рыскулбекова работает над стратегией улучшения качества образования. Особую роль в реализации этой миссии играет управление на всех уровнях. От его целей, стиля и характера во многом зависит развитие образовательного учреждения, атмосфера в коллективе, качество работы сотрудников.

Ориентируясь на позицию, что «спасение – в качестве», ректорат КЭУ им. М. Рыскулбекова принял решение создать систему управления на основе международных стандартов.

Качество образования, с одной стороны, рассматривается как качество результата образовательного процесса (уровень знаний, умений, навыков и т.п.). В этом контексте качество образования можно охарактеризовать как фундаментальность, глубину и востребованность полученных знаний, как в процессе обучения, так и в работе после окончания вуза. В зависимости от полученных знаний выпускники КЭУ им. М. Рыскулбекова могут пройти конкурсный отбор при устройстве на работу; успешно приобретать профессиональные навыки, базирующиеся на изученных на предыдущих стадиях образовательного процесса дисциплинах, и эффективно реализовывать полученные знания, умения и навыки в профессиональной деятельности. С другой стороны, качество образования определяется характеристиками образовательного процесса, направленными на реализацию его целей и результатов.

В нашем понимании менеджмент качества – это живая саморазвивающаяся система, которую можно рассматривать не только как ресурс, но и как необходимое условие развития вуза. СМК нужна не для того, чтобы устранять возможные несоответствия, после того как они возникнут, а для их предотвращения, предупреждения. Основной ее принцип «улучшению – нет предела».

Обеспечение высокого качества образования на основе сохранения его фундаментальности и соответствия актуальным и перспективным потребностям личности, общества, государства является главной задачей Кыргызского экономического университета им. М. Рыскулбекова. Для решения данной задачи в университете функционирует Отдел качества и аккредитации, основной сферой деятельности   которого является внедрение системы менеджмента качества образования, системы внутренней гарантии качества и подготовка вуза к прохождению национальной и международной аккредитаций.

Основными целями деятельности отдела являются: построение, поддержание в рабочем состоянии и совершенствование системы менеджмента качества, обеспечение реализации политики университета в области управления качеством, а также обеспечение процедур лицензирования и государственной, и международной аккредитации вуза.

 Соответственно за достижение значительных результатов в области качества и внедрение высокоэффективных методов менеджмента качества в образовании Постановлением Правительства Кыргызской Республики от 22 июля 2015 года №515, Кыргызскому экономическому университету им. М.Рыскулбекова присуждена премия по качеству за 2014 год в номинации «Образование».

Кыргызский  экономический университет  им. М.Рыскулбекова — крупный центр образования, науки и культуры, в городе Бишкек, осуществляющий подготовку кадров экономического профиля  для различных сфер  экономики КР. Он имеет богатый опыт реализации образовательно-профессиональных программ, основанных на многоуровневой непрерывной системе: лицей- колледж- университет — магистратура — аспирантура и докторантура.

КЭУ осуществляет подготовку кадров по 5 направлениям высшего и 8 специальностям среднего профессионального образования, обучение ведется по очной, вечерней и заочной форме. Материально-техническая база позволяет на современном уровне готовить бакалавров, магистров и специалистов проводить научно-исследовательскую работу.

В университете работают более 300 преподавателей,  более 40% которые имеют ученые степени и званья. К учебному процессу привлекаются известные ученые экономисты Кыргызстана и ведущие специалисты министерств и ведомств. При университете функционирует Диссертационный совет по защите докторских и кандидатских диссертаций по экономическим наукам.

КЭУ является одним из первых вузов Кыргызстана по вхождению в Болонский процесс, деятельность которого ориентирована на международные стандарты образования. Это позволяет выпускникам — бакалаврам и магистрам получать приложение европейского образца к диплому (Diploma Supplement), что дает возможность свободного трудоустройства в странах СНГ и Европы. Университет является членом многих международных ассоциаций вузов, таких как Евродип, EdNet, DAAD, Фонд Сорос-Кыргызстан, Сети CANGA и Аccels. Благодаря этому вуз осуществляет взаимообмен студентов и преподавателей, организует научные стажировки, совместные исследования.

В рамках проекта CANGA (Центрально-Азиатская сеть гарантии качества и аккредитации) университет в 2012 году прошел пилотную аккредитацию и получил сертификат качества по направлениям «Менеджмент» и «Экономика».

Согласно принятой «Стратегии развития образования в Кыргызской Республике на 2012-2020 годы», основным приоритетным направлением политики в сфере высшего образования является совершенствование системы гарантии качества образования.

Для достижения поставленных целей Кыргызский  экономический университет  им. М.Рыскулбекова решает следующие задачи:

- оптимизация всех рабочих процессов университета;

- организация документационного обеспечения системы управления качеством университета;

- организационно-методическое и информационное обеспечение подготовки и проведения лицензирования, государственной и международной аккредитации университета и отдельных образовательных программ;

- разработка технологий для организации и проведения мониторинговых исследований качества деятельности университета;

- организация мониторинга качества функционирования основных и вспомогательных процессов в университете;

- внутри вузовский мониторинг выполнения лицензионных требований и аккредитационных показателей для высшего учебного заведения и по отдельным профессиональным образовательным программам.

Отделом качества и аккредитации проводится работа по подготовке вуза к Международной независимой и национальной аккредитации и внедрение системы менеджмента качества(СМК).

В рамках работы по повышению качества образовательного процесса сформирован «Совет по качеству», куда вошли руководители структурных подразделений и заведующие ведущих кафедр. Подготовлен обновленный пакет документов к самооценке университета, с учетом замечаний прошедшей аккредитации. Предстоящая самооценка деятельности вуза предполагает привлечение к данной работе внешних экспертов, что является принципиально новым в этом деле. Работа Отдела по обеспечению качества организуется на основе годового плана действий, который составляется с учетом рекомендаций и предложений заинтересованных сторон. Согласно плану отдела, университет 2 раза в год планирует проводить аудиторскую проверку качества образовательного процесса, что должно качественно повысить работу всех структурных подразделений и кафедр.

В результате выработки данной стратегии качества, КЭУ им. М.Рыскулбекова получает эффективный инструмент по обеспечению качества образования.

Один из способов стать непрерывно совершенствующимся вузом — это понять, где его сильные стороны, а где можно было бы улучшить работу, а потому требуется тщательный предварительный анализ полученных результатов. С помощью оценки по модели в вузе можно получить необходимую для начала непрерывного совершенствования качества образования информацию.

Таким образом, приобретая все новые и новые инструменты управления процессами деятельности, вузы смогут оптимально достичь поставленных целей для выполнения своей политики и миссии.

            Толобек Камчыбеков, ректор, д.э.н., профессор

Кыргыз эли Азия чөлкөмүндөгү элдердин ичинен эӊ байыркы эл экендигин тарых да тастыктап келет. Элдин улуу көчүн баштап, ак ниеттен кызмат кылган көсөмдөр эч качан унутулбайт, тарых барактарынан, кийинки муундун жүрөгүнөн өчпөс орун алат. Ошондой улуу инсандардын бири, өз доорунун саясий ишмери – Алымбек датка.

Улуу Көчтүн баштоочусу

Маматемин Эркебаевдин маалыматы боюнча, Алымбек 1800-ж. туулган. Ал эми Курманжан датканын коомдук-саясий ишмердигин изилдөөгө бараандуу салым кошкон Турсунай Өмүрзакова Алымбек датка 1799-ж. жарык дүйнөгө келген деп эсептейт.

Алымбек датканын басып өткөн жолун иликтегенде, саясий көз карашынын жана саясий ишмер катары калыптанышын эки этапка бөлүп карасак болот. Биринчи этабы 1800-жылдан 1827-жылга чейинки, тагыраак айтканда, Алымбек Асан бий уулу төрөлгөндөн Кокон хандыгынын ордосунда кызмат кыла баштаганга чейинки мезгилди камтыйт. Экинчи этабы – 1827-жылдан 1863-жылга, башкача айтканда ал Кокон хандыгына кызмат кыла баштагандан көз жумганга чейинки мезгил.

Алымбек датка Асан бий уулу (1799-1862-жж.) – кыргыз элинен чыккан көрүнүктүү мамлекеттик ишмер. XIX к. 30-60-жж. башында Фергана жана Аркалык кыргыздардын арасында айтып бүткүс эмгеги менен жакшы таанылган, зор кадыр-баркка ээ болуп, улуттун сыймыгына айланган улуу инсан. Алымбек датка Алай өрөөнүндөгү адыгине уруу бирикмесинин манабы Асан бийдин уулу болгон.

Алымбек датка 1831-жылы Кокон ханы Мадалыдан датка наамын алгандан кийин ордонун саясый иш-аракеттерине активдүү катыша баштагандыгын академик Б.Жамгырчинов мындайча ырастайт: «1831-жылы Мадалы хан түндүк кыргыздарын жеӊип алуу аракетин жасаган, ал эми Алай кыргыздарынын үстүнөн хан бийлигинин орнотулушуна Алымбек каршылык көрсөткөн. Памир-Алай кыргыздарынын өз алдынчалыгын көздөп бир нече жолу Кокон хандыгына каршы чыккан».

Белгилеп кетчү жагдай, Алымбек датканын Кокон хандыгындагы 30 жылга созулган (1831-1862) саясий ишмердигине саресеп салсак, анын атуулдук өзгөчө сапатына – кыргыз элинин кызыкчылыгына кайдигер карап тура албаган, эл тагдырына өзүн жоопкер сезген жана анын келечегине кам көрө билген инсандык касиеттерине күбө болобуз. Ал ордодон датка наамын алгандыгына карабастан, тизе бүгүп чөгөлөбөстөн, хандын саясаты кыргыз кызыкчылыгына каршы келсе тайманбастан, бир нече жолу бийликке каршы көтөрүлүшкө башчылык кылган.

Алымбек датканын хандыктагы таасири 1842-жылдан баштап, ордодогу хандарды тактан түшүрүп, такка коюп, хан көтөргөнгө катышкан саясий окуялардан көрүнүп турат. Ал хандыктын драмалуу турмушуна өктөм аралашып, көптөгөн катаал окуялардын күбөсү гана эмес, түздөн-түз катышуучусу да болуп, ордонун кооптуу оюндарын, саясий сырларын, түпкү максатын тереӊ түшүнгөн.

«Алымбек датканын калк камын жеген чыгаан саясатчы катары кадыр-баркы абдан өскөн учур жана анын мамлекеттик ишмердигинин туу чокусу XIX кылымдын 50-жылдардын аягы 60-жылдардын башына туура келет. Дал ушул жылдарда аркалык кыргыздар дагы аны жалпы кыргыз элинин кызыкчылыгын коргой ала турган жол башчы катары колдошкону анык», — деп белгилейт тарых илимдеринин доктору, профессор Т.Өмүрбеков.

Алымбек датканын саясий иш-аракеттери жөнүндөгү маалыматтар Россия империясынын мезгилинде жазылган архивдерде кездешет. 1860-жылы Верныйдан чыккан Циммермандын тобу Токмок менен Пишпектеги Кокондун чептерин багындырат. Чүй өрөөнүн колдон чыгарбоо үчүн Малла хан ал жакка Алымбек менен Ташкендин беги Канаат шаа башчылык кылган аскерлерди жиберет. Р.Набиевдин ырастоосуна караганда, «Кокон армиясынын башкы командачылыгына Анжияндын акими Алымбек датка дайындалган».

Ошондогу окуяларды хан сарайынын тарыхчысы Мулла Нияз Мухаммед минтип жазган: «Маллабек хан болгондо Алымбек сарайдагы эӊ эле таасирдүү төрөлөрдөн болуп калат. Ал бир мезгилде хандыктагы ири облустарга – Анжиян менен Наманганга аким болуп дайындалат. 1860-жылы Малла хан аны Куртка аркылуу Чүй өрөөнүнө Кокондун Пишпектеги чебин ээлеп алган орус армиясынын жылышын токтотуу үчүн жөнөтөт».

Ушул эле учурду академик Б.Жамгырчинов мындайча белгилеген: «Алайдын көрүнүктүү өкүлү болгон Алымбек датка 1860-жылга чейин Наманган округунун башчысы кызматында болгон, ал өзүнө караштуу тегеректен көптөгөн аскер жыйнап, Канаатка жардамга чыккан. Чүй өрөөнүндө Түндүк кыргыздардын урууларынын арасында анын баркы кыргыз феодалдарынын башчысы катары өсүп олтурган. Ал Канаатка баш ийгиси келген эмес, ал эми кыргыз феодалдары башкы командачы катары Канаатты эмес, Алымбекти таанышкан».

Алымбек Кетмен-Төбө аркылуу Нарын өрөөнүнө өтүп, Куртка чебине тыныккан. Бул маалыматты академик Б.Жамгырчинов мындайча тастыктайт: «Алымбектин таасири жеке эле Түштүктө эмес, Түндүк кыргыздарда да күчтүү болгон. Жолдо ага кыргыз отряддары Анжиян вилайетинен, Кетмен-Төбө, Куртка ж.б. жерлерден кошулуп олтуруп, анын аскерлеринин саны 12 миӊге чейин жеткен». Кыргыз тарыхчысынын бул пикирин Ч.Валихановдун маалыматы толуктап турат: «Нарын дарыясынын, Сырт тоолорунун этектеринде көчүп жашаган кыргыздар Анжиян башкаруучусуна баш ийишет, ага Нарындагы жана Тогуз-Тородогу Куртка, Жумгал чептери да карайт».

Кандай болгон күндө да, Малла хан менен Алымбек датканын ортосундагы мамиле сууган. 1861-жылы Малла хан орустарга каршы жүрүшкө чыкмак болот. Бирок кыргыздар ага катышуудан баш тартышат. Себеби Алымбек датка ошол учурдагы саясий кырдаалды түшүнүү менен караган. Ошондо Малла хан Алымбекти камакка алуу жөнүндө буйрук берет. Бирок ал Гүлчөдөн ары, аркалык кыргыздарга качып кетүүгө үлгүрөт. Арадан көп өтпөй, ордодогу кыргыз Кыдыр, түрк Кудайназар, кыргыз-кыпчак Алымкул Малла ханга каршы кутум уюштурушат, ыӊгайлуу кырдаалды колдон чыгарбаган Алымбек датка аларга келип кошулат. Ошол тушта, Кокон тарыхчылары жазгандай, 1862-жылы 24-февралда Малла хан өлтүрүлүп, балтыр эти толо элек Шах Мурад такка отурат. Хан жаш болгондуктан, Алымбек датка аталык милдетти аткарууга киришет. Алымкул Анжиянга, Кыдыр Маргалаӊга, Кудайназар Наманганга бек болуп дайындалышат.

Бул кезде Алымбек датканын кадыр-баркы болуп көрбөгөндөй жогорулап, Кокон хандыгынын эки тизгин, бир чылбырын өз колуна алып калган эле. Бирок кутумчулар арасындагы ырк жарым жылга жетпей бузулат да, кезектеги кутумда Алымбек датка өлтүрүлөт. Бул окуя 1862-жылдын жай мезгилинде болгон. Алымбек датка ошондо 63 жашта эле.

Агартууга айкын жол

Алымбек датка өз доорунун саясий ишмери катары гана карабастан агартуучу катары да бааласак болот. Ошол мезгилдеги катаал доордун жоосунан тикелей карама-каршылыкка барып, Курманжан датка энебиздей аялзатын даӊктуу тарыхый аренага алып чыгуу менен, Кыргыз элинин Улуттук маанайын көкөлөтүп, каарман духун чыйралтууда Алымбек датканын жасаган эмгеги эбегейсиз эрдик болгондугу мына ушинтип айдан ачык болуп олтурат. Курманжан датканын тарыхый майданга көтөрүлүүсү жөн жерден болбогонун таасын далилдөөчү дагы бир көрүнүш – бул Алымбек датканын прогрессивдүү эл aгартуучулук ролу зор. Ошол мезгилде эле билим баарынан жогору тураары датка үчүн маанилүү болгон. Саясий ишмердиги менен бирге татаал мезгилде агартуучулук ишине да көӊүл бөлүп, алыска көз чаптырган.

Алайдын даткасы, Анжияндын акими, Кокон хандыгынын вазири болуу менен парваначы деген өзгөчө даражага ээ болуп турган маалда бир нече жылдык катуу аракетинин үзүрүн өткөн кылымдын орто ченинде (50-жылдары) Ош шаарында, ошо тапта Орто Азия шаарларынын ичинен Кокон менен Бухарада гана салыштырууга ылайыктуу курулушу бар атактуу медресени куруп бүтүрөт. Медресе Ак-Буура суусунун оӊ жээгинде, азыркы борбордук базардын чыгыш тарабында жайгашып, чар тараптан келүүчүлөргө шарт түзүп берет. Алымбек датканын салдырган медресеси Фергана өрөөнүндө кылымдар бою өнүгүп келген ажарлуу курулуш куруунун эӊ мыкты үлгүсүндө жасалгаланган, өзүнүн салабаттуулугу жана кооздугу менен таӊ калтырган.

Медреседе үч жыл окушкан. Жыл сайын жүздөн ашуун окуучу ошо тапта атагы Фергана аймагына белгилүү мударистерден билим алып турушкан. Медресенин сабак окуучу бөлмөлөрү, намаз жайы, мударистер бөлмөсү жана 28 жатаканасы бар эле. Медресени жалпысынан үч адам башкарган: окуу башчысы, отун, суу күзөт жана медресенин каралышын камсыз кылуучу, о.э. медресеге ыйгарылып берилген вакифтик жердин, дүкөндөрдүн, устаканалардын башчысы. Айрым жаӊы табылган булактар боюнча медресенин карамагына кирген, башка жерге жайгашкан кол өнөрчүлүк жана кийим тигүүчүлүк бөлүмү да болгон экен. Алымбек датка Орто Азия мейкиндигинде биринчи болуп дин илиминен сырткары алгебра, табийгат таануу, тарых, астрономия, философия сабактарын окутууну баштаган. Мындайча айтканда, Кыргызстандагы университеттик билим берүүнүн негиздөөчүсү болуп эсептелет. Алымбек датканын медресеси кийинчерээк Ош бүтүрүүчүлөрүн иргеп, алдыӊкы билим алып чыгуучуларды даярдоочу жөрөлгөгө биротоло өткөн.

Бизге жеткен тарыхый документтер боюнча, 1859-жылы Алымбек датка өзүнүн менчигиндеги 1825 га. жерди, мурда медресе ишке киришкенден эле бөлүп берген жерине, малына, дүкөндөрүнө жана устаканаларына кошумча иретинде ыйгарат. Медресенин карамагына кирген мүлк ал кезде «вакф» мүлкү деп аталган. Тарыхчылар ырастагандай, Алымбек датка кыргызда биринчи болуп жер айдатып тоют өсүмдүктөрүн өстүрүү менен тоют жана жем камдоо ыкмасын баштаган. Малды бордоп семиртип, саттырып, андан киреше алууну жолго койгон, медресе үчүн сүт азыктарын даярдаткан. Мындан сырткары дүкөндөрдөн жана устаканалардан медресе үчүн киреше түшүп турган. Эгерде талдап карасак, экономикалык системаны өздөштүрүп, толук чарбалык эсепти өзүн-өзү каржылоону кийиргенин көрөбүз.

Алымбек датканын өзү түздүргөн «Вакф-наме» боюнча (бул документ азыр бар) жалпы түшкөн кирешенин бир бөлүгү медресени кармоого жумшалып, андан соӊ онго бөлүнгөн: 1 — мутавалиге, 3 — мудариске, 1 — имамга, 1 — азанчыга, кароолчуга жана 4 бөлүгү окуучуларга. Мисалы: үч жыл окушкан биринчи тайпадагы окуучулар айына 5 сомдон, экинчи тайпадагылар 10 сомдон, үчүнчү тайпанын айына 5 сомдон окуу пулун алып турушкан. Эгерде ошо тапта 5 сомго бир кой келерин белгилесек, бул эмне акча экенин баамдоо кыйын эмес. Бизге жеткен документтер боюнча, медресенин карамагына кирген дүкөндөр менен устаканалар эле жылына 1500 сомдун айланасында киреше берчү экен.

            Алайлык кыргыздардан чыккан Алымбек датка Асан бий уулу басып өткөн жолу, саясий-социалдык ишмерлиги жана алдына койгон максаты, маӊыз-мааниси, идеялык багыты, баалуулугу боюнча бир топ өзгөчөлөнүп турат. Анын саясий ишмер катары жүргүзгөн иш аракеттери, Кокон хандыгынын саясий турмушунда ээлеген ордун, ролун, кыргыз элинин улут катарында калыптануусуна, биригүүсүнө кошкон салымын аныктоо, тактоо жана баа берүү – саясат таануучулардын, тарыхчылардын атуулдук парзы.

 Тыныстан АРЗЫБАЕВ,

Улуттук илимдер академиясынын тарых институтунун илимий кызматкери

Финское образование давно и стабильно занимает лучшие позиции во всевозможных рейтингах, перечислять которые не позволяет масштаб статьи. Однако самый главный «приз» образовательной системы страны стоит упомянуть: согласно международным исследованиям, которые раз в 3 года проводит авторитетная организация PISA, финские школьники показали самый высокий в мире уровень знаний. Они также стали самыми читающими детьми планеты, заняли 2-е место по естественным наукам и 5-е – по математике.

Но даже не это так восхищает мировое педагогическое сообщество. Невероятно, что при таких высоких результатах финские школьники проводят наименьшее количество времени за учебой, а финское государство затрачивает на свое качественное и бесплатное образование весьма умеренные средства в сравнении со многими другими странами.

В общем, есть какая-то тайна, разгадать которую пытаются педагоги разных держав. Финны ничего не скрывают и с удовольствием делятся опытом, организуя семинары, как в своей стране, так и по всему миру.

Среднее общеобразовательное обязательное обучение в Финляндии включает школу двух ступеней:

– нижняя (alakoulu), с 1-го по 6-й класс;

– верхняя (yläkoulu), с 7-го по 9-й класс.

В дополнительном 10-м классе учащиеся могут улучшить свои оценки. Затем дети отправляются в профессиональный колледж, либо продолжают учебу в лицее (lukio), 11–12 классы, в нашем, привычном понимании.

Финская школа исповедует постепенную нагрузку, доведенную до максимума только для добровольцев, выбравших «лукио», тех, кто очень хочет и способен учиться.

 7 принципов «средней» ступени финского образования

1. Равенство

– школ.

Нет ни элитных, ни «слабеньких». В самой крупной школе страны учится 960 учеников. В самой маленькой – 11. Все имеют абсолютно одинаковое оборудование, возможности  и пропорциональное финансирование. Почти все школы – государственные, есть десяток частно-государственных. Разница, кроме того, что родители вносят частичную оплату, в повышенных требованиях к ученикам. Как правило, это – своеобразные «педагогические» лаборатории, следующие выбранной педагогике: Монтессори, Френе, Штайнера, Мортана и Вальдорфская школы. К частным относятся и учреждения с преподаванием на английском, немецком, французском.

Следуя принципу равенства, в Финляндии существует параллельная система образования «от детских садов до университетов» на шведском языке.

Не забыты и интересы саамского народа, на севере страны можно обучаться на родном языке.

До недавнего времени финнам было запрещено выбирать школу, следовало отдавать детей в «ближайшую». Запрет сняли, но большинство родителей так и отдают детей «поближе», ведь все школы одинаково хороши.

– всех предметов.

Углубленное изучение одних предметов в ущерб другим не приветствуется. Здесь не считается, что математика важнее, к примеру, искусства. Наоборот, единственным исключением для создания классов с одаренными детьми могут быть склонности к рисованию, музыке и спорту.

– родителей.

Кто по профессии (социальному статусу) родители ребенка, учитель узнает в последнюю очередь, в случае необходимости. Вопросы учителей, анкеты, касающиеся места работы родителей, запрещены.

– учеников.

Финны не сортируют учеников на классы, учебные заведения по способностям или карьерным предпочтениям.

Также нет «плохих» и «хороших» учеников. Сравнение учеников друг с другом запрещено. Дети, как гениальные, так и с большим дефицитом умственных способностей, считаются «особенными» и учатся вместе со всеми. В общем коллективе обучаются и дети на инвалидных креслах. При обычной школе может быть создан класс для учащихся с заболеваниями органов зрения или слуха. Финны стараются максимально интегрировать в общество тех, кому требуется особое отношение. Разница между слабыми и сильными учащимися – самая маленькая в мире.

«Меня возмущала финская система образования, когда в школе училась моя дочь, которую по здешним меркам можно отнести к одаренным. Но когда в школу пошел сын, у которого обилие проблем, мне сразу все очень понравилось», – делилась впечатлениями русская мама.

– учителей.

Нет «любимых» или «ненавистных грымз». Учителя тоже не прикипают душой к «своему классу», не выделяют «любимчиков» и наоборот. Любые отклонения от гармонии ведут к расторжению контракта с таким учителем. Финские учителя должны лишь выполнять свою работу наставника. Все они одинаково важны в трудовом коллективе, и «физики», и «лирики», и учителя труда.

– равенство прав взрослого (учителя, родителя) и ребенка.

Финны называют этот принцип – «уважительное отношение к ученику». Детям с первого класса объясняют их права, в том числе, и право «жаловаться» на взрослых социальному работнику. Это стимулирует финских родителей к пониманию, что их ребенок – самостоятельная личность, обижать которую запрещено как словом, так и ремнем. Унижать учеников у педагогов не получается в силу особенностей профессии учителя, принятых в финском трудовом законодательстве. Главная особенность состоит в том, что все учителя заключают контракт только на 1 учебный год, с возможным (или нет) продлением, а также получают высокую зарплату (от 2 500 евро – помощник, до 5 000 – учитель-предметник).

2. Бесплатность

Кроме самого обучения, бесплатны:

– обеды;

– экскурсии, музеи и вся внеклассная деятельность;

– школьное такси (микроавтобус), которое забирает и возвращает ребенка, если ближайшая школа находится дальше двух км.;

– учебники, все канцелярские принадлежности, калькуляторы, и даже ноутбуки-планшетники;

Любые сборы родительских средств на любые цели запрещены.

3. Индивидуальность

Для каждого ребенка составляется индивидуальный план обучения и развития. Индивидуализация касается содержания используемых учебников, упражнений, количества классных и домашних заданий и отводимого на них времени, а также преподаваемого материала: кому «корешки» – более подробное изложение, а от кого требуются «вершки» – кратко о главном.

На уроке в одном и том же классе дети выполняют упражнения разного уровня сложности. И оцениваться они будут согласно персональному уровню. Если отлично выполнил «свое» упражнение начальной сложности, получи «отлично». Завтра  дадут уровень выше – не справишься, ничего страшного, снова получишь простое задание.

В финских школах, наряду с обычным обучением, есть две уникальные разновидности образовательного процесса:

– Поддерживающее обучение «слабых» учеников – то, чем в России занимаются частные репетиторы. В Финляндии репетиторство популярности не имеет, школьные учителя добровольно справляются с дополнительной помощью во время урока или после него.

– Коррекционное обучение – связано с устойчивыми общими проблемами в усвоении материала, например, из-за непонимания неродного финского языка, на котором ведется обучение, или в связи со сложностями с запоминанием, с математическими навыками, а также с асоциальным поведением некоторых детей. Коррекционное обучение проводят в малых группах или индивидуально.

4. Практичность

Финны говорят: «либо мы готовим к жизни, либо – к экзаменам. Мы выбираем первое». Поэтому экзаменов в финских школах нет. Контрольные и промежуточные тесты – на усмотрение учителя. Существует только один обязательный стандартный тест по окончании средней общеобразовательной школы, причем, учителя не пекутся о его результатах, ни перед кем за него не отчитываются и детей специально не готовят: что есть, то и хорошо.

В школе преподают только то, что может понадобиться в жизни. Логарифмы или устройство доменной печи не пригодятся, их и не изучают. Зато здешние детишки с детства знают, что такое портфолио, контракт, банковская карта. Умеют высчитать процент налога на полученное наследство или заработанный в будущем доход, создать сайт-визитку в Интернете, просчитать цену товара после нескольких скидок, или изобразить «розу ветров» на данной местности.

5. Доверие

Во-первых, к школьным работникам и учителям: нет проверок, РОНО, методистов, обучающих как обучать и проч. Программа образования в стране – единая, но представляет собой только общие рекомендации, и каждый педагог использует тот метод обучения, который считает подходящим.

Во-вторых, доверие к детям: на уроках можно заниматься чем-то своим. Например, если на уроке литературы включен учебный фильм, но ученику не интересно, он может читать книгу. Считается, что ученик сам выбирает, что для него полезнее.

С этим принципом тесно связаны два других:

6. Добровольность

Учится тот, кто хочет учиться. Педагоги постараются привлечь внимание ученика, но если у него начисто отсутствует интерес или способности к учебе, ребенка сориентируют на практически полезную в будущем, «несложную» профессию и не будут бомбить «двойками». Не всем строить самолеты, кто-то должен хорошо водить автобусы.

В этом финны тоже видят задачу средней школы – выявить, стоит ли данному подростку продолжать обучение в лицее, или достаточно минимального уровня знаний, кому полезнее пойти в профессиональное училище. Надо отметить, что и тот и другой путь в стране одинаково ценится.

Выявлением склонностей каждого ребенка к определенному виду деятельности путем тестов и бесед занят штатный школьный специалист – «учитель будущего».

В общем, процесс обучения в финской школе мягкий, деликатный, но это не значит, что можно «забить» на школу. Контроль школьного режима обязателен. Все пропущенные уроки будут «отсижены» в прямом смысле. Например, для ученика 6-го класса учитель может найти «окошко» в расписании и посадить его на урок во 2-м классе: сиди, скучай и думай о жизни. Будешь мешать младшим – час не засчитают. Не выполняешь заданное учителем, не работаешь на уроке – никто не будет вызывать родителей, грозить, оскорблять, обращаясь к умственной неполноценности или лени. Если родители так же не озабочены учебой своего ребенка, он спокойно не перейдет в следующий класс.

Оставаться на второй год в Финляндии не позорно, особенно после 9-го класса. К взрослой жизни нужно готовиться серьезно, поэтому в финских школах есть дополнительный (необязательный) 10-й класс.

7. Самостоятельность

Финны полагают, что школа должна научить ребенка главному – самостоятельной будущей успешной жизни.

Поэтому здесь учат размышлять и самим получать знания. Новых тем учитель не рассказывает – все есть в книгах. Важны не заученные формулы, а умение пользоваться справочником, текстом, Интернетом, калькулятором – привлекать нужные ресурсы к решению текущих проблем.

Также школьные педагоги не вмешиваются в конфликты учащихся, предоставляя им возможность подготовиться к жизненным ситуациям всесторонне, и развить умение постоять за себя.

Школа, школа, ты мне снишься

Учебный процесс в «одинаковых» финских школах, тем не менее, организован очень по-разному.

1. Когда и сколько учимся?

Учебный год в Финляндии начинается в августе, с 8 по 16, единого дня не существует. А заканчивается в конце мая. В осеннем полугодии имеется 3–4 дня осенних каникул и 2 недели рождественских. Весеннее полугодие включает по неделе февральских – «лыжных» каникул (финские семьи, как правило, отправляются вместе кататься на лыжах) и пасхальных.

Обучение – пятидневка, только в дневную смену. Пятница – «короткий день».

2. Чему учимся?

1–2 кл.:

- изучаются родной (финский) язык и чтение, математика, природоведение, религия (согласно вероисповеданию) или «Жизнепонимание» для тех, кого религия не волнует; музыка, ИЗО, труд и физкультура. На одном уроке может изучаться сразу несколько дисциплин.

3–6 кл.:

- начинается изучение английского языка. В 4-м классе – еще один иностранный язык на выбор: французский, шведский, немецкий или русский. Вводятся дополнительные дисциплины – предметы по выбору, в каждой школе они свои: скорость печатания на клавиатуре, компьютерная грамотность, умение работать с деревом, хоровое пение. Почти во всех школах – игра на музыкальных инструментах, за 9 лет обучения дети попробуют все, от дудочки до контрабаса.

В 5-м классе добавляется биология, география, физика, химия, история. С 1-го по 6-й класс обучение ведет один учитель почти по всем предметам. Урок физкультуры – это любая спортивная игра 1–3 раза в неделю, в зависимости от школы. После урока обязателен душ. Литература, в привычном для нас понимании, не изучается, это скорее, чтение. Учителя-предметники появляются только в 7-м классе.

7–9 кл.:

- финский язык и литература (чтение, культура края), шведский, английский, математика, биология, география, физика, химия, основы здоровья, религия (жизнепонимание), музыка, ИЗО, физкультура, предметы по выбору и труд, который не разделяется отдельно «для мальчиков» и «для девочек». Все вместе учатся варить супы и вырезать лобзиком. В 9-м классе – 2 недели знакомства с «трудовой жизнью». Ребята находят себе любое «рабочее место» и с великим удовольствием отправляются «на работу».

3. Кому нужны оценки?

В стране принята 10-балльная система, но до 7-го класса применяется словесная оценка: посредственно, «удовлетворительно», «хорошо», «отлично». С 1-го по 3-й класс отметки в любых вариантах отсутствуют.

Все школы подключены к государственной электронной системе «Wilma», что-то вроде электронного школьного дневника, к которому родители получают личный код доступа. Педагоги выставляют оценки, записывают пропуски, информируют о жизни ребенка в школе; психолог, социальный работник, «учитель будущего», фельдшер тоже оставляют там нужную родителям информацию.

Оценки в финской школе не имеют зловещей окраски и требуются только для самого ученика, применяются для мотивации ребенка в достижении поставленной цели и самопроверки, чтобы мог улучшить знания, если пожелает. Они никак не отражаются на репутации учителя, школы и районные показатели не портят.

Мелочи школьной жизни:

– территория школ не огорожена, охрана при входе отсутствует. Большинство школ имеет систему автоматического замка на входной двери, попасть в здание можно только согласно расписанию;

– дети не обязательно сидят за партами-столами, могут и на полу (ковре) разместиться. В некоторых школах классы оборудованы диванчиками, креслами. Помещения младшей школы устланы коврами и ковриками;

– форма отсутствует, так же как и какие-то требования по поводу одежды, можно прийти хоть в пижаме. Сменная обувь требуется, но большинство детей младшего и среднего звена предпочитают бегать в носках;

– в теплую погоду уроки часто проводятся на свежем воздухе у школы, прямо на травке, или на специально оборудованных в виде амфитеатра лавочках. Во время перемен учеников младшей школы обязательно выводят на улицу, пусть даже на 10 минут;

– домашнее задание задают редко. Дети должны отдыхать. И родители не должны заниматься с детьми уроками, педагоги рекомендуют вместо этого семейный поход в музей, лес или бассейн;

– обучение «у доски» не применяется, детей не вызывают пересказывать материал. Учитель коротко задает общий тон уроку, затем ходит между учениками, помогая им и контролируя выполняемые задания. Этим же занимается и помощник учителя (есть такая должность в финской школе);

– в тетрадях можно писать карандашом и стирать сколько угодно. Мало того, и учитель может проверить задание карандашом!

Первый раз в первый финский класс

 Одна моя знакомая, недавно переехавшая в Финляндию, в прошлом году повела ребенка в 1-й класс. Она волновалась и готовилась к событию, как и положено, согласно русским традициям. Позже эмоционально делилась необычным опытом:

«Сбор возле школы в 9 утра, 14 августа. Первый шок. Впечатление, что дети «как спали, так и пришли». Мой сын в пиджачке с галстуком и букетом выглядел как приглашенный артист. Цветов кроме нас никто не дарил, бантов, шаров, песен и прочих атрибутов праздника не было. Директор школы вышла к школьникам 1–4 классов (старшие – в другом здании), сказала пару приветственных слов и поименно указала ученикам, кому в какой класс. Все. Здравствуй, наше самое первое сентября!

Все иностранцы определены в один класс: шведы, арабы, индус, англичанка, по паре детишек из Эстонии, Украины, России. Финская учительница и 3 переводчика. Некоторые дети посещают 1-й класс второй год, поэтому они тоже «на подхвате»,  в помощь.

Второй шок, уже с положительной стороны: от родителей никакой подготовки к школе не требуется. Буквально все, «от ранцев до сланцев» (портфель, наполненный «канцелярией», шлепки для бассейна, даже полотенце) ребенку выдали в школе. От родителей вообще ничего не требуется: «все хорошо, ваш ребенок замечательный», говорят всем. Единственное, о чем заботятся – достаточно ли времени проводят вместе ребенок и родители.

Третий, запомнившийся момент – столовая. На сайте школы меню на месяц, ребенок сам накладывает себе, что хочет из предложенного, на его школьной странице в Интернете есть «корзина». Меню учитывает любые предпочтения ребенка, любую диету, если таковая имеется, нужно только сообщить, также есть вегетарианская кухня. В столовой дети, как и в классе, сидят каждый за своим столом».

Вот так выглядит финское среднее образование в очень кратком изложении. Может быть, кому-то оно покажется неправильным. Финны не претендуют на идеал и не успокаиваются на достигнутом, даже в самом хорошем можно найти минусы. Они постоянно исследуют, насколько их школьная система соответствует происходящим изменениям в обществе. Например, в данный момент готовятся реформы, предполагающие разделить математику на алгебру и геометрию, и увеличить часы преподавания по ним, а также выделить литературу и общественную науку как отдельные предметы.

Однако самое главное финская школа определенно делает. Их дети не вскрикивают по ночам от нервного перенапряжения, не мечтают поскорее вырасти, не испытывают ненависти к школе, не терзают себя и всю семью, готовясь к очередным экзаменам. Спокойные, рассудительные и счастливые, они читают книжки, легко смотрят фильмы без перевода на финский язык, играют в компьютерные игры, гоняют на роликах, великах, байках, сочиняют музыку, театральные пьесы, поют. Они радуются жизни. И между всем этим успевают еще и учиться.

Наталья Киреева,

Хельсинки, www.terve.su

Май айында Ош шаарында “Мыкты мугалим – 2015” конкурсунда баш байгени Бөкөмбаев ат. №5 лицейден Эльвиза Нарымбаева  утуп, Daewoo Matiz  маркасындагы жеӊил машине мингени жалпы эле агай-эжейлерди шыктандырган окуя болду. Азыр Эльвиза жайкы убакты текке кетирбей, күзүндө боло турган республикалык конкурска активдүү даярданып жатат.

Ош шаарында алдыӊкы мугалимдердин конкурсу өткөн жылдын этегинде башталып, төрт тур менен өтүп, ушул жылы май айында аяктаган. Финалга чыккан жети мугалим окуу-усулдук иштерин көрсөтүп, кесибин тааныштырып, педагогикалык кырдаалдар боюнча суроолорго жооп берип, өнөркана, блиц-таймаш жана эрмек (хобби) жарышынан да өтүштү. Бөкөмбаев ат. №5 лицейдин кыргыз тили жана адабияты мугалими Эльвиза Нарымбаева алдыга озуп чыгып, баш байгени жеӊип алган. Конкурсту уюштурган Ош шаардык мэриясы Эльвиза Нарымбаеваны Daewoo Matiz  маркасындагы жеӊил машине менен сыйлаган.

Image may be NSFW.
Clik here to view.

“Мага мугалимдер жамааты, айрыкча кыргыз тили жана адабияты мугалими Бактыгүл Байтикова зор жардам беришти. Албетте, мага караганда педагогикалык тажрыйбасы кыйла чоӊ болгон күйөөм да абдан жакшы колдоп турду. Конкурс ушундай деӊгээлде уюштурулса, мугалимдер чыгармачыл иштегенге дилгирленип, билим берүү тутуму жакшы өнүгөт деп ойлойм”, — дейт Эльвиза.

 Эльвиза Нарымбаева Жалал-Абад облусунун Аксы районундагы Кашка айлында туулган. ОшМУда филологиялык билим алган соӊ, шаардагы № 16 кесиптик лицейде эмгек жолун баштап, анан азыр иштеп жаткан №5 лицейге которулган.

Назира Мамбетмусаева

2015-жылдын 6-августунда Билим берүү жана илим министрлигинде “Кыргыз Республикасында 2014-2020-жылдары мамлекеттик тилди өнүктүрүү жана тил саясатын өркүндөтүү” Улуттук Программасынын аткарылышы боюнча отчеттук презентациясы өттү. Отчеттук Презентацияга Президенттик  Аппараттын жетекчиси Темир Жумакадыров катышты. Мындан тышкары КРнын Өкмөтүнүн аппаратынан, КРнын Улуттук Академиясынан, КРнын Президентинин алдындагы Мамлекеттик тилди өнүктүрүү Комиссиясынан өкүлдөрү да болду. Аземди Билим берүү жана илим министри Эльвира Сариева ачып,  КРнын Президентинин аппаратынын жетекчиси Т.Жумакадыровго Улуттук программанын алкагында Кыргыз Тестте аткарылып жаткан иштер туурасында маалымат берип өттү. Андан соң, Президенттин аппарат жетекчиси Темир Жумакадыров Тил багытындагы Улуттук Программанын аткарылыш жагдайларына кеңири токтолду.  

 Мындан тышкары Улуттук тест жүргүзүү борборунун КЫРГЫЗТЕСТ түзүмүнүн жетекчиси Б.Топоева Кыргыз Республикасында 2014-2020-жылдары Мамлекеттик тилди өнүктүрүү жана тил саясатын өркүндөтүү боюнча Улуттук  Программанын аткарылышы боюнча отчеттук презентация жасады. Отчетто Улуттук тест жүргүзүү борборунда  Кыргыз Республикасынын Премьер-министри бекиткен графикке ылайык түзүлгөн тапшырма боюнча министрликтердин жана ведомстволордун кызматкерлеринин  КЫРГЫЗТЕСТ системасы боюнча көнүгүү тест сынагынан өтүүсү боюнча жыйынтыгы көрсөтүлдү. Докладда Улуттук программада тилди билүү деңгээлдерин аныктаган шкалалары, талаптары, тест жүргүзүүнүн каналдары (лексика-грамматика, угуп түшүнүү, окуп түшүнүү, жазуу, сүйлөө), расмий тил боюнча тест сынагы туурасында айтылды. Расмий тил боюнча тест сынагы Москвадагы М.Ф.Ломоносов атындагы университеттин кызматташуусу менен түзүлүп жатканы да маалым болду. Мында Улуттук тесттин айрым кызматкерлери аталган окуу жайдан  окуп, атайын күбөлүктөргө ээ болуп келишкен. Программанын негизинде буга дейре Кыргыз тилинин жыштык сөздүгү, Кыргызча-Орусча адабий сөздүгү да иштелип, жарыкка чыккан. Эми аспиранттар менен изденүүчүлөр үчүн кандидаттык минимумдарды тапшырууда мамлекеттик тил боюнча сынак киргизилмекчи. Ал эми илимий иштердин аннотациясы кыргыз тилинде жазылат. Министрликте 2014-жылдын 30-декабрындагы чечими менен “Тил билим берүү тармагында” 5-9 жана 10-11-класстар үчүн жаңы муундагы предметтик стандарттар бекитилген. Жаңы  30 окуу колдонмосу басып чыгарууга даяр турат.

Презентациянын экинчи бөлүгүндө келген коноктор КЫРГЫЗТЕСТ системасынын компьютердик тестинин иштөө ыкмасы менен да таанышышты.

 Майрамбек Токторов,

“Кутбилим”

«Роза Отунбаева демилгеси» коомдук фонду Кытай Республикасынын билим берүү системасы менен тааныштыруу, тажрыйба алмашуу максатында Гуанчжоудагы Түштүк-Кытай университетине Кыргыз Республикасынын мектептеринин, мектептен тышкаркы билим берүү мекемелеринин директорлорун, райондук билим берүү бөлүмдөрүнүн башчыларын алып барып келди. Бул сапар тууралуу Балдардын жана өспүрүмдөрдүн улуттук «Сейтек» борборунун директору Сабийра Челпакова айтып берди.

- Сабийра Муслимовна,  кытай билим берүү системасынын өзгөчөлүгү эмнеде экен? Сизди  эмнелер кызыктырды?

- Түштүк-Кытай университетине 20 адамдан турган делегация бардык. Программа боюнча эртең менен университеттин профессорлору, жетекчилери кытай билим берүүсүнүн деңгээлин көрсөткөн семинарларды өтүп турушту. Кытайда англис тилин окутууга абдан көңүл бурушат экен. Анткени атайын жогорку окуу жай  аркылуу  студенттер  Европадагы алдыңкы жождорго өтүшөт. Биздин делегациядагы адамдар өз тармагына тиешелүү жактарга барып, таанышып, тажрыйба топтоп келишти. Маселен, мени Кытайдагы мектептен тышкаркы билим берүү кызыктырды.

Image may be NSFW.
Clik here to view.

Кытайдагы университеттердин алдында өзүнүн бала бакчасы, башталгыч, орто билим берүү мектептери, ошондой эле кошумча билим берүүсү да бар экен. Ар бир мектепте, бала бакчада, мектептен тышкаркы билим берүү мекемелеринде  башталгыч класстын окуучулары үчүн өзүнчө, студенттер үчүн өзүнчө бөлүнгөн абдан чоң китепканалары бар экенин көрүп таң калдым. Бул китепканалар эртеден кечке чейин иштешет. Менин баамымда, Кытайда китеп окуганга өзгөчө көңүл буруп, кичинекей балдардан бакыйган профессорлорго чейин китеп окуп отургандарын көрөсүң. Керек болсо, бала бакчага келген ата-энелер дагы балдарын бекер күтүп отурбастан китеп окуп отурушат. Бардык билим берүү тармактары акыркы муундагы техникалар менен камсыздалган, бирок кытайлыктар электрондук китепканаларга чек коюшуптур. Бизде болсо, тескерисинче, китепке маани  бербей,  мейли чоңдор болсун, мейли окуучулар болсун, мейли студенттер болсун жалаң гана компьютерди теше тиктеп отуруп алып  рефераттарды көчүрүп, оюндарды ойноп отурат эмеспи. Биз дагы Кытайдан үлгү алышыбыз керек экен.

Image may be NSFW.
Clik here to view.

Кытайда мектептен тышкаркы билим берүүдө советтик мезгилдеги талаптар ошол бойдон калыптыр. Маселен, ар бир окуучу өзү тандаган ийримден билим алат. Эгер жакса 2-3 ийримдерге бир учурда эле катышканга мүмкүнчүлүк түзүлгөн. Ар бир окуучу өзүнүн билимин өзү өркүндөтүшү керек экен. Анткени ийримдерде алган билимин келечекте алган кесибине пайдаланат.

Кытайда өзгөчө каллиграфияга маани бурулат. Ошондуктан атайын курстарда баары каллиграфияны окушат. Мындан сырткары, 2-3 жаштагы балдар эки дөңгөлөктүү велосипедде төрт бурчтукту, тегеректи айланып тебишет.  4-5 жашка келгенде эч нерседен коркуп-үркпөй эле велосипедди эркин тээп калышат. Ошондой эле техникалык ийримдерге да чоң маани бурулат экен. Өзгөчө балдар авиамодель ийримине көп жазылышат. Баса, бизде, мисалы, ыр, аскерге даярдоо сабактарынын сааттары кыскартылып жатса, Кытайда, тескерисинче, так ушул предметтерге көп сааттар каралат.

- Мектептен тышкаркы билим берүү мекемелерине мамлекет тарабынан кандай көңүл бурулат экен?

- Мектептен тышкаркы билим берүү мекемелерине мамлекет өзгөчө маани бурат. Бул тармактын башын бириктирген ассоциация да бар экен. Ар бир райондо балдардын борборлору иштешет. Мисалы, Пекин шаарында республикалык деңгээлде тажрыйба алмашуу боюнча чоң иш-чаралар өткөрүлүп тураарын кытай педагогдору айтып беришти. Кошумча билим берүү мекемелери мектептер, институттар менен тыгыз иштешет. Мага жакканы республикалык иш-чараларга мектептен тышкаркы билим берүү мекемелери волонтерлорун жиберип, алар айылдан келгендерге  бийлегенди, ушунун, таэквондонун  ыкмаларын үйрөтүшөт. Бул деген шаар менен айылдын билим деңгээлин теңөөгө көрүлгөн камкордук деп түшүнсөк болот.

Бизде болсо мектептен тышкаркы билим берүү мекемелери жер тилөөдө жайгашат, анысы аз келгенсип бизге бөлүнгөн штаттарды райондук билим берүү бөлүмү алып алат. Мисалы, акыркы учурду алалы. Мугалимдердин айлык акылары тууралуу маселе көтөрүлдү, бирок ал жерде кошумча билим берүү мекемелеринин педагогдорунун айлык акылары эмнегедир каралган эмес. Бизди качан эстешет? Эгерде мамлекеттик же республикалык деңгээлде чоң иш-чара өткөрүү керек болсо, анда “Сейтекти” баары эстешет. Ал эми Кытайда болсо мектептен тышкаркы билим берүү мекемелеринин педагогдору мектеп мугалимдери менен тең айлык акы алышат экен. Анткени айлык акыга педагогдун категориясы, окуучусу берген баасы да таасир этет.  Ошондуктан педагогдор окуучу көбүрөөк билим алышына кызыкдар жана анын ийримде калышына бардык мүмкүнчүлүгүн жумшайт.

Image may be NSFW.
Clik here to view.

- Ийримдерге кирүү үчүн акы төлөшөт бекен?

- Жок. Баары бекер, мамлекет камсыздайт. Кээ бир гана учурда каражат керек болуп калса, ата-энелердин ыктыяры менен бериши ыктымал экен.

- Сиздер барган учурда кандайдыр бир иш-чарага катышууга мүмкүнчүлүк болдубу?

- Мектептеринин айлана-чөйрөсү темир менен тосулган, коопсуздук кызматы көзөмөлдөп турат. Чоочун адамдар кире албайт. Мага жакканы иш-чарага келген ата-энелер баары мектептин талабы боюнча окшош жашыл түстөгү футболка кийишсе, окуучулар сары, мугалимдери кызгылт футболка кийишет экен. Ким ким экени түс аркылуу эле билинет. Ал эми мектепке келген конокторго бейжиктер таратылат. Ар бир мектептин алдында бала бакчалар бар. Биз ошол бала бакчанын бүтүрүүчүлөрүнүн кечесине катыштык. Балдар сахнада ырдап, бийлеп жатышты. Ошол эле кезде экранда бир баланы көрсөтүп, отурган ата-энелерден, балдардан бул ким деп сурашканда, алар баары баланын аты-жөнүн айтышат. Бул деген бири-бирин жакшы билээрин, бир команда экенин билдирет. Иш-чаранын аягында ар бир бала ата-энесине ыраазычылыгын билдирүү максатында стаканда куюлган чайды берет.

Ал эми залдарынын баары тең айнектен жасалган, ошондуктан сырттан эле балдар, педагогдор эмне кылып жатышканы даана көрүнүп турат.

Белгилей кетчү жагдай, Кытайда жаңы мектептен тышкаркы билим берүү мекемелери курулуп турат экен. Шаар таптаза, көздүн жоосун алган кооздук баарыбызды кайдигер калтырган жок.

Image may be NSFW.
Clik here to view.

- Башка мамлекетке барып кайткандан кийин ар бир инсан топтогон тажрыйбасын ишке ашыргысы келет эмеспи. Сиз эмне кылайын деген оюңуз бар? Жаңы окуу жылына даярдык кандай?

- Кытайдагы бардык жакшы нерселерди көргөндөн кийин сөзсүз ошолорго теңеле албасак да, имаратыбызды капиталдык ремонттон өткөрөлү дедик. Негизинен буга жети жылдан бери эле даярданып келатканбыз. Анткени бул имарат биздин колубузга 1992-жылы өткөрүлүп берилген. Имарат тарыхый жана архитектуралык эстеликке кирет жана мамлекеттин коргоосунда турат. Ошондуктан эскилиги жеткен архитектуралык эстеликти сактап калуу үчүн  Кытайдан келгенден кийин Билим берүү жана илим министрлигине  кайрылып, 7,5  млн.сомго смета жазганбыз, алар бизге 490 миң сом ремонтко бөлүп берди. Ал каражат эмнеге жетет? Караңызчы, концерт койгон залды оңдоо үчүн эле 3 млн. сом керек, кире беришке 1 млн. сом ж.б.у.с. ремонтко муктаж көп нерселер бар. Абалдан чыгуу үчүн ата-энелерге кайрылып, бүгүнкү күндө 600 миң сомдой каражат чогултулду. Ошондой эле демөөрчүлөр да чыкты. Маселен, «Юрфа» компаниясынын жетекчиси А.А.Кимсанов өзүнүн эсебинен 100 миң сом которуп берди.

Гүлнара Алыбаева, «Кутбилим»

Балдардын жана өспүрүмдөрдүн улуттук «Сейтек» борборунун үлгүлүү элдик бий ансамбли «Жаш кыял» Владикавказда өткөн V эл аралык балдардын хореографиялык ансамблинин “Кавказдын бийи — достуктун бийи” аттуу конкурска катышып, 3-орунду ээледи. Ошондой эле Кытай Эл Республикасында өткөн фестивалга барып, кыргыз маданиятын таанытып, даңазалап келди.

«Жаш кыял» үлгүлүү элдик бий ансамблинин жетекчиси Жаныбек Чилетировдун берген маалыматына таянсак, Владикавказда өткөн конкурса катышкан 22 өлкөнүн ичинен “Жаш кыялдын” кенже топтогу кыздары көрүүчүлөрдүн, калыстар тобунун, атаандаштардын эсинде калгандай кыргыз бийлерин профессионалдык деңгээлде аткарып, 3-орунга татышты.

- 12 жашка чейинки 16 тарбиялануучулар барып, конкурстун “Оскар” коло статуэткасына ээ болушту. Владикавказдыктар бул сыйлыкты“Оскар” деп коюшат экен. Кенже топ үчүн бул чоң жетишкендик. Сынактын максаты — улуттар аралык маданият  кызматташуусун кеңейтүү менен тынчтыкты жана коңшу мамилелерди чыңдоону көздөйт. Катышуучулардын аткаруусун баалап отурган эксперттер биздин кыздардын ийилген манжаларына, турган турпаттарына, кыймылдарына жогору баа берип, хореографиялык жакшы база бар экенин белгилешти. Сынактын катышуучуларынын ичинен биздин топ көрүнүктүү болду, — дейт Ж.Чилетиров. — Жаш кыялчылар сынакта «Кербез» жана «Кыргыз бийин» көрсөтүштү. «Кербез» бийин кыздар “жигитовкадай” эле камчы менен бийлешет. Бул бий бекемдикти билдирет. Бий менен биз эмнени көрсөткүбүз келди? Биринчиден, кыргыз эли көчмөн калк экенин, жашоо-тиричилик жалаң ат менен өткөнүн жана өтөөрүн көрсөтө алдык.  Ошондой эле кыргыз эли тоолук, бийик, бекем калк экенин бий аркылуу билдирдик. Бийдеги кыймыл-аракеттер дагы ошолорду тастыктап турат. Чындап келгенде ушундай деңгээлдеги сынактарда биздин бийлер баарына жаңылык болду. Анткени буга чейин Кыргызстандан баргандар дегеле кыргыз бийин көрсөтүшпөптүр. Быйыл биз биринчилерден болуп кыргыз бийин дүйнө элдерине көрсөттүк. Эксперттер, изилдөөчүлөр кыргыз бийи бар экенин, жакшы экенин белгилешти. Кыргыз бийлерин мен өзүм иштеп чыгам. Талма бий, жинди бий дегендердин кыймыл-аракеттерин көргөм, ошолордон алып, ташта чегилген сүрөттөр, оймо-чиймелер аркылуу бийди коем. “Кербез” бийин да өзүм койгом.

“Жаш кыялдын” ушул эле кенже тобу Кытайда өткөн фестивалга да катышканга үлгүрүштү. 40 өлкөдөн келген айрым топторгокыргыз бийи алар үчүн да жаңылык болуптур.

-          Кичинекей кыздар кайда? “Бийлегендерин уктук, бирок көрө элекпиз” дегендер көп болду. “Силердин желек менен сүрөткө түшөбүз” дешкендер да четтен чыкты. Кээ бир улуттук бийлерде классиканы колдонушпайт, биз болсок, биринчи ирээт класссикадан баштайбыз. Бийди бийлеп жатканда хореограф-эксперттер кыймыл-аракетте Ысык-Көлдүн толкунун, Ала-Тоонун бийиктигин, кенендигин, тереңдигин баамдашты. Алар кыргыздын бийин билишпесе дагы, жазмаларда калган Азиядагы жашоо-тиричиликти жакшы билишет. Фестивалга катышкан үчүн кыздарга сертификаттар берилди. Жол кирени ата-энелер каржылашты, ал эми чакырган тарап жатакана, тамак-ашын өз моюндарына алышкан, — дейт Жаныбек Чилетиров.

Кыргызстанды билбеген айрым өлкөлөрдүн өкүлдөрү “Жаш кыял” ансамбли аркылуу  таанып, кыргыз маданиятынын уникалдуулугун, улуттук калпак Ала-Тоону, мөңгүлөрдү билдирерин, кыргыз калкы боштондукту каалаган эл экенин угуп, таң беришип, кичинекей мамлекет, бирок жүрөгү чоң экен деп баалашыптыр.

Гүлнара Алыбаева, «Кутбилим»

«Роза Отунбаева демилгеси» коомдук фонду социалдык жактан колдоого муктаж үй-бүлөлөрдүн таланттуу балдарын Кытайдагы «Жайкы лагерге» эс алып келүүсүнө шарт түзүп берди. Бул тууралуу Балдардын жана өспүрүмдөрдүн улуттук «Сейтек» борборунун тарбиялануучусу, ушу боюнча республикалык спартакиаданын бир нече жолку чемпиону, Бишкек шаарындагы №9 гимназиясынын 9-классынын окуучусу  Жанболот Бакыт уулу айтып берди.

«Роза Отунбаева демилгеси» коомдук фонду социалдык жактан муктаж үй-бүлөлөрдөн чыккан таланттуу, шыктуу балдардын демине дем кошуу максатында Кытайда жылда өтүүчү “Жайкы лагерге” жиберүүнү уюштурган. Ага бардык облустан 16-17 жаштагы он бала тандалып алынган.

- Кытайга байлардын же тааныштарынын балдарын алып барышкан жок. Кыргызстанда чындык бар экенине ишендим. Анткени менин бул фонддо эч кандай таанышым жок. Болгону мен ушу боюнча республикалык таймаштарга катышып, жети жолу чемпион болгом. Мына ушундай критерийлерге таянып, фонд Кыргызстандын жети аймагынан он баланы тандап алышыптыр. Биздин арабызда мыкты бийлеген, ырдаган, спортто өзүн көрсөтө алган, окуучулардын республикалык олимпиадаларында алдыңкы орундарга чыккан балдар тандалыптыр, — дейт Жанболот Бакыт уулу. — Кытай абдан кооз, адамдары ынтымактуу, кичи пейил болушат экен. Эгер байкоосуздан түртүп кетсе сөзсүз кечирим сурашат, бири-бирине абдан сый-урмат менен карашат экен.  Кытай маданияты менен тааныштык. Кытайлар абдан эмгекчил экен. НактImage may be NSFW.
Clik here to view.онг, Шанхай, Пекин шаарларын көргөндөн кийин Кыргызстанды да ушундай өзгөртсөк деген ой келди.

Жайкы лагерге барган кыргызстандыктар ар кандай иш-чараларга активдүү катышып, Кыргызстандын маданиятын, спортун, интеллектуалдык потенциалын бийик деңгээлде көрсөтө алышты. Маселен, сүрөт тартуу боюнча сынакка катышкан Жанболот Бакыт уулу Ысык-Көлдү тартып, анын тарыхын айтып берди.

- Жайкы лагерде адамга кандай мамиле кылуу керек экенин үйрөттү. Мен Кыргызстандын презентациясында ушуну көрсөттүм. Дегеле сахнага кыргыздар чыкканда аябай катуу кол чаап жатышты. Мен кыргыз болуп барганыма абдан сыймыктандым. Ошондой эле кара жорго бийин көрсөттүк. Ал эми биз менен барган орус улутундагы Мария комуз, чопо чоор ойноп, кыргыз бийин бийлеп берип, таң калтырды. Бир сөз менен айтканда, өлкөдөн тышкары чыкканда Кыргызстандын баркын билет экенбиз. Сыймыктануу менен калпагыбызды башыбыздан түшүргөн жокпуз, — дейт Жанболот.

Гүлнара Алыбаева, «Кутбилим»

Жайлоолордо бала бакча ачуу демилгесин көтөргөн экс-президент Роза Отунбаева Кыргызстандагы жайлоолорду түрө кыдырып, балдар менен жолугуп, ата-энелерге насааттарын айтып келүүдө. Бул жолку сапар Суусамыр өрөөнүндөгү жана Каракол жайлоосундагы бала бакчалар менен жакындан таанышып, 150 жомок жазылган флешка менен радиола, кеңсе буюмдарды, китептерди  тапшырып келди.

Үч жаштан кийин кеч

Таң эрте Бишкектен чыгып, эки сааттын аралыгында эле Суусамыр өрөөнүнө жетип бардык. «Роза Отунбаева демилгеси» коомдук фондунун директору, экс-президент Роза Отунбаеваны «Керемет» бала бакчасынын тарбиялануучулары ыр-бий менен тосуп алышты. Даражалуу  конокту чыдамсыздык менен күтүп жаткан ата-энелер Роза Отунбаевага ыраазычылыктарын билдиришти. Өз сөзүндө экс-президент  балдарды маданиятка аралаштыруунун зарылчылыгын жана маанилүүлүгүн, ата-энелердин балдарды кенже курактан тартып өнүктүрүү үчүн шарттарды түзө билишин баса белгиледи.

Image may be NSFW.
Clik here to view.

-  Быйыл биз 87 бала бакча ачтык, Ага хан фонду 20ны ачкан, ошентип бүгүнкү күндө 100дөн ашык бала бакча иштеп жатат.  Кыргызстандын экономикасынын бир булагы — малчылык. Андыктан малчылардын балдарынын ой-жүгүртүүсүн кенен өстүрүп, окутушубуз керек. Жакында мен  Монголияда болдум. Бирөө айтат 50 миллион малы бар деп, экинчиси 60 миллион десе, үчүнчүсү 80 миллион дейт. Өздөрү жакшы билишпейт экен. Ал эми биздин 10 миллион малыбыз бар, жайлоо жетишпей жатат. Жайыттар департаменти чоң иштерди жасап жатышат. Албетте, 10 миллион малыбыздын бары жакшы, бирок адам ресурсу биринчи орунда турат. Жайлоо бала бакчаларын эмнеге ачтык? Балдар кичинекей кезинен сабаттуу болуп өссүн деп жатабыз. Япониялык Масару Ибука ата-энелер үчүн «Үч жаштан кийин кеч» деген китеп жазыптыр.  Балдарыңарга келгенде ошол китепти  алып окусаңар, урматтуу ата-энелер. Боз үйдүн бир бурчунда бир топ китептерди алып келгенбиз, өзүңөр да, балдарыңарга да окуп бергиле.  Анда жакшы менен жаман, калп менен чындык, эмне туура жана туура эмес деген жакшы түшүнүктөр бар. Япондор адам ресурсун өстүрүп жатышат.  Сиздер да аталар, балдарыңар менен кечинде шашки, шахмат, домино ойногула, үйрөткүлө, ар кандай спектаклди үй-бүлө менен аткарып, балдарды жомок дүйнөсүнө кызыктырып, маданиятка аралаштыргыла. Балдардын ой-жүгүртүүсүн кичинекей кезинен өнүктүрбөсөк, чоңойгондо заман талабына ылайык жашай албай кыйналат. Энелер болсо  кыздарга бешик ырын үйрөтүп, сайма саюунун, шырдак жасоонун ыкмаларын айтып берип, жүн тытканды, андан ар кандай сувенирлерди жасаганды үйрөтүү зарыл. Негизинен балдарды кичинекей кезинен тартипке, тактыкка, кичи пейилдикке, тазалыкка, ирээттүү болууга үйрөтсөңөр, ал өмүр бою калыптанып калат. Анткени 3 жашка чейин баланын мээси бардык нерсени бат кабыл алып, калыптанып турган кези.  Кыргызстанда күчтүү муунду тарбиялайлы. Москванын көчөсүн шыпырган эмес, илимге, билимге сугарылган күчтүү коом түзүлөт деген ишеничтемин, — деди Роза Отунбаева.

Андан соң, экс-президент билим алып жаткан балдардын абалы менен таанышты. Отунбаева балдарга белек тапшырып, алар менен чогуу олтуруп гүл жасап, маек куруп, алар менен кошо оюн ойноп балдардын, ата-энелердин маанай көтөрдү.

Чындыгында эле 5-10 минуттун ичинде биз менен кошо барган Англиядан, Германиядан келген волонтерлор кичинекей бөбөктөр, ата-энелер менен стратегиялык оюндарды ойноо учурунда англис тилинде аты-жөнүн айтканды, онго чейин санаганды үйрөтүп коюшту. Ал эми чоң дүйнөлүк саясий картаны көрсөтүп, өздөрү жашаган өлкөсүн сурашканда балдар алардын символикасы болгон желектерди көрсөтүп,  таң калтырды. Ошентип, балдар менен чогуу-чаран олтуруп алып, көп нерсеге үйрөтсө болоорун ата-энелерге тастыкташты.  Өзгөчө, «Мергенчи» аттуу стратегиялык оюн балдарга эле эмес, ата-энелерге да абдан жакты.

Бала бакча эмнеге үйрөтүп жатат?

Image may be NSFW.
Clik here to view.

Жайыл, Бакай-Ата райондоруна караштуу «Керемет», «Сардарбек ата» бала бакчаларында балдар жазганды, окуганды гана үйрөнбөстөн, ар кандай гүлдөрдү, жүндөн сөйкө, билерик жасаганды үйрөнүп жатышканына күбө болдук. Эң башкысы ар бир бала бакчада тарбиячылар үчүн усулдук, методикалык пособиелер, дидактикалык материалдар кенен экен. Балдар үчүн керектүү кеңсе буюмдары, ойногонго оюнчуктары да бар экенин көрдүк. Маселен, «Керемет» бала бакчасынын тарбиячысы Шаршенбек кызы Жылдыз жана мугалим Чолпон Кожомбердиевалардын мастер-классында балдар жапайы жаныбарлар, аба-ырайынын кубулуштары тууралуу маалымат алып, эжейлери менен кошо жаратылыштын боекторуна, үндөрүнө, жыттарына аралашып, образдарды жаратууга далаалат кылышты.

- «Роза Отунбаева демилгеси» коомдук фонду уюштурган окуусуна барып келгем. Ал жерде үйрөткөн программа боюнча сабак өтөм. Негизинен мен Суусамырдагы 1-Май орто мектебинде башталгыч класстын мугалими болуп эмгектенем. Бүгүнкү күндө балдар ар кандай жомокторду, ырларды айтып калышты.  Түстүү барактардан гүлдөрдү жасаганды үйрөнүштү. 25 бала тарбияланып жатат. 3-7 жаштагы балдарга үч саат аралыгында алар менен иштөөнүн ар кандай формаларын уюштурабыз. Маселен, манжалардын гимнастикасы, кыймыл жана музыка терапиясы, динамикалуу тыныгуулар, арт жана жомок терапиясы, байкоо жүргүзүү, жансыз жаратылыштагы өзгөрүүлөр жөнүндө моделдерди түзүү, жаратылыштын добуштарын, үндөрүн тууроо, спорттук эс алуу, сюжеттик-ролдук оюндар ж.б.у.с. формалар менен иштейбиз, — дейт тарбиячы Жылдыз.

Ал эми сабак өтүп жаткан 30 жылдык педагогикалык тажрыйбага бай Чолпон Кожомбердиеванын айтымында, бул өрөөндө биринчи жолу бала бакча ачылган. Бала бакчага биринчи жолу келген балдар ыйлап, беймаза болушуптур.

- Балдар бат эле көнүп кетишти. Бала бакча ачылганына 15 эле күн болсо дагы балдар көп нерсени билип, кадимки шаардагы бала бакчага бараткандай таптаза кийинип алып, ата-энелери менен келишет. Бала өз көзү менен көрүп, колу менен сезип, ошол предметти айта билсе өнүгүү процессине көп эле жардам болот экен. 5 жаштагы балдар тамга таанышпай келишкен. Азыр тыбыштарды да таанып калышты. Эң башкысы, ушундай жакшы демилгени эми жергиликтүү бийликтегилер жерге калтырбай мындан ары өркүндөтүп бергенге жардам беришсе, — дейт мугалим Чолпон Кожомбердиева.

Бала бакчага небересин алып келген чоң эне Чолпон Акунованын айтымында, Суусамыр өрөөнүндө ачылган бала бакча ата-энелердин колун кармабай, балдардын өнүгүп-өсүшүнө жакшы шарттарды түзүп берип жаткан Роза Отунбаевага, айыл өкмөтүнө терең ыраазы экенин айтты.

- Чаң болуп ар кайсы жерде ойногондон көрө, тамга тааныбаганы тамга таанып, окуганды билгендерге билимдерин өркүндөтүү үчүн ар кандай логикалык оюндарды ойнотуп, шырдак жасаганды, жүндөн ар кандай аксессуарларды жасаганды үйрөтүп жатышат. Бул жөрөлгөнү кош колдоп колдоо керек. Саат 10.00-15.00 чейин бала бакчада болушат, тамак ашын ата-энелер өзүбүз көтөрүп жатабыз, — дейт чоң эне.

Ал эми бала бакчага дегеле барып көрбөгөн балдар үчүн бул саамалык майдай эле жагып жатыптыр. Өзгөчө волонтерлор келип, кыргыз баласына жат болгон, түшүнө кирбеген логикалык ойлорду ойнотуу менен тилге үйрөтүп, эл-жерин тааныштыруу максатында географиялык, саясий карталар менен иштөө ыкмасы балдардын кызыгуусун арттырып жатканы ата-энелерди кубандырбай койбойт. Бала бакчанын тарбиялануучусу Клара Меисбекова сүрөт тартканды үйрөнүп, жаныбарлардын дүйнөсү менен таанышып,  жүндөн ар кандай оюнчуктарды, кыздарга шакек, сөйкө жасаса болоорун көрүп, кыргыз өнөрчүлүгүнө кызыгып калганын жашырган жок.

Бала бакчанын максаты

«Роза Отунбаева демилгеси» коомдук фондунун «Жайлоо бала бакчалар» боюнча координатору Асылбек Жоодонбеков өнүктүрүү борборлорунун максаты менен ата-энелерди дагы бир ирээт тааныштырып өттү.

- Жайлоодогу малчылардын балдарын өнүктүрүү максатында  «Жайлоо бала бакчалары» долбоору ишке 2014-жылы кирген. Жыйынтыгында 2014-жылы Кыргызстандын жети облусунда 35 бала бакча ачылып, 800гө жакын балдар ар тараптуу өнүгүүгө мүмкүнчүлүк алышты. Бул жылдан баштап, «Жайлоо бала бакчалары» тоо шартында жашаган балдарды ар тараптуу өнүктүрүү үчүн тоодогу маданий борборго айланттык. Биздин планыбыз толук кандуу аткарылып жатканына күбө болуп отурабыз. Биз пландаган моториканы өнүктүрүү, китеп окуу, сүрөт тартуу, оригами, шахмат, көз үчүн гимнастика, эстетикалык тарбиялоо боюнча мастер-класстар, гигиена боюнча санитардык агартуу иштери уюштурулуп жатыптыр. Эң башкысы ар бир иш-чарага ата-энелер жигердүү катышууңарды өтүнөбүз.  Бул сиздердин балдардын бала бакчасы, ошондуктан анын жанданып, өнүгүп кетиши ата-энелердин колунда, — деди Асылбек мырза.

Координатордун сөзүн улай, фонддун директору Р.Отунбаева: «Келген волонтерлордон балдарыбыз бир нерсе үйрөнүп калсын. Кийин бул волонтерлор «Кыргызстан жаңы өнүгүп жаткан өлкө экен» деп дагы он баланы алып келишет. Мүмкүн келечекте бала бакчада тарбия алып жаткан балдар ушул өлкөлөргө барып окуп калышат. Анткени жайлоодогу балдардын арасынан шыктууларын көрүп, таң калып жатышат» — деди ал.

Англиядан келген волонтер Эндрю Бартон, малчылардын балдарынын эркин жүрүшүнө, оюндарды бат кабыл алышына абдан таң калып жатканын жашырган жок.

- Табият менен таттуу жашагандарды көрүп суктанып жатам. Бул биринчиден, ден соолукка пайдалуу. Мен балдар менен бир нече оюндарды өткөрдүм. Мага жакканы балдар тез эле айтканымды илип алып, мени менен кошо англис тилинде аттарын айтып, онго чейин санаганды үйрөнүштү. Волонтерлор атайын балдарга белек алып келгенбиз, аларды тапшырдык. Мени таң калтырганы Англияны картадан көрсөтүп бергилечи десек, биздин желекти туура таап беришкени баарыбызды сүйүнттү. Бирок көбү билбейт экен, — дейт Эндрю.

Караколдогу «Ак сыйнат» бала бакчасы

Image may be NSFW.
Clik here to view.

Ошентип эки бала бакчанын ишмердүүлүгү менен таанышып алып, алыста жайгашкан Каракол жайлоосуна жол тарттык. Албетте, «жол азабы, көр азабы» дегендей, жолдун алыстыгын, чарчаганыбызды бала бакчага жеткенде мотурайган балдардын көкүрөккө тыпыйган  колдорун коюп алып Кыргыз Республикасынын Гимни менен тосуп алганы баарын унуткарып салды.

Малчылар жолдун алыстыгына карабай ат менен балдарын таң эрте бала бакчага алып келип, түштөн кийин алып кетишет. Айыл аксакалы Сардарбек ата малчылардын балдары сабаттуу болсун деп боз үйүн тигип бериптир.

- Мектепке барганда мугалимдер малчылардын балдары эч нерсе билбейт, бизди күйгүздү деп арызданышат. Эми минтип бала бакча ачылып, балдарды мектепке даярдап жатышат. Бул абдан жакшы жөрөлгө, муну ата-энелер кош колдоп жатышат. Роза Отунбаевага ырахмат. Айыл өкмөтү үйдү сурады эле, бердим балдар окушсун деп. Бул бала бакчада 20 чукул бала  жазып, окуганды гана үйрөнбөстөн, жүндөн кыргыз буюм-тайымдарды жасаганды үйрөнүшүүдө. Ошондой эле жөн эле ойнобостон, стратегиялык, ойлонуучу оюндарды ойношот. Чий куурчак, кийиз, шырдак жасаганды үйрөнүшүүдө. Бул эң жакшы демилге, — дейт аксакал.

Өкмөттүн Талас олбусу боюнча ыйгарым укуктуу өкүлү Байыш Жуманазаровдун айтымында, бул демилге сөзсүз жемишин берет.

- Мындан ары бул демилгени өркүндөтүшүбүз шарт. 2-3 жылдын ичинде эле Кыргызстандын төрт  бурчунда жайлоо бала бакчалар ачылып жатат. Балдар ата-энелердин жанында жүрүп, мектепке даярдалып жатканы жакшы.  Талас облусу боюнча 6 бала бакча ачылды. Жакшы идеяларды көтөрүп коомдук фонд иштеп жатат. Чоң ыраазычылыкты билдиребиз. Кара жорго бийлеп жаткан балдар Кыргызстандын келечегин өнүктүрөт деген ишеним бар, — деди Байыш Жуманазаров.

Коомчулук эмне дейт? 

Бакыт Рыспаев, Өкмөттүн алдындагы өз ара башкаруу этностук мамилелерди жөнгө салуу боюнча агенттиктин директору:

- Роза Исаковна бүгүнкү күндө эс алуудагы адам. Бирок бул киши Кыргызстандын келечегин ойлойлу деп жатат. Бир акылман айтыптыр: «Жаштарыңды, балдарыңды көрсөт, мен эртеңки күнүңдү айтып берейин» деп. Балдар — эртеңки мамлекетибиздин келечеги. Бала бакча Роза Отунбаева үчүн кереги жок, бул иш  малчылардын балдары үчүн. Келечекте бул балдар кыргыз жараны катары ойгонсун деп бардыгын уюштуруп, Кыргызстанды кыдырып жүрөт.  Бир жылкыга айына 500 сом, уйга 450 сом, койго 40 сом беришет малчыларга кайтарып бергенге.  Бирок биз малга акча төлөп, ошол кезде эле балдардан акча аяп жатабыз. Ошондуктан жайыт комитети, айыл өкмөтү, ата-эне биргеликте иш алып барып, тарбиячыларга жардам берсек. Бир айылдан бир эле мыкты бала чыкса, Чыңгыз Айтматовдой кыргызды дүйнөгө таанытат. Мисалы, волонтерлор менен сүйлөшсөм Кыргызстанды билишпей эле келген, бирок Ч.Айтматовду жакшы билишет. Африкада  киши баспаган жерлер бар, алар «дүйнөдө биз элебиз» деп дүйнөдөн өтүп кетишет. Ошолордой болбой, дүйнө таанымды кеңейтүү үчүн балдарга татыктуу билим берүү керек.  Ушул демилгени колдоп, өркүндөтүүгө ата-энелер салымдарын кошот деген ишеничтемин.

Айзада Жаркыналиева, Өкмөттүн Талас облусу боюнча ыйгарым укуктуу өкүлүнүн орун басары:

- Жайлоого китептерди койгон шкафтарды же стеллаждарды алып келалбайбыз. Ошондуктан боз үйгө ылайыктап китептерди салганга, балдардын алганына ыңгайлуу кылып аяк  каптардын моделинде даярдадык. Учурда 6,5 миллион сомго райондогу бала бакчаларга эмеректерди алып жатабыз. Буюрса, кийинки жылы ошол бала бакчалардын чыккан эски эмеректери менен жайлоо бала бакчаларын камсыздайбыз. Жакшы пландар бар. Мисалы, илгерки Кызыл үй дегенди жандандыралы деп жатабьыз. Боз үйдүн бир бурчун ошол китепканага ачуу планыбыз бар.

Кымбат Сапиева, Бакай-Ата району, эне:

- Үч балам бар, үчөө тең бала  бакчага барып жатышат. Таасири абдан жакшы. Анткени кечинде барганда жаныбызды коюшпайт, балдар менен кошо үй тапшырмаларын аткарып, китеп окуп беребиз. Үйрөнгөн жомокторун айтып беришет, кайра бизди ыр үйрөткүлө дешет. Күн, ай тарттык деп кубанып келишет.  Балдарды туура тарбиялоо боюнча китептер бар экен. Негизи бала бакча ачылгандан бери тарбиялоо боюнча көп суроолор пайда боло баштады 

Тынара Назаралиева, Талас райондук билим берүү бөлүмүнүн  башчысы:

- Каракол жайлоосундагы «Аксыйнат» бала бакчасында 20 бала тарбияланып жатат. Эки мугалим билим-тарбия берет. Аксыйнат апа кайтыш болуп кеткен, ошол кишинин атынан өмүрлүк жолдошу менен сиңдиси Кымбат Байматова ачышты. Өмүрлүк жолдошу  демөөрчү болуп, балдардын түшкү тамагын да берип жатат. Сабакта балдар ар кыл темалар боюнча маалымат алып, сүрөт тартып, аңгеме жазып ж.б.у.с. нерселер менен алектенишет. Маселен, менин үй-бүлөм, жай келди, жайлоодогу адамдардын эмгеги, канааттуулардын түрлөрү, суу жана суу менен эксперимент өткөрүү, гербарий деген эмне? — ж.б. толгон-токой түрдүү темалар боюнча балдарга билим-тарбия берилүүдө.

Эгерде айыл өкмөттөрү кызыкдар болсо, боз үйлөрүн тигип берсе, жайлоо бала бакчасынын келечеги бар. Мисалы, тарбиячыларга бюджеттен айлык акы каралган эмес. Ошондуктан ата-энелер акчалай төлөп бербесе дагы май, курут, кымыз берип жатышат.

Кымбат Байматова, «Аксыйнат» бала бакчасынын башчысы:

- Эч кимден каражат сурабай эле жомок китептерди сатып алдым. «Бакай»  банкы кеңсе буюмдарды алып келди. Айыл өкмөтү жардам берип жатат. Азыр 2-12 жашка чейинки 33 бала бар. Сүрөткө шыктуулар бар экенин көрүп, «Мыкты сүрөтчү» деген сынак өткөрдүк.  Англичан волонтерлор келип, биздин балдардын шахмат ойногондорун көрүп таң калышты. Биздин бала бакча накта жайлоонун башында жайгашкан, коммерсанттардын эмес  чыныгы малчылардын балдары келип тарбия алып жатышат.

Гүлмира Жаманкулова, Жайыл райондук билим берүү бөлүмүнүн адиси:

- Бул демилге бизге абдан жакты. Билим берүү бөлүмү иш мерчемин түзүп, иштөө режимин толуктап, мугалим, тарбиячы менен камсыздандырдык.  Окуу процессин алып баруу үчүн керектүү окуу куралдарын, көрсөтмө, таркатма материалдарды, оюнчуктарды, тарбиячыларга керектүү  усулдук китептер менен да камсыздандырууга жетиштик. Суусамыр өрөөнүндө бала бакча жок болгондуктан бакчаны ачууда кыйынчылыктар болду. Биринчиден, жаш өзгөчөлүгү ар кыл топтогу балдар болгондуктан, боз үйдө эле 3 топко бөлгөнгө туура келди. «Улукман», «Эркетай» жана «Кенже» топтору деп.  «Роза Отунбаева демилгеси» коомдук фонд тарабынан түзүлүп берилген программаны биз толук кандуу камтып, ошонун негизинде иш жүргүзүп жатабыз. Ал программада айлана-чөйрөнү таануу, балдарды курчап турган, күнүгө баамдап турган  нерселерди өз көзү менен көрүп, айтылган материалдар да бар. Ошол материалдар жөн гана берилбестен  баары тең сүрөттүү, түстүү, маалыматтары менен кошо берилген. Программа сапаттуу түзүлгөн экен, жашоого жана балдардын жаш өзгөчөлүктөрүнө негизделиптир. Балдар жаныбарларды атап, алар кандай экенин сүрөттөп, кандай кыймыл-аракеттерин жасаарын айтып, сезимдеринин негизинде жакшы жыйынтыктар болду. Бир маал түштөндүрөбүз: ботко (күрүч сүт), булочка, нан, чай, кымыз, айран берилет. Түшкү тамакты ата-энелер моюндарына алып, кезеги менен даярдап, алып келишет. Түштөн кийин сейилдөө, тыныгуу, оюндар, анан кыргыздын боз үйүнүн ичинде эмнелер бар болсо ошонун баарын айтып, үйрөнүшөт. Ошол жерден балдар улуттук оюндарды, курчак менен театрлаштырып ойношот. Бул жерден жалаң гана билим албастан, табият менен таттуу мамиле кылууга орчундуу маани берилет.

Гүлнара Алыбаева, «Кутбилим»

2015-2016-окуу жылына карата

мугалимдердин жана билим берʏʏ кызматкерлеринин августтук усулдук окуусун ɵткɵрүү жɵнʏндɵ

Билим берүү жана илим министрлигинин

БУЙРУГУ

Кыргыз Республикасынын билим берүү уюмдарында окутуу-тарбиялоо процессин, инновациялык мектептердин ɵнүгүүсүн жана билим берүү системасын ɵркүндɵтүүнүн чечүүчү фактору катары педагогдордун чыгармачылык потенциалын жогорулатуу максатында

БУЙРУК КЫЛАМ:

Мугалимдердин жана билим берүү кызматкерлеринин августтук усулдук окуусу 2015 — жылдын 17 — августунан 19 — августуна чейин «Кыргызстандын билим берүүсү: жеткиликтүүлүгү, сапаты жана атаандаштыкка жɵндɵмдүүлүгү” жалпы ураанынын негизинде жүргүзүлсүн.

Мугалимдердин жана билим берүү кызматкерлердин августтук усулдук педагогикалык окуусунун уюштуруу иштерин эки этап менен:

I-этабы окуу предметтери жана билим берүү тармагындагы секциялык окуулардын негизги багыттары 2015-жылдын 17- августунан 19-августуна чейин жүргүзүлсүн;

II-этабы областтык (шаардык) мугалимдердин жана билим берүү кызматкерлердин пленардык конференциялары жер-жерлерде бир күндɵ, 2015 — жылдын 20 – августунда саат 10.00 ɵткɵрүлсүн.

Бишкек жана Ош шаардык билим берүү башкармалыктарынын, Ысык-Кɵл жана Ош областтык билим берүү институттарынын, Жалал-Абад, Талас, Баткен, Нарын, Чүй аймактык усулдук борборлордун жетекчилери мугалимдердин жана билим берүү кызматкерлеринин августтук усулдук окууларына тɵмɵнкү укук-ченемдик документтери:

3.1. 2015-2016-окуу жылына карата Кыргыз Республикасынын жалпы билим берүү уюмдарынын базистик окуу планы. (2015-жылдын 31-июлундагы № 28 “Кутбилим”);

3.2. № 29-30 «Кут Билим» гезитининде жарыяланган окуу предметтери боюнча усулдук сунуштары жана 2015 — жылдын 1 — сентябрына — Билим күнүнɵ карата “Менин мекеним-Кыргызстан” темасы боюнча жалпы билим берүү уюмдарында биринчи сабактардын кɵрсɵтмɵлɵрү колдонмого алынсын

4. Кыргыз Республикасынын Билим берүү жана илим министрлигинин 2015-жылдын 6-августундагы №1070/1 буйругуна ылайык «Алиппе TV» билим берүү долбоору аркылуу республиканын 60 билим берүү уюмдарынын башчыларына август усулдук окууларын (On-iine режиминде) түз эфирде ɵткɵрүү боюнча үйрɵтүүчү семинар жүргүзүлсүн.

5. Мугалимдердин жана билим берүү кызматкерлеринин августтук усулдук окуусун жогорку деңгээлде уюштуруп ɵткɵрүү максатында:

5.1. Усулдук окууларды ɵткɵрүү үчүн жумушчу топтор түзүлсүн;

5.2. Пленардык отурумдун ɵткɵрүлɵ турган жайы, тематикасы жана болжолдуу канча адам катышаары белгиленсин;

5.3. Ар бир региондо (шаарда) райондук мекемелердин жетекчилеринин (административдик, финансылык, саламаттыкты сактоо, социалдык камсыздоо, жергиликтүү ɵзүн-ɵзү башкаруу, юстиция ж.б. органдардын) ɵкүлдɵрүнүн катышуусу менен ɵткɵрүү уюштурулсун;

5.4. Мугалимдердин усулдук окууларынын жана августтук пленардык кеңешмелеринин жүрүшүн региондук жана борбордук массалык маалымат каражаттары аркылуу кеңири жайылтуусу уюштурулсун.
Кыргыз билим берүү академиясына (А.Мамытов) мугалимдердин жана билим берүү кызматкерлердин усулдук окууларынын жана августтук пленардык кеңешмелеринин жүрүшү жɵнүндɵ жалпыланган маалыматты 2015-жылдын 8-сентябрына чейин тапшыруу милдеттендирилсин.

Билим берүү кызматкерлеринин августтук усулдук окуусунун жүрүшүн координациялоо Мектепке чейинки, мектепте жана мектептен тышкаркы билим берүү башкармалыгына (М. Усеналиев) жүктɵлсүн.
Бул буйруктун аткарылышын кɵзɵмɵлдɵɵнү ɵзүмɵ калтырамын.

Министрдин орун басары Т.А. Ашымбаева

Image may be NSFW.
Clik here to view.

ПРИКАЗ МИНИСТЕРСТВА ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ

о проведении августовской методической учебы учителей и работников образования

Кыргызской Республики к началу 2015-2016 учебного года

В целях совершенствования организации учебно-воспитательного процесса в образовательных организациях Кыргызской Республики, развития инновационных школ, повышения творческого потенциала педагогов как ключевого фактора развития системы образования

ПРИКАЗЫВАЮ:

Провести августовскую методическую учебу учителей и работников образования по общей тематике: «Образование Кыргызстана: доступность, качество, конкурентоспособность» в период с 17 по 19 августа 2015 года.
Осуществить проведение августовской методической учебы учителей и работников образования в два этапа:

I-этап: секционные занятия по направлениям образовательной деятельности и учебным дисциплинам с 17по 19 августа 2015 года;

II-этап: областные (городские) конференции учителей и работников образования провести повсеместно 20 августа 2015 года в 10.00

3. Руководителям координационных центров образования регионов, Бишкекского и Ошского городских управлений образования, Иссык-кульского и Ошского областных институтов образования, Баткенского, Джалал-Абадского, Таласского, Нарынского, Чуйского областных методических центров образования при проведении августовской методической учебы руководствоваться следующими нормативно-правовыми документами:

3.1. Базисными учебными планами общеобразовательных организаций Кыргызской Республики на 2015-2016 учебный год, опубликованными в общественно-педагогической газете «Кутбилим» № 28 от 31 июля 2015 года.

3.2.Методическими рекомендациями по проведению августовских совещаний и примерными образцами первого урока, посвященными Дню знаний, опубликованными в газете «Кутбилим» № 29-30;

Провести обучающий семинар для директоров 60 школ республики по линии образовательного телевидения «Алиппе TV» по прямой трансляции проведения августовских методических совещаний (в режиме On-iine) в соответствии с приказом Министерства образования и науки Кыргызской Республики от 6 августа 2015 года № 1070/1.

Для успешной организации и проведения августовской методической учебы учителей и работников образования:

5.1. Создать рабочие группы по проведению методической учебы;

5.2. Определить место проведения пленарных заседаний, планируемое количество участников, примерную тематику выступлений;

5.3. Организовать участие в областной (городской) конференции руководителей региональных организаций (административных, финансовых, здравоохранения, социального обеспечения, органов местного самоуправления, юстиции и т.д.).

5.4. Обеспечить широкое освещение хода методической учебы и проведение пленарных заседаний в региональных средствах массовой информации.

Кыргызской академии образования (А.Мамытов) до 8 сентября 2015 года представить обобщенную информацию об итогах проведения августовской методической учебы учителей и работников образования.

Управлению дошкольного, школьного и внешкольного образования ( М.Усеналиев) обеспечить координацию и контроль над ходом проведения августовской методической учебы учителей и работников образования.

Контроль над исполнением данного приказа оставляю за собой.

Заместитель министра Т.А. Ашымбаева

КЫРГЫЗ БИЛИМ БЕРҮҮ АКАДЕМИЯСЫНЫН МУГАЛИМДЕРДИН АВГУСТ КЕӉЕШМЕСИНЕ УСУЛДУК СУНУШТАРЫ

Министерство образования и науки КР планирует с начала 2015-2016 учебного года  сделать горячее питание для начальных классов обязательным для всех школ республики. Это очень важно как в целом для здоровья ребенка, так  и для  повышения его успеваемости, успешности в учебе и так далее. Стоит ли говорить, что правильно организованное питание помогает ребенку сохранить здоровье, бодрость и высокую работоспособность.

По мнению экспертов, особое значение имеет питание детей в период школьной жизни, когда формируется организм и обязательным условием является обеспечение его всеми необходимыми для полноценного роста пищевыми веществами. Питание — один из важных факторов здорового образа жизни. Третью часть суток дети проводят в школе, поэтому можно сказать, что их здоровье зависит от школьного питания.

Особенно, подчеркивают эксперты, здоровье, работоспособность, сопротивляемость заболеваниям во многом зависят от характера питания. Но особенно велика эта зависимость в детском возрасте, когда организм интенсивно растет и развивается, физиологические процессы напряжены, обмен веществ ускорен, а интенсивный рост делает организм особенно уязвимым. Высокая двигательная активность детей всегда ведет к относительно большому расходу энергии.

При правильном питании школьник получает с пищей за сутки столько калорий, сколько он их расходует, кроме того, правильное питание способствует нормальному физическому и нервно-психическому развитию детей и подростков, повышает сопротивляемость организма инфекционным заболеваниям, улучшает их работоспособность. Питание школьника должно быть оптимальным. При составлении меню обязательно учитываются потребности организма, связанных с его ростом и развитием, с изменением условий внешней среды, с повышенной физической или эмоциональной нагрузкой. При оптимальной системе питания соблюдается баланс между поступлением и расходованием основных пищевых веществ.

Руководствуясь вышесказанным, Минобразования КР считает важным повсеместное введение горячего питания в школах Кыргызстана. Главный специалист Управления внешкольного, дошкольного и школьного образования Минобразования КР Назгуль МУСАЕВА считает, что проблема введения горячего питания в школах – проблема не только детей и их родителей, администрации школ, но и органов местного самоуправления, учреждений здравоохранения и т.д.

- Насколько мне известно, не в каждой  школе имеются соответствующие столовые для организации горячего питания?

- В настоящее время по республике функционируют 2207 пришкольных столовых, из которых 964 являются типовыми, 508 — буфеты и 735 — приспособленные помещения. Всего обеспечены питанием 442996 учащихся 1-4 классов. Ежегодно на организацию горячего питания учащихся 1-4- классов из республиканского бюджета выделяется около 475 миллионов сомов (7 сомов предусмотрено для всех школ и 10 сомов для горных и отдаленных районов).

В 2012 году распоряжением Правительства КР была создана межведомственная рабочая группа и с марта 2013 года начала свою работу программа «Оптимизация школьного питания в Кыргызской Республике». Если до начала программы лишь 10% школ республики организовали горячее питание, то на сегодняшний день это количество достигло 35%.

Всего на данный момент в 788 школах Кыргызстана организовано горячее питание. В том числе, с помощью таких доноров как, ВПП ООН (262 школ) Мерсико (71 школ) переоснащены столовые 333 школ современным оборудованием, остальные школы создали условия для организации горячего питания своими силами, с помощью родителей и органов местного самоуправления.

Для двух районов (Кеминский район Чуйской области и Бакай-Атинский район Таласской области) разработана районная программа по школьному питанию и все школы этих районов уже ввели горячее питание.

- Что нужно для того, чтобы не только 788 школ, но и все остальные общеобразовательные учреждения перешли на горячее питание?

- Проблема введения горячего питания в школах – проблема не только детей и их родителей, администрации школ, но и органов местного самоуправления, учреждений здравоохранения и т.д. Здесь важно желание всего местного сообщества принять участие и помочь кормить учеников начальных классов горячим питанием.

Хотя, сумма выделяемая государством на организацию горячего питания, достаточна, нужно, чтобы на местах были созданы все условия, отвечающие санитарным нормам Министерства здравоохранения КР. Мы не имеем права подвергать жизнь детей опасности, поэтому не разрешаем организовать горячее питание во всех школах. К примеру, в тех школах, где нет соответствующего оборудования, условий, в буфетах нельзя организовать горячее питание, соответствующее санитарным требованиям Минздрава КР.

Поэтому, в данный момент, наше министерство ведет работу с местными самоуправлениями, родителями на предмет того как можно общими силами создать условия для обеспечения горячего питания. В результате в 455 школах идет частичное переоснащение школьных столовых.

- Сколько средств нужно для создания в столовых условий, отвечающих санитарным требованиям и чтобы оснастить должным оборудованием одну школу?

-  Около 250 тысяч сомов необходимо для того, чтобы в школе было установлено необходимое оборудование, отвечающее санитарно-гигиеническим нормам и требованиям Минздрава КР и позволяющее обеспечить детей горячими супчиками и кашами.

- Какими документами подкреплена реформа школьного питания?

- Минобразования КР разработано и утверждено в 2014 году постановление КР «О выделении штата поваров в 134 пилотных школах республики» и «Об основных направлениях развития школьного питания Кыргызской Республики».

Разработан и отправлен на согласование министерствам и ведомствам проект постановления «О выделении штата поваров для остальных школ, где организовывается горячее питание».

Министерство образования науки Кыргызской Республики убеждено в том, что при правильной организации школьное питание может стать эффективным инструментом социальной поддержки детей. Новые модели школьного питания уже внедрены в 262 пилотных школах по всей стране, опыт организации школьного питания в данных школах будет применен для разработки национальных моделей школьного питания. В ряде районов уже наметилась тенденция внедрения пилотных моделей и в другие школы за счет вкладов сообществ и органов местного самоуправления.

Тем не менее, для обеспечения стабильности в реформировании школьного питания, закрепления и масштабирования наработанного опыта, как я уже говорила выше, нам нужна поддержка родителей, органов местного самоуправления, доноров, в целом поддержка сообщества.

- Раньше, к примеру, не вставал вопрос об организации горячего питания в школах…

- Не каждый ребенок дома успевает завтракать и поэтому, приходит в школу голодным. По рекомендации медицинских работников, рациональное питание обеспечивает хорошее физическое и нервно-психическое развитие детей, повышает сопротивляемость по отношению к инфекционным заболеваниям, улучшает работоспособность и выносливость детского организма и обеспечивает нормальный рост и развитие ребенка. Всякие нарушения в питании как количественные, так и качественные отрицательно влияют на самочувствие и состояние здоровья детей. Особенно вредны для детского организма нарушения в питании в период наиболее интенсивного физического и интеллектуального роста ребенка, который охватывает школьный возраст.

- Что можно купить на 7-10 сомов, выделяемых государством? Если с трудом верится даже в то, что на эти «средства» можно купить булочку и чай, как практиковалось раньше в школах, то как обеспечить горячее питание на эти же деньги?

- Да, раньше в школах мы давали детям булочку и чай, но теперь установка только на горячее питание. Минобразования КР и Минздравом КР  разработана программа школьного питания, при этом, предлагается меню из 120 блюд. Это различные овощные супы, каши, пирожки, (причем рекомендуются не жаренные, а именно выпечка). Опять-таки меню можно разнообразить при помощи органов местного самоуправления, родителей и доноров. Здесь главное – желание местного сообщества  помочь в организации горячего питания. Например, МСУ при возможности выделяет школам пришкольные участки, где можно высаживать овощи: фасоль, картофель и др. Это существенно облегчает задачу организации горячего питания. К примеру, средней школе имени Ч.Айтматова Кара-Бууринского района Таласской области удается кормить  супчиками и кашами не только детей начальных классов, но и 5-6 классы. Вот это хороший пример активности и делового подхода.

В некоторых школах Нарынской области держат в пришкольном хозяйстве коз или коров, что дает возможность вносить в меню школьников мясо, молоко. Кстати, на традиционных августовских совещаниях, которые проходят по республике в данный момент отдельным направлением поднимается вопрос оптимизации школьного питания. Минобразования  дает разъяснения и учителя школ делятся опытом как организовать, чтобы детей в школах кормить горячими супами и кашами.

Айнура КАНИМЕТОВА, «Кутбилим»

 Шаар тургуну Дариянын эки баласы борбордогу окутуу орус тилинде жүргүзүлгөн мектептерде окуйт. Жакында кенже уулун улуу ойчул Герман Гмайнердин ысымын алып жүргөн гимназияга беришти. Бир жагы бул окуу мекемесине жакын жашашат. Экинчи себеби – өтө олуттуу. Ата-эне баласынын өз мекенинде эне тилинде билим алышын каалайт.

Мындай асыл максатты көздөгөндөрдүн арасында Дария жалгыз эмес. Быйылкы окуу жылында гимназиянын биринчи класстарына 80 окуучу кабыл алынган. «Жылдан-жылга биздин гимназиядан билим алам дегендердин саны арбып баратат. Быйыл ата-энелердин, коомчулуктун талабы менен биринчи класстагылар үчүн дагы бир кошумча класс ачтык. Жаӊы ачылган 1В классына мектептин эӊ алдыӊкы мугалими, өткөн жылы «Мугалим» журналы уюштурган «Жылдын мыкты мугалими» сынагында «Мыкты класс жетекчи» номинациясын жеӊип алган Алмагүл Байзакова билим берет», — дейт SOS Герман Гмайнер балдар мектебинин директору Светлана Теӊизбаева.

 Биз, 1-сентябрь — Билим күнүнө арналган салтанатка катышуу үчүн келген ата-энелерге кошулуп, Алмагүл эжейдин окуу бөлмөсүнө баш бактык. Кичинекей балдарды алдыда зор ачылыштар күтүп туруптур. Балдар-кыздарды эшик алдынан каалгада мээрим төккөн Күндүн сүрөтү тосуп алды. Катар тизилген парталарда ар биринин аты татынакай болуп жазылып турганын көрүшүп, балдар эмес, ата-энелердин да маанайлары андан бетер көтөрүлгөнүн байкадым.

Мугалим «Мекеним – Кыргызстан!» деген темада сабак өттү. Тоолуу мекенибизди, каарман элибизди даӊазалаган түстүү сүрөттөр, кыска-нуска түзүлгөн слайд бүгүнкү сабактын ажарын ачты. Сабактын аягында Алмагүл эжей балдардан келечекте ким болорун да суроого үлгүрдү. Аруу тилек балдардын жоопторуна баарыбыз ыраазы болдук. Кичинекей Самира эжейиндей мугалим, Нур-теӊир – космонавт, Айсулуу менен Имран – доктор, Назми – бийчи, Ангелина – атасындай милиционер, Тилек менен Аманбай — куруучу болоорун айтышты. Аманбайдын жообуна баарыбыз аргасыз күлдүк. Ал «Куруучу болом, бирок жетинчи микрорайондо гана. Анткени ошол жакта жашайм» — дейт.

Маалымат үчүн айтып койсок, биз сөз кылып жаткан SOS Герман Гмайнер балдар мектебинде учурда 526 окуучу бар. Булардын ичинен 65и  SOS Балдар айылынан, 23ү  үй-бүлөнү бекемдөө долбоорунан келишет. 144 окуучу – көп балалуулардын, социалдык жактан аз камсыздалгандардын, майыптардын балдары. Колунда бар ата-энелер айына 4500 сомдон окуу акысын төлөшөт. Күнүнө ар бир баланын тамактануусуна 60 сом тегерегинде акча коротулат. Мектепте немис жана англис тилдери тереӊдетилип окутулат. Бир катар предметтерден кошумча сабактар өтүлөт. Балдар-кыздардын ар тараптан жетик өсүүсү үчүн мында комуз, бий ийримдери иштейт. Мектепте келечек муундардын ден соолугуна өзгөчө маани берилерин да айтып койгонубуз оӊ. Биринчи класстан тартып дене тарбия, хореография сабактары окуу программасына киргизилген.

А. Алибеков, «Кутбилим»  

Кыргыз Республикасынын Президенти Алмазбек Атамбаев, 26-августта Т.Сатылганов атындагы Кыргыз улуттук филармониясында өткөн Кыргыз Республикасынын билим берүү кызматкерлеринин III съездине катышты.

Иш-чара башталар алдында Мамлекет башчысы  Кыргыз Республикасынын билим берүү чөйрөсүндөгү жаӊы долбоорлордун көргөзмөсү менен таанышып чыкты.

Андан соӊ Президент Алмазбек Атамбаев съездде сөз сүйлөп,  республикабыздын жогорку окуу жайларында педагогикалык адистикке ээ болуу менен мектептерде иштегенге багыттама алган мыкты бүтүрүүчүлөргө   50 000 (элүү миӊ) сомдук  сертификаттарды тапшырды.

Мамлекет башчысынын сөзүнүн тексти:

Урматтуу мекендештерим!

Урматтуу съезддин делегаттары!

Сиздерди  Кыргыз Республикасынын мугалимдеринин III съездинин ишинин башталышы менен чын жүрөктөн куттуктайм!

Урматтуу съезддин делегаттары!

Эгерде таалим-тарбияны инсандын дүйнө таанымын өстүрүп, аӊ-сезиминде өнүгүш жаратуучу дөөлөт десек, анда мугалимди ошол дөөлөткө карай кеткен жолду жарык кылган шам чырак деп айтса болот. Адам баласын АДАМ кылып тарбиялоого бүт өмүрүн, акыл-эсин, билимин, күч-кайратын арнаган сиздерге чоӊ рахмат, таазим!

Күндөлүк турмуштун түйшүгүнө жеӊилбей, өз кесибине берилген, Кыргызстандын келечеги үчүн жаш муундарыбызга талыкпастан тарбия-таалим, билим берип жатканыӊыздар  үчүн миӊ мертебе рахмат! Баарыӊыздарга чыӊ ден соолук, ишиӊизге ийгилик, бак-таалай каалайм!

Уважаемые участники съезда работников образования!

Дорогие наши учителя!

Я очень рад сегодняшней встрече и возможности встретиться с вами. Увидеть лучших представителей самой важной и самой светлой в мире профессии.

На Учителя возложена важнейшая миссия стать первым после родителей проводником будущего гражданина по лабиринтам жизни.

Именно через образование перед нашими детьми открываются двери к свету знаний. Именно здесь выковываются характеры и приобретаются навыки, формируются первые представления о Добре и Зле.

Все это определяет затем устремления и мечты каждого человека. Фактически определяет его жизнь, программирует место человека в мире и, очень часто, всю последующую жизнь.

А в конечном итоге, в масштабах страны школы и вузы закладывают позитивную или негативную энергию в развитие общества, определяют будущее всего государства.

Вот почему в современном мире наибольших успехов достигают страны с сильной и развитой системой образования! И вот почему отстают в развитии государства, где образованию уделяется второстепенное внимание или где система образования неэффективна и коррумпирована.

Кыргызстан переживает сегодня один из самых трудных,  но вместе с тем, один из самых ярких этапов своего развития. И внутри страны, и в отношениях с внешним миром у нас много нерешенных проблем. Очень трудно еще живется многим нашим гражданам. Кыргызстану ничего не дается легко.

Но благодаря Апрельской революции Кыргызстан избежал деградации и в последние годы с трудом, но твердо и последовательно идет вперед. Страна укрепляет государственность. Развивает инфраструктуру. Реализует крупные экономические проекты. Борется с коррупцией. Выстраивает отношения с другими странами.

С большим трудом мы достигли стабильности, но она хрупка. Еще есть много желающих снова раскачать, расшатать страну. Они хотят любым путем вернуться во власть.

У кыргызстанцев появилась надежда на лучшую жизнь. Но ее надо  закреплять каждодневным трудом.

Одной из важнейших задач в связи с этим является воспитание нового гражданина Кыргызстана. Каждый из нас видит, какие замечательные и чрезвычайно способные дети растут в семьях кыргызстанцев. И не только мы сами, но и гости Кыргызстана отмечают, насколько патриотично настроена молодежь страны. Но для того, чтобы эти позитивные тенденции дали  нужные для наших детей и для страны результаты, надо очень много поработать.

Кыргызстану необходима современная и эффективная модель системы образования, учитывающая наши реалии и имеющийся опыт. Сохраняющая и развивающая традиции воспитания, которые веками складывались у народа Кыргызстана. Уважение к старшим, навыки коллективизма, отношение к труду, как к общественному благу. Мы также должны сохранить светский характер нашего образования.

Конечно, положение в этой сфере вызывает противоречивые чувства. Государство имеет ограниченные ресурсы, но с каждым годом увеличивает расходы на образование. Один пример — за последние пять лет они возросли с 12,5 млрд. сомов до 25,4 млрд. сомов в год. Больше, чем в два раза. Это 23,4% или четвертая часть от всего объема республиканского бюджета.

Ни одна страна в мире не вкладывает такой процент бюджетных средств в образование. Но я уверен, что мы правильно поступаем. Мы должны и дальше наращивать финансирование образования.

У нас нет нефти и газа. Наше главное богатство – люди. И мы должны инвестировать в развитие человеческого потенциала страны, то есть в образование. Свыше 36 процентов населения Кыргызстана – это дети в возрасте до 17 лет. Это будущее Кыргызстана! И на это денег жалеть нельзя!

В то же время остается злободневным вопрос о том, насколько эффективно расходуются средства, выделяемые на систему образования.

Согласно исследованиям Всемирного Банка,  система образования Кыргызстана является одной из самых дорогих в Восточной Европе и Средней Азии. Бюджетные ресурсы до сих пор тратятся бессистемно, на увеличение количественных, а не качественных показателей.

При этом, сегодня около 80 тысяч детей не посещают школу или посещают только частично. Об этом недавно публично призналось само министерство образования и науки. Вдумайтесь в эти цифры!

Задачу по воспитанию нового поколения граждан все институты перекладывают друг на друга: школа на  семью, семья на общество, общество на средства массовой информации и так далее. И к сожалению, часто получается так, что духовность остается забытой, чего скрывать — за годы независимости школе приходилось выживать. Была создана система коммерческих взаимоотношений. И наши граждане все больше выражают недовольство качеством образования. Правительство предпринимает определенные меры,  но они должны быть, видимо, более решительными и системными.

Система образования должна быть построена так, чтобы мы могли раскрывать таланты у детей. Чтобы устремления молодых людей воплощались в реальные дела и достижения. И государство должно очень внимательно подумать, и найти необходимые средства для того, чтобы помочь школе и учителю. Чтобы эти вопросы мы не повторяли из года в год. Все проблемы школ и учителей должны быть решены. Эта задача государственной важности.

Четыре года назад вы были первыми, для кого я начал искать деньги для повышения заработной платы. К сожалению, чиновники министерства недостаточно эффективно выполнили тогда мое поручение.

В итоге, когда подняли зарплату другим категориям бюджетников, учителя вновь оказались в числе ущемленных.  Поэтому в прошлом году была вновь поставлена задача изыскать возможности и помочь учителям.

В целом, на повышение зарплаты учителям в этом году дополнительно планируется выделить 2,2 млрд. сомов, на 2016 год эта сумма составит около 6,6 млрд. сомов. Для нашего бюджета — это серьезная нагрузка.

Кроме того, за ближайшие два года полностью будут решены проблемы реконструкции всех аварийных школ и строительства новых школ там, где необходимо. За два года мы должны снять эти вопросы. Затягивать больше нельзя. Я сам буду держать вопросы на контроле. Я думаю, что Правительство активно работает и справится с задачами. Да, это серьезные нагрузки на бюджет, но, значит, надо больше работать. Не зря в этот год укрепления национальной экономики мы направляем средства именно на образование. Ведь в итоге – это инвестиции в экономику. В этом году мы начали вводить в действие крупные предприятия – введен в действие Талды-Булак Левобережный, заработал Бозымчак. Я думаю, заработает и Джеруй, и другие предприятия. Уверен, что положительные сдвиги в экономике и меры по борьбе с коррупцией позволят нам и дальше улучшать финансирование сферы образования. И после того, как за 2 года мы полностью приведем в порядок здания школ, мы должны обеспечить их современным оборудованием.

Я прошу Правительство специально рассмотреть вопросы оздоровления и отдыха учительства. Думаю, и будущий Жогорку Кенеш поддержит предложение о целенаправленном выделении учителям значительной части Фонда оздоровления трудящихся.

Правительству необходимо также решить вопрос о жилищной ипотеке для учителей. Как в городах, так и в сельской местности. Органам местного самоуправления тоже было бы правильно пересмотреть свои программы оказания помощи учителям и школам.

Несколько лет назад только около 17% студентов педагогических факультетов приходили на работу в школу после окончания университета. Сегодня этот показатель вырос до 30 процентов, что также крайне недостаточно. Это говорит о том, что слабо еще обеспечивается социальная поддержка учительства на местах.

Для того, чтобы учитель соответствовал запросам общества, нужно уйти от ситуации, когда педагогическая специальность  рассматриваются абитуриентами как непрестижная. Педагогическое направление, наоборот, должно быть интересным для более подготовленных выпускников школ. Необходимо кратно улучшить в них условия обучения и проживания.

К сожалению, вузы страны массово набирают и обучают за счет бюджета студентов по специальностям, в которых государство не испытывает нужды. Зато здесь легко учиться студентам, которым нужны не знания, а просто дипломы о высшем образовании. Затем папы и мамы, родичи пристраивают их на теплые, денежные места в различных ведомствах и инспекциях.

Скажу прямо: общество, в котором диплом высшего учебного заведения является ценностью сам по себе и для получения «хлебной» должности, в котором не важны уровень и качество образования – это общество без будущего! И нам надо прекратить штамповать такие дипломы.

Выстоять в жестокой международной экономической конкуренции стране помогут только те, кто может создавать новые товары и технологии, писать компьютерные программы, участвовать в инженерных изысканиях и разрабатывать новые экономические теории, писать новые законы.

Мы обязаны в первую  очередь ценить не диплом, а квалификацию, качество образования.

Например, в этом году у нас снова было мало желающих поступать на специальности, где надо знать естественные науки, физику, химию, математику. Но именно специальности с естественнонаучным и инженерным образованием обеспечивают продвижение к прогрессу любой страны мира, ведь сегодня на дворе век информатики и высоких технологий.

И в этой связи еще раз хочу подчеркнуть Министерство образования и Правительство страны должны пересмотреть свою политику по так называемым «бюджетным местам» в вузах. Выделять их нужно только на подготовку необходимых стране специалистов с техническим образованием, а также в сферах, связанных с исполнением прямых обязательств государства непосредственно перед гражданами – педагогикой и медициной. И выделять тем вузам, которые могут гарантировать соответствующий уровень и качество образования.

Кроме того, министерство уже со следующего года должно ввести обязательность  заключения договора между вузом и студентом-бюджетником о возвратном характере бюджетного гранта, в случае отказа от работы по направлению.

Уважаемые делегаты съезда!

Я также хотел бы особо остановиться на вопросах обучения детей государственному языку страны в школах с русским языком обучения.

Если мы хотим, чтобы всем нашим детям в будущем было комфортно жить в Кыргызстане, необходимо сделать все, чтобы до окончания школы они овладели государственным языком как минимум на бытовом уровне. К сожалению, на сегодня качество обучения оставляет желать лучшего. А если сказать прямо, то идет сплошной брак. Стыдно за таких учителей! Или надо учить, или не браться не за свое дело. Так будет честнее.

Каждый директор школы, каждый учитель должны осознавать, что обучение госязыку является задачей государственной важности!

В первую очередь, это забота о будущем детей. Во-вторых, знание госязыка и истории страны формирует в гражданах чувство принадлежности к единому народу Кыргызстана, понимание того, что у всех у нас одна Родина, одно Отечество – Кыргызстан. Помогает детям осознать, что все мы можем быть счастливы только в этой стране, на нашей Родине, в Кыргызстане! Это будущее, это единство Кыргызстана!

Урматтуу съезддин катышуучулары!

Урматтуу мугалимдер!

Кийинки жылдары “Мугалимдин коомдогу аброю түшүп, бул ардактуу кесипти тандаган жаштар азайды, келечекте биздин муундарды ким окутат? — деп кабатырлангандар бар экендиги жашыруун эмес.

Чынында буга да негиз бар. ЮНЕСКОнун маалыматы боюнча, азыр дүйнө жүзүндө 18 миллиондон ашык мугалим жетишпейт. Бул проблема бизде да жок эмес. Акыркы 2-3 жылда мектептердеги бош орундар эки эсеге кыскарганы менен өлкөбүздө мугалимдер жетишпейт.

Бирок статистика боюнча азыр мектептерде иштеген 72 миӊден ашык мугалимдин ичинен 13 миӊден көбү беш жылга чейинки эмгек стажы бар жаш адистер экен. Ал эми 45 жашка чейинки мугалимдердин жалпы саны 40 миӊге жетет. Демек, элибиздин уучу куру эмес.

Мамлекет мугалимдерден көп нерсени күтөт.

Мугалим балдардын жан дүйнөсүнүн козгоп, өзүн өзү өнүктүрө турган ички күчтөрүн кыймылга келтирет.  Мисалы, Чыӊгыз Айтматовдун «Биринчи мугалим» повестиндеги Дүйшөн өзү чала сабат мугалим болсо да, ушул педагогикалык улуу акыйкатты жүрөгү менен тааныган.

Дүйшөндүн билимин азыркылар менен салыштырууга болбойт. Колунда кармаган алиппеси жок бул жаш жигиттин балдарды окутуу жөнүндө эч кандай кабары да болгон эмес. Бирок, ал «балдар, өзүм эмне билсем силерди ошонун баарына үйрөтөм…» — деген убадасынын өтөөсүнө чыгуу үчүн кара жанын карч уруп, аракет жасаган. Дүйшөн азыркы мугалимдерге дал ушунусу менен өрнөк. Анткени, азыркы мугалимдердин көпчүлүгү жогорку педагогикалык билимдүүлөр. Бирок алардын баары эле окутуу ишине Дүйшөндөй мамиле жасабайт. Жүрөктөрүндө жалын жок. Кеп ушунда.

Урматтуу съезддин катышуучулары!

Сентябрь айында  Нью-Йоркто өтө турган Бириккен Улуттар Уюмунун Башкы Ассамблеясынын кезектеги сессиясы болот. Анда планетардык деӊгээлде алгачкы жолу туруктуу өнүктүрүүнүн Максаттары талкууланат. Ошол максаттардын арасындагы №4 максат мындай деп жазылган: «Баарына сапаттуу билим берүүнү камсыз кылуу жана бардыгы үчүн өмүр бою билим алуу мүмкүнчүлүгүн берүү”.

Ушул асыл максат сьезддин секцияларында өтө турган талкуулардын негизин түзөт, ошондой эле биздин өлкөбүздүн билим берүүсүн өнүктүрүүнүн багыты болуп калат деп ишенем.

Уважаемые делегаты съезда!

Для тех, кто понимает – “Учитель” – это очень высокое звание. Учителем называли Иисуса Христа. Муалим – Учитель – так обращались к пророку Мухаммеду.

Будущее каждого ребенка во многом зависит от того, кто будет его учителем в школе. А будущее страны зависит от того, какими вырастут наши дети. То есть будущее нашей страны в руках учителей.

Дорогие учителя!

Я прошу вас помнить об этом всегда! Относитесь с душой и сердцем к работе, к каждому ребенку!

Урматтуу мугалимдер!

Ар бир баланын келечегине сиздердин таасириӊер тийет. Бирок, ишиӊерге, балдарга туура эмес мамиле кылсаӊар балекетиӊер да тийет. Аягында болсо мунун бардыгы биригип  мамлекеттин келечегине таасирин тийгизет. Ушуну унутпай, ишиӊизге, ар бир окуучуга чын жүрөктөн көӊүл бурсаӊыздар. Мамлекет келечеги сиздердин колуӊуздарда.

Сиздердин балдарга болгон чексиз сүйүүӊүздөр, алардын ишенимин, үмүттөрүн аздектөө, келечек муундарды уюлгуган борошодо буюкпай өз эли, Мекени үчүн эрдикке барышына түрткү берет.

Сиздерге Кудайым кубат берсин!

Баарыӊыздарга узун өмүр, чыӊ ден соолук, ишиӊиздерге ийгилик, үй-бүлөӊүздөргө бакыт каалайм!

Аман-эсен болуӊуздар!

Урматтуу съезддин делегаттары!

Эми өлкөбүздүн аймактарындагы мектептерде мугалимдик кесипте иштөөгө жолдомо алган 20 мыкты бүтүрүүчүгө, ар бирине 50 миӊ сомдук, сертификат ала келдим эле, уруксат этсеӊиздер тапшырып койсом.

Урматтуу бүгүнкү съезддин катышуучулары!

Бүгүнкү съездге Өкмөт башчысы жана министрлер катышып олтурат. Ошондуктан съезддин делегаттары тарабынан коюлуучу маселелерди кеӊири талкуулап, тиешелүү чечимдерди кабыл аласыздар деп ишенем.

Урматтуу мугалимдер!

Дагы бир жолу баарыӊыздарды Мугалимдердин III съездинин ишинин башталышы менен чын жүрөктөн куттуктайм!

Съезддин ишине ийгилик каалайм жана жыйынтыгы жемиштүү болот деп ишенем!

1 сентября начинается учебный год во многих странах. Устройство школ, классов, как и учебные программы, могут сильно отличаться, однако некоторые споры общие для всех и о них вспоминают каждый год.

Image may be NSFW.
Clik here to view.

1. Школьная форма — удобство или орудие контроля?

 Школьная форма была изобретена в Англии в XVI веке, ее ввели в употребление при короле Генрихе VIII. Школьники относятся к ней по-разному: некоторые любят носить серые брюки и блейзеры, других они раздражают.

Школьная форма — это не только удобная одежда, которая позволяет быстро собираться в школу по утрам. За ней стоит сложная политическая реальность, разная в разных странах.

Во Франции, например, школьная форма перестала быть обязательной с 60-х годов прошлого века.

Однако в государственных школах введен запрет на ношение тюрбанов, чадры и головных платков, относимых к категории «явных религиозных символов».

Предложение о введении единой школьной формы в Германии вызвало в 2006 году бурю возмущения из-за ассоциаций с эпохой нацизма.

В некоторых странах Латинской Америки, например, в Аргентине и Мексике, только частные школы имеют установленную форму одежды для учеников, что подчеркивает социальный статус.

С другой стороны, в большинстве стран Африки школьная форма является обязательной.

Например, в Гане правительство стало с 2013 года выдавать форму бесплатно. Так же обстоят дела и во многих азиатских странах, где школьная форма было введена еще в период колониализма.

Но в чем польза формы для учеников?

Сторонники говорят, что форма способствует стиранию социальных различий между детьми, укрепляет дисциплину, повышает посещаемость и вселяет в детей чувство гордости за свою школу.

Противники считают, напротив, что школьная форма подавляет индивидуальность и свободу самовыражения. Они полагают также, что форма сама по себе не в состоянии устранить социальные различия между детьми.

Другие считают форму еще одним способом сбора денег с родителей, особенно с бедных семей.

Image may be NSFW.
Clik here to view.

2. Учебники или компьютеры?

 Помните тяжелый школьный портфель, набитый учебниками? Теперь положение меняется: во многих странах учебники заменяются раздаваемыми учебными материалами в виде анкет и таблиц.

Цифровая революция, особенно в странах, где имеется свободный доступ к интернету, также положила предел владычеству учебника — теперь любые учебные материалы можно получить прямо в классе на планшет или ноутбук.

Однако до сих пор ведутся споры о том, нужен ли современному ученику бумажный учебник.

Возьмем британские школы, например. Долгие годы здесь предпочитали учебникам распечатанные учебные материалы, выдаваемые ученикам, после каждого урока.

Но в 2014 году правительство настояло на возвращении в школы учебников, ссылаясь на то, что британские школьники отстают по успеваемости от школьников в странах Дальнего Востока.

Однако в последнее время высокопоставленный советник правительства по вопросам образования заявил, что в ближайшие пять лет от учебников следует окончательно избавиться, так как цифровые ресурсы делают их устаревшими почти немедленно после публикации.

Исследование, проведенное Кембриджским университетом, указывает, что наиболее успешные в области школьного образования страны сохраняют учебники как основу для системы преподавания.

У Южной Кореи и Финляндии — самые высокие показатели распространения учебников: более 95% учащихся имеют по крайней мере один учебник.

Эти две страны занимают 5-е и 6-е места в международном рейтинге PISA, основанном на результатах тестирования 15-летних учащихся в различных странах.

ЮНЕСКО указывает на то, что в таких странах Африки как Центрально-Африканская республика или Камерун, один учебник приходится на 10-12 учеников.

Сторонники традиционных бумажных учебников указывают, что их использование экономит школам средства и сокращают нагрузку на учителей, которые просто следуют учебной программе и не должны постоянно размножать и раздавать учебные материалы.

Они также считают, что учебники являются единственной доступной формой учебных материалов в странах, где доступ к интернету ограничен или дорог.

Однако противники учебников указывают, что в бедных странах многие родители не могут позволить себе заплатить за учебник.

Учебники издаются массовыми тиражами и не позволяют проводить в классе дифференцированное обучение учащихся с различным уровнем подготовки.

Кроме того, говорят критики, учебники не в состоянии конкурировать с планшетами в актуальности и в том, как современные дети усваивают информацию.

3. Каникулы — как долго?  И нужно ли задание на лето?

Продолжительность учебного года сильно отличается от страны к стране — в некоторых она может быть на 75 дней длинней, чем в других.

Учебный год в Китае, например, один из самых долгих в мире — 260 дней. Японские школьники учатся 243 дня, корейские — 220 дней.

Израиль, Германия, Россия и Зимбабве имеют учебный год по 210 дней, а вот в Коста-Рике, Боливии и Южной Африке школьники учатся всего 180 дней или еще меньше.

Франция также известна своими долгими каникулами, но при этом школьный день длится во французских госшколах очень долго — до восьми часов.

Но спорят и о том, какова оптимальная продолжительность школьного дня.

Статистика свидетельствует, что связи между положением страны в рейтинге PISA и продолжительностью школьного дня нет.

В Финляндии, которая признана одним из лидеров в сфере образования, продолжительность школьного дня на 30% короче, чем во Франции.

Школьникам в разных странах также приходится начинать день в школе в самое разное время — в Бразилии или в Кении — в 7 утра, а в Австралии — только в 9.30.

Массу споров вызывают и размеры школьных домашних заданий. Особенно жарко спорят о том, стоит ли вообще заставлять школьников тратить время на домашние задания, или лучше позволить им больше отдыхать и играть.

Недавнее исследование, проведенное учеными университета Брауна в США, свидетельствует, что школьники младших классов практически во всех странах мира слишком сильно загружены домашними заданиями.

Педагоги считают, что каждый год, проведенный в школе, должен приводить к увеличению времени, потраченного на домашние задания, на 10 минут — если в третьем классе это 30 минут, то в шестом будет уже час.

Родители во многих странах Восточной Европы или Дальнего Востока с этим не согласны — их дети проводят за работой дома в четыре раза больше времени.

Другие порадуются такому выводу — психологи считают, что домашние задания не способствуют миру в семье, когда родители не способны помочь детям.

Валерия Перассо,   Всемирная служба Би-би-си

Связь поколений извечная проблема общественного развития, и здесь важна передача жизненного опыта от одного поколения другому. Проблема совсем не такая простая и однолинейная, потому что передача эта может идти и идет разными, иной раз сложными путями и в разных формах. Но одной из этих форм являются уроки жизни директора Лебединской школы-гимназии имени Ж. Касымбековой. Эти уроки имеют довольно широкое распространение у разных народов как один из давних литературных жанров.

«Мне удалось не растерять, внутреннюю свободу, свободу духа», — говорит о себе Асылкан Омурова, учитель русского языка и русской литературы. Свободомыслием, гражданским мужеством, высокой нравственной позицией отличались многие поступки в ее жизни. В 2003 году, став директором Лебединской школы – гимназии, она по ее словам, многому научилась, усвоила и большие и малые уроки – человек казалось бы, бессильный перед сложившиеся ситуацией все же может выстоять, опираясь на собственную убежденность и личные человеческие качества.

И дневник «Уроки жизни» — в сущности не что иное, как искренние записки директора гимназии №2 о своем жизненном пути, который привел ее в ряды людей, озабоченных образованием и воспитанием подрастающего поколения Кыргызстана. Опыт мировой истории имеет немало примеров участия женщин в различных областях общественной жизни. Достаточно  вспомнить имена, получившие широкую известность: Томирис, Жанна  Д’Арк, Тереза, Индира  Ганди, а нашей стране, как совершенно искренне сказал Чингиз Айтматов, «самой легендарной женщиной Кыргызского народа была  Курманжан-датка», которую в народе  называли алайской царицей.

Но мне думается, что Асылкан Шерматовна Омурова тоже в чем то повторяет и продолжает Курманжан-датку. Ведь недаром депутат Жогорку Кенеша,  председатель общественной организации «Совет женщин» Айнура Алтыбаева 19 августа 2014 года наградила Асылкан Омурову медалью «Датка айым». И сама главное через женщину мать, посредством невидимых нитей от поколения к поколению осуществляется передача духовных и нравственных ценностей. Сегодня, как и в прошлом, с женщиной связаны такие понятие как «Родина – Мать», «Мать – Земля».

По словам Асылкан Шерматовны старожилы города Кызыл-Кия, откуда она родом рассказывают одну легенду. Решительный человек, настоящий бунтарь, великий поэт–импровизатор Токтогул Сатылганов, приговоренный в ХХ веке царским судом в Сибирь, при прощании с земляками невольно прослезился. Увидев в глазах сына слезинку, мать воскликнула: «Кого же я родила!» Этим укором  она призывала сына стойко переносить испытания судьбы – по-батырски, как подобает сыну мужественной матери. «Мать народа» — говорят о таких женщинах кыргызы. Да, матери мужественнее мужчин, самые самоотверженные из всех героев. Вот почему мы должны без устали воспевать не тускнеющий образ матери – этого главного человека – человечества.

Читать записки директора гимназии трудно. «Но все прекрасное так же трудно, как редко», — говорил великий философ Спиноза. Возьмем самые первые страницы дневника. «Почти все люди склонны давать советы, вспомним, как нас любили наставлять дома отцы и матери, в школе – учителя, преподаватели и  кураторы – в вузе. И все, конечно, из добрых побуждений: нам так хочется, чтоб дети наши выросли добрыми, сердечными, чуткими, честными, благородными, мужественными, справедливыми, сочувствующими чужой  беде, борцами за счастье народа и продолжали свой род такой же достойной сменой. И им предстоит в наши дни вести сложную работу по внедрению многоязычного и поликультурного образования, ощущая себя гражданами многонациональной Родины. В идеале надо знать три языка, как минимум, — язык планеты, язык своей страны и язык семьи, этнически-родовой. Читаем сообщения из стран постоциалистического лагеря – чехи и словаки стремятся устроить своих детей во французский садик, а тех кто постарше, в английскую школу, они не хотят замыкаться в пределах своего языка  и своей культуры, они хотят жить со всеми, мир охватить и познать, от этого и дух народа сильнее и мечты возвышенное.

И, кто знает, может быть многокультурный образ жизни нашего школьного коллектива помогло ученице 6 класса Даражан Адылбековой завоевать золотую медаль Московского международного конкурса «Живая классика», за выразительное художественное чтение произведений русской классической литературы. И она уже извлекает собственные уроки  человеческой истории, комфортно чувствуя себя в многоязычном мире.

И, кто знает, может быть многие из сидящих за партой в этом актовом зале школы тоже с таким же искренним желанием гармонизации многоязычного образования будут выступать перед поколениями своих  детей. Не знаю, как именно это произойдет, но все это обязательно будет».

Самые обычные, можно сказать, банальные слова, но как они, переплетаясь и разветвляясь, порождают могучее древо мыслей, понятий, воззрений, проблем и принципов: призвание и труд, мысль и чувство, личность и общество, честность ума и свобода духа. Смысл жизни, новые стратегии и ресурсы образования. Целый комплекс, узел проблем и вопросов, над которыми бьется педагогика, на протяжении всей своей истории, и  в решении которых, по сути дела, заключается его суть в ее духовном смысле. Опираясь на социальный и духовный опыт истории и литературы, Асылкан Омурова  разгадывает по сути  одну великую тайну – тайну человеческого бытия, неповторимости, безвозвратности человеческой жизни. Познавая детей, она познавала весь бесконечный и вечный мир.

К юным друзьям Асылкан Шерматовна пишет:  «Милые мои дети! Стремясь вырасти честными и почитаемыми гражданами нашего общества, заботливо взрастившего вас будьте трудолюбивыми. Желая предстать образцовыми учителями перед своими учащимися, будьте трудолюбивыми!

Но ведь  все это дает труд души, и  потому в первую очередь – будьте трудолюбивыми! Человек трудолюбивый – самый почитаемый в нашем обществе, самая красивая женщина в мире – трудолюбивая женщина она любима и мужем, и народом, а в семье пользуется уважением и почетом. На протяжении 50 лет своего мудрого правления Курманжан датка упорно вела борьбу против раздробленности и обособленности  своего народа, старалась сплотить и консолидировать кыргызский народ, чем вызвала огромное уважение  у своих современников.

Для вас же лучше быть вежливыми, предупредительными, толерантными думающими не только о себе но и об окружающих, эта мысль о других людях, как ручеек большой полноводной мысли о взаимоуважении и взаимопонимании, приведут вас к искреннему усвоению поэтической строчки русского поэта Егора Исаева: «Земля земель сомноженных народов, сборный свод согласных языков». Люди, которых не связывает язык братской дружбы, не могут относиться хорошо и к другим».

Педагогическому коллективу гимназии эти идея Асылкан  Шерматовны позволяют сделать новый шаги по реализации Национальной стратегии устойчивого развития Республики и Концепции укрепления единства народа и межэтнических отношений.

Литературное сознание Асылкан Омуровой пронзительно. Оно иной раз проникает в глубинные процессы лучше теоретиков. Думается, что первой надежной предпосылкой ухода от роковых опасностей, нового подьема людей должны быть не только экономические реформы и политические революции сколько взлет духа, обретение свободы, выход интеллекта на новую, высшую ступень, утверждение глобального этноса. Однако, несмотря на уникальные черты, присущие и каждой личности, и любому сообществу, а скорее благодаря им, доминантной установкой должна быть линия на сплочение. Для того чтобы люди Земли достойно действовали в XXI веке, необходимо объединяющее знамя, приемлемая для всех идея «Единство в многообразии». Именно она могла бы собрать всех, несмотря на сохраняющиеся и неустранимые различия, сложившиеся в течении длительной истории. Разные цветы могут быть в одном букете, неповторимые блики могут дать одну картину, многоязычие дает больше возможностей. без многообразия не может быть и подлинного единства. Это идея могла бы быть и манящей для всех и каждого. Это идея может побудить к желаемому глобальному синтезу Республики.

«Осознанная, — подчеркивает Асылкан Шерматовна, — любовь к своему народу несоедима с ненавистью к другим. Я разделяю мнение классика русской литературы Пришвина: «Русский начинается  с того, что каждую нацию ставит выше себя». Отдавать предпочтение другой нации – это нравственно, благородно, это способствует содружеству, взаимному уважению, такое чувство предполагает совместную жизнь, союзную,  в совместных узах. Это сугубо и наша национальная черта, и я в этом глубоко убеждена». Многолетние размышления над важнейшим вопросом жизни выливаются у нее в законченные, похожие на афоризмы формулы, они следует один за другой к концу дневника. Вот они: «Национализм – это проявление слабости нации», «Истинный патриотизм в том, чтобы обогащать других, обогащаясь сам духовно», «Культура должна быть открытой», «Патриотизм – это благороднейшее из чувств», «Неонацизм и неофашизм – это подлейшие из несчастий человеческого рода».

Формулировки эти, может быть, так бы и остались формулировками, если бы им не предшествовал глубокий анализ исторических фактов, приводимых Асылкан Омуровой на протяжении всего дневника. Да, это дневник малый по количеству страниц, но большой и емкий по заключенным в ней мыслям, в высшей степени важным, в не меньшей мере современным и глубоким. О нем еще много будут говорить и писать.

«Так держать!» — сказал бы и президент страны Алмазбек Шаршенович Атамбаев, ставший на правильный Евразийский курс. Скажет и мы вслед за ним эти же слова, поскольку курс наш верен и достоин дел наших, по развитию и формированию многополярного мира.

Калыс Ишимканов

Өткөн жумада Кыргызстандагы журналисттердин жоон тобу Түркия элчилигинин жана «Түркия аба жолдору» авия компаниясынын чакыруусу менен Стамбул шаарына барып кайттык. Иш-сапарында Стамбулдун айтылуу тарыхый, маданий жайларын кыдырдык. Мындан тышкары аталган компаниянын ишмердүүлүгү менен кеӊири таныштык. Бизди авия компаниянын өкүлү Селим Кахрыман коштоп жүрдү. Төмөндө ошол өркөнүөскөн өлкөдөн алган таасирлер туурасында сөз кылмакчыбыз.

Алыскы жана жакынкы Стамбул

Түркияга, өзгөчө Стамбул шаарына Кыргызстандыктар көп каттайт. Ал жактан базаргабы, конокобу, окуугабы же жөн эле саякаттап учуп жүргөн кыргыздарды жолуктурбай койбойсуӊ. Ошондонбу, Стамбул бизге жакындай туюлат. Бул шаар жөнүндө көп жазылып, көп айтылса да улам жаӊырып, улам сыры ачыла берген кенч шаар дээр элек. Асман айдын арасында, булуттуу жээктин көктөмүндө беш саат бою тынбай кымгуут шамалын сүрөй учкан учакта жер-эненин бетинде адам буту баспаган чөлү да көп экендигин, ошондуктан суусу, деӊизи, тоосу бар адамга жайлуу жер үчүн кылымдап кырылышып келген согуштарды эстебей койбойт экенсиӊ. Ушундан улам адамзат өзү жашаган мекенин душмандардан коргоп келгени бекеринен эместир. Муну айтып жаткан себебим, боордош Түрк элинин кылым башында Чанакеледеги кандуу согуштагы жеӊиши алардын кайра жаралуу доору десе да болот. Ошол улуттук боштондук согушунда Ата Түрк баштаган армия өз элин коргоп, салгылашта жеӊишке ээ болуп, Осмон империясынан кийин, 1923-жылы жаӊы республика жарыялап, дүйнөдө туруктуу өнүгүүгө өткөнүнө тарых күбө. Ушул байыркы байлыгын, ооматын заманбап кезде да оожалта кармап, өнүктүрүп өстүргөн Стамбул шаарына таӊ менен кошо учуп жеттик. Айтылуу Наполеон Француз армиясын тизип, чабуулдаган күндөрү дүйнөнү багындырган соӊ, борборун Стамбул кылам деп жөн жеринен айтпаса керек. Эми мына ал айткандай Ата Түрк аэропортунан ар бир беш мүнөттө бирден учак учуп, ошончо учак конуп турат. Дүйнөнүн аба транзитине айланган бул аэропорт жердин жүрөгү эмей эмне. Анын кан тамырдай жолу бир тынбайт, бир көз ирмем да токтобойт. Мындай мүмкүнчүлүк Түркиянын экономикасына зор өбөлгөсүн түзүп келет. Ааламдын жол тоомунда жайгашкан Стамбул шаары алардын бактысына жаралгандай…

Учкучтардын уясы  

Биз Мармара (орусчасы Мраморное) деӊизинин жээгине салынган беш жылдыздуу “Чынар” мейманканасына жайгашып, эс алган соӊ, эртеси болочоктогу учкучтарды даярдоо борборуна алып барып тааныштырышты. Мында борт инженерлер, стюардессалар теориялык билимдерин практикада бекемдешет. “Түрк аба жолдору” компаниясына караган техникалык парк аба технологиясынын адистерин даярдаган бирден-бир ири окуу жайы деп эсептелет. Бул борбордон дүйнөнүн көптөгөн өлкөлөрүнөн, анын ичинен Бишкектеги авиа тармагы да атайын окуудан өтүшөт. Паркта кадимки эле учуп жүргөн учактар коюлуп, алар асманда кандай учса ошондой жагдайды жаратып, келечектеги учкуч өзүн чынында эле асманда учуп бараткандай сезет. Ошол эле учурда түрдүү кырдаалдарда кандай чараларды көрүү керектиги да каралган. Биз ал учактардын ичинде олтуруп, абада авариялык учурду баштан кечирдик. Учактын ичи тез эле түтүнгө толуп, учак катуу калдактап чуу  башталганда, үстүӊөн уу газдардан сактоочу шаймандар ачылып, кадимкидей үрөйүӊ учкан жагдайга туш болдук. Деӊизге кулаган учактын капталдарында 50-60 тан киши баткыдай чоӊ кайыктары автоматтык түрдө чыга калат. Учак ичинде өзгөчө кырдаалдарда эмнени биринчи ирээт жасоо керек жана кандай коргонуу зарыл деген багытта практикалык сабактар өтүлүп жатканына күбө болдук. Бул окуу борборунун техникалык жабдуусун өз көзүбүз менен көрүп жатып, “Түрк аба жолдору” компаниясы адистерди даярдоодо дүйнөнүн алдыӊкы сабында турары бекеринен эмес экен дедик.

Асман тамагы же DO&CO компаниясы жөнүндө

Бул компания дүйнөнүн үч континентинде иштейт. Негизги максаты — асман учактарындагы жүргүнчүлөргө тамак жасоо. Карамагында 10 миӊден ашуун адам эмгектенет. Башка тамактарды айтпаганда бул компания күнүнө жер-жемиштерден эле 25 тонна апельсин керектейт экен. “Түрк аба жолдорунун” жөнөкөйүнөн  “бизнес класс” делчү өзгөчө багытта тейлөөчү жүргүнчүлөрүнө чейин ушул компаниянын колунан жасалган тамактар берилет. Ал тургай компания дүйнөлүк олимпиадаларда футбол спортчулары, кадимки “Формула-1” да DO&COнун колунан тамак жээрин билдик. Бул ири компанияда эӊ мыкты делген тамак-аш технологдору иштейт. Компания жүргүнчүлөрдүн атайын тапшырыгын эске алып, ден соолугуна жараша ар кандай диетадагы жүргүнчүлөргө ылайык тамактарды да даярдап бере алышат. DO&COнун колунан чыккан тамак-аштын түрү бир калыпка түшкөнү жана сапаты жагынан дүйнөлүк стандартка жооп бергени эле көп нерсени айтат. Анын тамактарына кардарлардын 90 пайызы ыраазы. Аталган компаниянын тамагы «Түрк аба жолдорунун» түбүн түптөп, бекемдеп берет. Себеби, буга чейин аба тамак ашы боюнча бул фирмада эч кандай өзгөчө учурлар болгон эмес. Тамактын сапаты да, сакталыш нормасы да бийик талапка жооп бергендиктен DO&COнун дүйнөлүк маркасы эӊ эле бийик турат дешти. Биз бул компаниянын ичине кирип, тамак-аш кандай жасаларын өз көзүбүз менен көрүп чыктык. Өзүнчү эле бир конвейир иштеп жатат. Ичи таза, салкын, бирдей температурада кармалат экен. Сыртка чыксак, узун чубалган элдин кезегин көрдүк. Булар экинчи нөөмөткө келе жаткан жумушчулар дешти. Арасынан кыргыздар бар бекен деп издесек көрүнбөдү.

«Түркия аба жолдору» дүйнөдө эӊ алдыӊкы орунга чыгат

Ошол эле күнү биз «Түркия аба жолдору» авия компаниясынын вице-президенти  Мустафа  Догандын кабыл алуусунда болдук. Дүйнөгө таанымал ири компаниянын жетекчилигинде жүргөн Мустафа мырза жөнөкөй, кичи пейил, маданияттуу адам экен. Журналисттерге убактысын кенен бөлүп, авия компаниянын иштери туурасында кызыктуу баян куруп, суроолорубузга жооп берип, бирден учактын макетин эстелик-белек кылды.

«Түркия аба жолдору» авия компаниянын тарыхы 1933-жылдан башталат. Бул компания 1955-жылдан тартып жергиликтүү жана чет элдик капиталдардын негизинде акционердик коом катары кайра түзүлгөн. 1990-жылдан тартып мамлекет жеке авия компанияларды ачууга уруксат бере баштаган. Азыркы учурда жер тургай Кара деӊиздин үстүнө аэропорт салганга жетишкен Түркия авиациясы мындан ары да өнүгүп жаткан кези. Аэропорттор боюнча дүйнөдө Дубайдан кийинки төртүнчү орунга чыкса, кийинки жылы жаӊы салынып жаткан аэропорту ишке кирсе дүйнөдө Пекинден кийинки эле экинчи орунду камсыз кылышарын «Түркия аба жолдору» компаниясынын өкүлү Мустафа Доган сыймыктануу менен билдирди.

- Биздин «боссубуз» да, башчыбыз да, сыйлаарыбыз да — жүргүнчүлөр. Максатыбыз — аларга коопсуз учууну камсыз кылуу. Ушул тилегибиз менен өткөн жылы Түркия боюнча 123 миллион жүргүнчүгө өсүп жеттик. «Түркия аба жолдору» жылына 70 пайызга өнүгүү жолуна ээ болуп келе жатабыз. Дүйнөлүк авиациянын өндүрүшүнөн алып караганда биз эки эсеге көп өнүгүүгө ээ болуудабыз. Бул эӊ жакшы көрүнүш, — дейт Мустафа мырза.

Аэропорт демекчи, Ата Түрк аэропортундагы бизнес-ланчы эле үч кабаттан туруп, жасалгасы көздүн жоосун алат. Бул жерде учакты күткөн адамдар өзгөчө шартта эс ала алышат. Жада калса душка түшүп, гольф ойноп, уктап, гезит окуп, музыка угуп, интернетке кирип, тамактын, суусундуктардын,  ичимдиктин көптөгөн түрлөрүнөн ооз тийип, өзүнчө эле бейиштин ичинде жүргөндөй болушат. Мындагы тамактарды жогоруда аталган DO&CO компаниясы даярдайт. «Түркия аба жолдорундагы» жүргүнчүлөрдүн өзгөчө бизнес-класс деп аталчу бөлүгү менен учкандар 30 пайызын түзгөн менен киреше бөлүгүнүн дээрлик көпчүлүгү ушундан түшөт экен. Албетте, каражаты барлар бизнес-класстын ырахатын көрүп, маашырлангыдай шартты ким каалабасын, бирок аталган компаниянын жөнөкөй жүргүнчүлөрүнө деле эӊ сонун шарттар түзүлгөн. Алар деле сапаттуу тамак, жылуу-жумшак мамилеге, ыӊгайлуу шарт менен коштолуп, өздөрүн сыйда отургандай сезишерине компания толук кепилдик берет. «Түрк аба жолдору» бүгүнкү күндө дүйнөнүн 260 мамлекетине учат. Америкадан Африкага, Австралиядан Азияга, Европадан Түркияга чейинки миӊдеген чакырымдарды бир көз ирмемге жакындаткандай шартты түзгөн бул компанияга ыраазы болбой койбойсуӊ.

Улам алдыга озуп, Түштүк Европа боюнча сапаты жагынан алдыӊкы орунда бараткан «Түркия аба жолдорунун» учактары эӊ жаӊы, колдонулганына алты жылдан ашпайт дешти адистери. Мунун өзү учуучуларга ишеним жаратпай койбойт. Дүйнөлүк маркада бул эӊ жакшы көрсөткүч делинет. 2014-жылы 261 учагы болсо, быйыл 303гө жетип, компаниядан учууну каалагандардын саны 63 миллионго өсүп, ааламдын чар-тарабына байма-бай учуп турган кези.

            (уландысы бар)

Майрамбек Токторов,

Бишкек-Стамбул-Бишкек   

В первом полугодии 2015 года Министерство образования и науки КР  собрало данные по обеспеченности учебной литературой школ страны. На совещании в министерстве перед началом учебного года отмечалось, что последние несколько лет не обновлялась база данных по числу, наименованиям, состоянию учебников в каждой школе. Ранее министерство, не зная каких учебников не хватает в школьных библиотеках, проводило тендеры. В итоге, тиражировались учебники, которых было и так достаточно. Для работы  по изданию учебников министерство привлекло  российского специалиста по книгоизданию, был проведен масштабный сбор данных по библиотекам всех школ и выявлена обеспеченность школ учебниками, в среднем, на 75%. Соответственно, теперь есть точные данные какие наименования учебников, следует заказать Минобразования КР. На совещании было отмечено, что министерству придется принять ряд мер для промежуточного решения проблемы нехватки учебников в русскоязычных школах. “Разработка стандартов нового поколения является первым этапом масштабной работы по обновлению содержания образования на всех ступенях школы. Мы будем заказывать новые учебники на все обновленные предметы для 1-11 классов. Это будет совершенно новая система школьного образования. Но, пока новые предметные стандарты разрабатываются и апробируются, а это займет минимум год-два, нам придется использовать учебники соседних стран для школ с русским языком обучения», — сказала на совещании министр Эльвира Сариева. Также министерство наладило успешную работу с существующими авторами учебников, которые согласились предоставить электронные версии учебников для открытого доступа детям. На базе Национальной библиотеки КР при поддержке Фонда «Сорос-Кыргызстан» создан Национальный репозиторий открытых образовательных ресурсов, где размещаются учебники по истории, математике, литературе и др.

Следует отметить, что на сайте Минобразования КР размещены электронные версии 28 учебников в открытом доступе и школьники у которых нет  этих учебников, могут пользоваться ими в электронном формате. В свете хронического дефицита учебников в школах электронные книжки – очень своевременный выгодный проект, который бы оказал ощутимую помощь в решении проблемы нехватки учебников.

О том, как должен реализоваться данный проект газете «Кутбилим» рассказал его разработчик, генеральный директор «БМ-технолоджи», член политсовета партии «Замандаш» Гапар ИСАЕВ.

- В связи с чем, был разработан проект «Электронная библиотека»?

- Наша компания работает в области IT – технологий, к примеру, в свое время  мы разработали проект Мобильный кошелек «Умай». Благодаря Мобильному кошельку любой желающий может  оплачивать  на своем мобильном телефоне все коммунальные услуги, может оплачивать ГСМ и др.

Также мы разработали  проект «Класс-kg» который мы реализовали в Бишкекских школах №№ 24, 23, 67 в качестве пилота.

- Что предусматривается в рамках проекта Класс-kg?

- В рамках проекта любой ученик школы может через мобильное устройство, будь то компьютер или планшет получить доступ к своему электронному  дневнику, может посмотреть свое домашнее задание, оценки, расписание и т.д. Аналогично, учителя и родители могут поинтересоваться оценками ученика, посмотреть в каком он статусе, то есть узнать об его местонахождении в данный момент. Данный проект вызвал интерес у администраций трех вышеназванных школ, некоторые школы города Ош также просили внедрить у них этот проект.

Но, к сожалению, проект опередил свое время. Его можно будет внедрятьтолько, примерно, через 2-3 года. Потому что, сегодня в школах оснащение хромает, не все дети обеспечены компьютерами или планшетом, поэтому, » Класс-kg» преждевременен.

И вот, как продолжение этого «Класс-kg», в качестве комплексного проекта мы разработали  «Электронную библиотеку». По данным Министерства образования и науки КР, ежегодно на издание и тиражирование учебников расходуется 120 млн. сомов из госбюджета. Но, к сожалению, эти средства используются неэффективно, вероятно, есть определенные коррупционные схемы. Поэтому, в такой ситуации внедрение электронных учебников очень выгодный проект.

- Каковы преимущества электронных учебников?

- Если мы обеспечим города Бишкек и Ош электронными учебниками, то высвободившиеся обычные учебники в бумажном формате, можно было бы перенаправить в региональные школы, то есть туда, где нет Интернета и где наиболее ощущается дефицит учебников и таким образом,  частично решить проблему нехватки книг.

Еще одно преимущество – гораздо выгоднее поставить в школы компьютер, подключить Интернет, чем тратить средства на издание новых учебников, ежегодно печатать новые. Так как это коммерческий проект, школьники платили бы 20-30 сомов в года и пользовались электронными учебниками.

- Когда планируется реализовать проект?

- Мы  готовы приступить к реализации проекта немедленно, однако мы сталкиваемся с нежеланием сотрудничать со стороны авторов и Министерства образования и науки КР. Авторы учебников не хотят с нами сотрудничать, а нам для внедрения электронных учебников нужно содействие  со стороны Минобразования КР и авторов.

Электронные учебники должны  быть читабельными и удобными в использовании, должны быть снабжены соответствующими картинками, для улучшения визуального воприятия. К данному проекту также необходимо привлечь инвесторов. Таким образом, я думаю, что проект должен внедряться постепенно и поэтапно. На первых порах электронными учебниками следует обеспечить города, и постепенно перейти к регионам.

Еще один плюс проекта — пользование электронными учебниками обеспечить прозрачность, исключит коррупцию в издании учебных книг. Партия «Замандаш» поддержала проект разработки мобильного приложения для школ, куда вложены школьные учебники. Тем самым,будет решена проблема дефицита 12 000 000 учебников для школ.

- В целом, какие реформы в сфере образования считает нужным провести партия «Замандаш»?

- Система образования должна стать частью государственной политики по управлению человеческими ресурсами, ориентированной на высокие показатели востребованности наших специалистов в интеллектуальных сферах труда, в сфере высоких технологий. Каждый кыргызстанец должен иметь свободный доступ к знаниям.

Сегодня же мы видим низкое качество образования — уровень образованности и преподавания, острая нехватка школ по всей стране. Около 80 — 100 000 детей ежегодно не посещают школу. Система не готовит кадры, востребованные на мировом рынке высокопрофессионального труда.

Мы также считаем, что появление большего количества частных школ улучшит ситуацию в данной сфере. Однако существуют серьезные государственные барьеры, которые мешают развитию данной сферы. Требования к школам должны выдвигать родители учеников, а не государство. Появление в Кыргызстане вузов международного уровня тормозит обязательное требование проходить государственную аккредитацию (аттестация). Университеты международного уровня никогда не откроют свои филиалы в Кыргызстане, пока от них требуют соответствие устаревшим стандартам и прохождение государственной аттестации, которое может затянуться на годы — это необходимо устранять.

 Айнура КАНИМЕТОВА, «Кутбилим»

По данным Минобразования КР:  В рамках существующего финансирования на 2015 год (120 млн сом) 78% детей обеспечены учебниками. В 2015 году издано и доставлено до образовательных организаций КР 12 наименований учебников для школ с кыргызским языком обучения, тиражом — 607 853 экземпляра. 

К началу учебного года доставлены из 8 наименований учебников 3 наименования тиражом — 318 538 экземпляров. Оставшиеся 5 наименований тиражом 228 289 экземпляров будут доставлены  до  ноября 2015 года. Также в настоящее время на сайте Минобразования размещены 28 учебников в электронном формате, тех авторов, которые согласились представить права на открытую публикацию учебников.

Кийинки мезгилдерде бизде социалдык тармак активдүү реконструкцияланып, жаӊыра  баштаганы жаӊылык эмес. Ал жумуштар бюджеттин жана спонсордук каражаттардын эсебинен жүрүүдө. Беш жыл ичинде бюджеттин эсебинен  саламаттык сактоо тармагы боюнча 33 объект курулган, мындан тышкары жаӊыртылып-ремонт жасалгандарынын жарымы спонсордук каражаттардын эсебинен.

- Көк-Серек жергесинде аялдар кандай шартта төрөгөнүн көргөндөн кийин төбө чачым тик турду, — деди Жалал-Абаддагы Бозымчак кенин иштетип жаткан ишкананын жетекчиси  Ильяс Түлекеев, — Кен иштетип, али анын кирешесин көрө электе эле биз мындагы оорукананы оӊдоого жардам бердик.   Эми ал имарат жаркырап эле калды.  Кийинки жылдары “Ашар” коомдук бирикмеси кайрымдуулук марафонун өткөрүп, Ысык-Көлдөгү Теплоключенка айылындагы шал оору балдарды дарылаган санаторийге  жаӊы үч кабат корпусту эмерек жана медициналык жабдуулар менен жабдыдык. Ал имарат тээ совет мезгилинде эле курулуп баштап, көпкө берилбей турган, эми аны кайра ремонттош керек болду.  Алмазбек Атамбаев ал кезде премьер-министр болуп, ошол курулушту тезинен аягына чыгарып, пайдаланууга бериш керектигин айткан. Эми анын эмерек алып, медициналык жабдуу менен камсыздоо жагы ишке ашырылды. Корпус ишке киришти.

Албетте, бюджеттик каражаттар негизги ролду ойнойт.   2011-жылы Нарын областынын Миӊ-Булак, Орок, Таш-Башат жана Чоӊ-Дөбө айылдарында төрт фельдшердик-акушердик пункт иштей баштады.  Өткөн жылы Ысык-Көл областында  30 орундуу участкалык оорукана ачылды. 2013-жылы Папан айылында Ош аймактык ооруканасынын филиалы, Маӊгыт айылында врачтык  жардам берүү борбору ачылды. Өткөн жылы Чүй областынын Кемин районунда учук ооруканасы жаӊыртылып-оӊдолду.  Буга республикалык бюджеттен  дээрлик  8,5 миллион сом жумшалды. 2014-жылы  Жайыл аймактык ооруканасынын филиалы, Москва районунда ФАП, Васильевка айылында үй-бүлөлүк дарыгерлер тобу, Боом капчыгайында медициналык тез жардам пункту ачылды.  Ушул долбоор республикалык бюджеттин жана эл аралык донорлордун эсебинен ишке ашууда. Беш жылда мамлекеттин казынасынан бул тармакка 501,816 миллион сом бөлүндү, гранттык каражаттардын суммасы 857,654 млн. сомду түздү.

Азыркы тапта аяктоо алдында турган негизги долбоорлор тууралуу бир ооз айта кетели: Баткенде жаӊы поликлиника курулуп жатат. Ал дээрлик   140 миллион сом турат, республикалык бюджеттен буга 13 млн. сом бөлүндү. Жалал-Абад областында Кан куюу борбору курулууда, ага  25,6 миллион сом бөлүнгөн. Ноокен районунда оорукананын реконструкциясы бүтүп калды. Ага 13,5 миллион сом каралган, жыл аягына чейин дагы 14,8 млн. сом бөлүнмөкчү.  Түптөгү аймактык оорукананын реконструкциясы жүрүп жатат. 2014-жылдын башынан бери бул максатта  10 млн. сом бөлүндү, долбоорду ишке ашыруу үчүн дагы 30 млн. сом бөлүнөт.

Баарынан арбын объекттер Ош областында курулууда, алардын жалпы суммасы 380 миллион сомдон ашык. Эми Ош шаарында поликлиника, Алайдагы аймактык ооруканада балдар бөлүмү, Араванда участкалык оорукана, Кара-Кулжа аймактык ооруканасынын филиалы, Чоӊ-Алай районунда кеӊ профилдеги оорукана ж.б. объекттер курулган.

Мындан тышкары, КР Өкмөтүнүн алдындагы Архитектура агенттигинин турак-үй жана жарандык курулуш департаменти  бир катар саламаттык сактоо объекттеринин курулушуна конкурс жарыялады. Мисалы, Сузак районунда кардиология бөлүмү, Түптө төрөт ооруканасы, Таластын Аманбаев айылында аймактык оорукананын курулушу.

Албетте, дагы алдыда көп нерсени жасоого туура келет. Терек-Сайдагы ооруканада жылытуу системасы иштен чыгып калды, эми ал калыбына келтирилет, анткени  жакында ал жакта сурьма кени иштетиле баштайт.

Аукциондо ал кендин баасы 4 миллион доллардан ашты. Бул сумманын басымдуу бөлүгү жергиликтүү бюджетке жумшалат, б.а. акча ооруканага да, башка курулуштарды курууга да жетет.

Бизде дагы тезинен ремонттой турган же жаӊысын кура турган башка ооруканалар да бар.  Алдыдагы 5 жылда муктаждарына жаӊы имарат куруп, эскилерин оӊдоп-түзөө максатыбыз бар. Бул колдон келет, бир гана саясий эрк жана колдоо керек. Анан да ушул маселелерди Жогорку Кеӊеш деӊгээлинде  чечиш үчүн депутат болуп шайланып барыш керек.

Айгүл Бакеева

Мугалимдердин билимин жогорулатуу борборлорунун, облустук, райондук, шаардык жана мектептик усулдук бирикмелердин жетекчилеринин башын бириктирген «Жаӊы типтеги предметтик билим берүү стандарттары» аттуу өткөн конференцияда «Билим берүү тармагында реформаларды колдоо» долбоорунун алкагында иштелип чыккан 5-9-класстардын предметтик стандарттарынын өзгөчөлүктөрү тууралуу эксперттер билдирүү жасашты.

Аталган конференцияда мазмундук реформанын биринчи кадамдары мектеп билим берүү стандартын жана Базистик окуу планын иштеп чыгуу болсо, кийинки кадамдары предметтик стандарттарды иштеп чыгуу, жаӊы муундагы окуу-методикалык комплекстерди түзүү менен байланышканы айтылды.

-  Бул маселе жалгыз гана академиянын мойнуна жүктөлгөн жок. Ага тажрыйбалуу, жаӊычыл көз карашты карманган илимпоз адистер, методисттер, мектеп мугалимдери тартылды. Бул жумуштун үстүнөн Дүйнөлүк банктын жардамы менен алты айдан бери иштеп жатабыз. Бул документти шашылыш түрдө жаздык, албетте, бул туура эмес. Ошондуктан  кемчиликтер кетпей койбойт, аны баарыӊыздар туура кабыл алышыӊыздар керек. Шашылбаганда эӊ жакшы документ даярдалмак. Экинчи бир жагдай, документтерди даярдоодогу алгоритмдин бузулушу. Өткөн жылы билим берүүнүн мамлекеттик стандартын кабыл алганбыз, андан кийин предметтик стандарттарды иштеп чыкканга кириштик. Бирок ушул эки документтин ортосунда дагы бир чоӊ маанилүү документ, т.а. базистик окуу планы турат. Аны дагы иштеп чыкканбыз, бирок эмнегедир азыркыга чейин ал бекитилген эмес. Аны официалдуу түрдө бекитүү зарыл, — деди Кыргыз билим берүү академиясынын президенти Абакир Мамытов.

Андан соӊ, ал дене тарбия, технология жана информатика предметтери боюнча иштелип чыккан предметтик стандарттардын өзгөчөлүгүнө токтолду.

- Мектептик билим берүүнүн жаӊы мамлекеттик стандарты Өкмөт тарабынан кабыл алынган жана бул документтин талабына ылайык окутуунун натыйжасы катары окуучунун таанып-билүүчүлүк, коммуникативдик жана турмушка болгон даярдыгын мүнөздөгөн компетенциялардын түркүмү жана мындай натыйжаны камсыз кылууга багытталган тийиштүү билим берүү аймактары аныкталган. Мурдагы тажрыйбада орун албаган кээ бир тектеш предметтерди интеграциялоо жана жаӊы аталышта берүү, окуу планындагы мамлекеттик жана тандап алуу компоненттери орун алды, ал эми башкаруу органдарына жана окуучуларга предметтерди тандоо укугу ыйгарылды. Негизинен жогоруда аталган идеялар жана сунуштар кызуу талкуунун өзөгүн түздү. Мисалы, мурдагы окуу планда технологиялык билим аймагына тиешелүү предметтер башталгыч класстарда жана 10-11-класстарда орун алган эмес. Ушундай эле абал искусство менен байланышкан билим аймагында да орун алып, тийиштүү предметтери 1-7-класстарда гана окутулуп келген эле. Мына ушул жагдайлар оӊдолду. Жаӊы кабыл алынган билим берүү стандарты мурдагы стандарттан бир топ айырмаланат, — дейт А.Мамытов.

Эксперттин айтуусу боюнча, дене тарбия предметине 68 саат каралган. Анын 48 сааты инвариативдүү, 20 сааты вариативдүү компонентке бөлүштүрүлгөн. Дене тарбия предмети боюнча стандартты иштеп чыккандар кыймылдуу улуттук оюндарга  орун беришкен. Ошондой эле дене тарбия маданиятын окутууда регионалдык өзгөчөлүгү да эске алынган. Бул предметтин фокусу же миссиясы эмнеде деген суроо туулат. Жаӊы предметтик стандартта окуучу турмушта керектүү гана кыймылдарды үйрөнүшү зарыл. Маселен, секирүү, чуркоо, сууга сүзүү — бул турмушта керек, ал эми сальто секирүү турмушта пайдаланганга кереги жок экени айтпаса деле түшүнүктүү. Экинчиден, дене тарбия сабагында окуучу күчтүү, ийкемдүү, тез кыймылдоо сапаттарына эгедер болот. Үчүнчүдөн, ден соолугу чыӊдалат. Мына ушул маселелердин тегерегинде предметтин мазмуну иштелип чыккан.

- Окуучулардын жаш курагына, жынысына, жашаган аймагына жараша тесттер иштелип чыкты. Бул предметтин жыйынтыгында окуучулар эмгекке жана коргонууга даяр чыгышат. Ошондой эле ден соолугу начар жана майып балдар үчүн атайын өзүнчө иштелип чыккан Жобо бар. Мына ошол документтин негизинде дене тарбия боюнча маселелерди чечсе болот,  — дейт эксперт.

Ал эми информатика предмети мурда 7-9-класстарда окутулуп келсе, жаӊы стандарт боюнча башталгыч класстан окутулмак болду. Эгерде мурда беш гана саат берилсе, азыр он саат бөлүштүрүлгөн. Информатика сабагында компьютердин түзүлүшүн, программалоо боюнча окутуу тууралуу талаш-тартыш жаралган. Болгону окуучуларды компьютерде иштегенге үйрөтүү керек экени каралган. Ошондой эле жаӊы кирип жаткан технология предмети боюнча дагы сунуштар түштү.

- Технология предмети жаӊы.  Эл аны эмгек сабагы деп түшүнөт. Балдарга жыгач, темир менен иштегенге үйрөтүп, кыздарга  сайма сайганды жана салат жасаганды үйрөтүп жатат дешет. Менимче, улуттук көрөӊгөнү үйрөтүш керек. Маселен, боз үй жасаганды, — деди Ош облустук билим берүү борборунун жетекчиси   Абдыкерим Муратов.

Бул предмет боюнча автордук программа иштеп чыгууга стандартта мүмкүнчүлүк каралганын Абакир Мамытов баса белгиледи.

Жаӊы стандарттын социалдык тарамы боюнча Кыргыз билим берүү академиясынын кызматкери Мурат Иманкулов билдирүү жасады. Анын айтымында, социалдык тарамда тарых, адам жана коом курстары боюнча билим берүүнүн стандарты иштелип чыкты.

- Адам жана коом курсу мурда 9-10-11-класстарда гана окутулуп келсе,  2012-жылы ал адеп жана экономикага киришүү деген курстар менен биригип, Жаран таануу деген курс болуп калган. Ал эми адеп сабагы 1-11-класска чейин окутулуп келген. Бүгүнкү күнү алар интеграцияланып,  ордуна жаӊы Адам жана коом деген  курс киргизилип жатат. Анда бүгүнкү коомдогу көйгөйлөр камтылып,   окуучулардын бүгүнкү коомго жуурулушуп кетүүсүнө, саясий, экономикалык, маданий процесстерге  аралашуусуна көмөк бере турган, компетенттүү, активдүү инсанды, жаранды калыптандыруу маселесин көздөп жатат. Албетте, мурда адеп сабагында берилип келген элементтер кирет, ал таптакыр жокко чыгып кетпейт.  Анткени ошол коомдогу адептүү инсанды тарбиялоо дагы адам жана коом курсунун ичиндеги  маанилүү элементтердин бири катары саналат, — дейт эксперт. — Тарых, адам жана коом курсу боюнча стандарттын негизги максаты — бүгүнкү учурдагы компетенттүүлүккө негизделген. Себеби буга чейинки стандарттагы билим берүү тарамдары негизи билимге басым жасап келген. Канчалык көп билим берсек, ошол пайдалуу деп келгенбиз. Албетте, азыр билим экинчи орунга сүрүлүп калган жок.  Бирок ошол билген нерселерин күндөлүк практикада колдоно билген, компетенттүү инсанды калыптандыруу — бул негизги максат болуп саналат.

Ошондой эле бул тарамдын ичине кирген экинчи тармак — бул тарых курсу.  Тарыхтын  алгачкы түшүнүктөрү башталгыч класста калыптана баштайт. Тарых мурдагыдай топтомдук негизде окутулат жана бүгүнкү талапка да ылайык келет. 10-11-класстарда профилдештирүү кесипке багытталгандыктан жалпы тарыхый билим 5-9-класстарда окутулат.

- Бул класстарга Кыргызстандын жана дүйнөнүн тарыхы окутулат. 5-9-класстарда Кыргызстан тарыхына басымдуу орун берилиши керек деп айтып жатабыз, анткени дүйнөлүк практикада да ошондой. 60-70% Кыргызстандын тарыхына берилиши керек да, 30% жакыны дүйнөлүк тарыхка кетет. Азыркы тарыхый билим берүүнүн өзгөчөлүгү — билимге эмес, компетенттүүлүккө негизделген. Ошондуктан окуучуну тарыхый билим аркылуу ата-бабасынын өткөн тарыхы менен анын патриоттук сезимдерин калыптандыруу, ошол Кыргызстандын жараны, адамы экенин идентификациялоо жана Мекен үчүн күрөшө турган инсанды тарбиялоо — бул тарыхый билим берүүнүн эӊ негизги максаты болуп эсептелет, — дейт М.Иманкулов. — Азыркы иштелип чыккан стандарт боюнча буга чейинки иштеп жаткан окуу китептеринин бардыгы жараксыз болуп калат. Анткени тарыхый билим берүүнүн мазмунунда көп өзгөрүүлөр болот. Эӊ биринчи мазмун деп фармациялык жана цивилизациялык мамиле деп айтып келгенбиз. Эми биз фармациялык мамиледен толугу менен баш тартканда цивилизациялык мамилеге өткөнгө мүмкүнчүлүк болот. Билим берүү жана илим министрлигинин жетектөөчү адиси Фариза Солтогулованын айтуусу боюнча, предметтик стандарттар боюнча чечим министрликтин коллегиясында каралат. Коллегиянын чечиминин негизинде министрликтин буйругу же өкмөттүн токтому чыгат.

-   Жаӊы предметтик стандарт окуучунун мектепте алган билимин иш жүзүндө пайдалана билүүгө багытталат. Мурда билим алып чыгып кете берсе, эми аны турмушта пайдаланганга үйрөнөт.  Стандарт бекитилгенден кийин 2017-жылы этап-этабы менен ишке киргизилет, — дейт Ф.Солтогулова.

Гүлнара Алыбаева, «Кутбилим»

Белгилүү окумуштуу, филология илимдеринин доктору Жумакадыр Дүйшеев агайды Улуттук университетти бүткөндөрдүн дээрлик көпчүлүгү тааныйт десем аша чапкандык болбос. СССР убагында Кыргыз филологиясында портфелин каадалуу көтөрүп, баскан-турганы эӊ эле ишенимдүү, эр көкүрөк агайды биз, “кичинекей” студенттер, керек болсо ошол КПССтин өзүнөн да коркпойт болуш керек деп ойлочубуз. Бизге бул агай качан сабак берет болду экен деп күтүп жүргөнүбүздө бир күнү дарсканага кирип келип: «Дүйшеев деген мен болом», — деди. Ошондон баштап биз агайдын лекцияларына баш-отубуз менен кирип кеттик. Сөзгө чечен агайдын айткандары күнү бүгүнкүдөй эсибизде.

- Эй молдоке, турмушту, окууну оӊой деп ойлобо! – деп көп айтчу. Көрсө жетимчилик башына эрте түшүп, окуунун азабын тартканын кайдан билиптирбиз. Ошол агайым дале баягысындай тынбай иштеп, китеп жазып жатат.  Жакында агайыбыз эки китептен турган  “Орто мектептеги кыргыз тили, адабияты сабактарында окуучуларды сүйлөөгө жана көркөм окууга үйрөтүүнүн илимий-методикалык негиздери” аттуу методикалык жана программалык эки китеп жазды. Бул окуу куралында кыргыз тилин, адабиятын окутуунун педагогикалык жана дидактикалык маселелери, көркөм окуунун жана сүйлөшүүнүн методикасы, сүйлөө маданиятынын теориялык маселелери, анын ойлоого, аӊ-сезимге байланышы, мектепке үн кубултуп көркөм окуунун адабий методикалык жана дидактикалык талаптары, байланыштуу сүйлөө, текстти көркөм окуудагы эстетикалык өзгөчөлүктөр иликтөөгө алынган. Китеп филологиялык (педагогикалык) окуу жайларынын окутуучулары, аспиранттары жана орто мектептердин мугалимдери үчүн окуу куралы катары сунушталыптыр. Агайыбызды ушундан улам кепке тартканыбызда төмөнкүлөрдү айтып берди.

- ЖОЖдун мугалимдери алгач мектепке барып иштеп көрүш керек экен. Анткени мектепте окуучулардын жан дүйнөсүн түшүнүп, казанында кайнайсыӊ. Педагогдун башаты ушундан башталышы зарыл деп ойлойм. Биз, албетте, ЖОЖду бүтүп, аспирантураны аяктап, кандидаттыгыбызды жактап, окутуучу болуп калып жатабыз. Мына ушул аспирантурага кирип кетип, окуучулардын жан дүйнөсүн түшүнбөй,  баягы эле лекция окуу менен чектелип жүрөбүз. Лекция деген жалпы маалымат берет. Ал эми практикалык иш өзгөчө маанини туюнтуп, студенттин жан дүйнөсүн, талантын ачуу дегендик эмеспи. Коомдук көрүнүштүн баарын таанып билген адамдын гана өз ою болот. Ал эми көпчүлүк учурда мугалимдерибиз жаттама окутуу менен алек болушат. Мындан бала толук кандуу билим  ала албайт, — дейт агай күйүп-бышып.

Агай өзү Кеминдин Кара-Булак деген айылынан болот. Кара-Булакты музыканттардын айылы деп коюшат. Андан Абдылас Малдыбаев, Насыр Давлесов, Кайыргүл Сартбаеванын чыкканы эле эмнени айтып турарын окурман жакшы билер.

- Абдыласка атасы бир мандалин сатып берген экен. Анысы кыштакты жаӊыртып ырдай бергенинен баары жадап турганда “Биз таланттарды издейбиз!” деген конкурс чыкканда, районго Абдыласты ат менен жеткиришиптир. Ошондо баягы ырчы тандагандар “Мына ушул талант!” дегенде тигилер ырас болду, буйруса мындан кутулдук деп ат менен айылды көздөй качышкан экен. Көрдүӊүзбү, талант кантип жаралат. Муну Кара-Булактын суусунан деп коет эл. Кара-Булактын суусу булактай болуп тээ тоонун башынан агат, — дейт агай айылын эскерип.

Жумакадыр агайдын атасы 12 жашында кайтыш болуп, жетимчиликтин азабын жакшы эле тартыптыр. Айылда 7 класстык билими менен жашы 18ге келгенде тракторист болуп жети-сегиз жыл жер айдап, кара майга малыныптыр. Ага чейин суу сугарып, мал багып, түнүндө жылкы күзөтүп, деги койчу, чарбадагы эӊ оор жумуштарды аткарыптыр. Борбордон окуумду улантам деп тилек кылып, айылдык башкармадан суранып жатып жолдомо алып, Фрунзени (азыркы Бишкекке) көздөй жөнөптүр. Шаарга келсе баш калкалар эч кимиси жок темир жол вокзалына түнөп, ал жактан кубаласа тегеректелип кесилген бактын үстүнө уктап, күндүзү вагондон көмүр түшүрүп акча таап, акырында азыркы №5 мектепке учетко олтуруп, андан соӊ ал кездеги Ленин заводунда жумушчу болуп ишке орношуп, кечкисин №6 мектептен 8-9-10-классты бүтүп, ЖОЖго тапшырып өтүп кеткен экен.

- Кара жумушту көргөн киши окууга жанталашаарын ошондо билдим. Окуу дегенде эт бетимен кетип, жакшы окудум. Мени кадимки К.Юдахин,               Б. Юнусалиевдер окутту. Жалаӊ бешке бүткөндүгүмдөн аспирантурага кал, бирок азырынча орун жок, өкмөт кайда жиберсе ошол жерге барып тур деп    Б. Юнусалиев агайым айтты. Ошентип, Ошко бөлүнүп, мени таппай калышсын, андан көрө иштеп акча табайын деген ой менен алыскы айылына кетип калсам, эки жылдан кийин агайым кат жазып, тез кел, орун бошоду дептир. Антип-минтип бир жума өттү эле, чыгайын деп жатсам гезиттен  агайымдын өтүп кеткенин окуп калдым. А киши бир чети менин илимий жетекчим эле, шаарга келгени жаӊы тема алышка туура келди. Ошентип, кыркка чыкканда кандидаттыгымды жактадым. Кийинки илимий жетекчим Токтосун Акматовго ыракмат, мени сүрөп кетти,  — дейт агай өткөндү эскерип.

- Жашоо кыйын болду, өз үйүм жок төрт балам менен квартираларда жүрдүм. Калыстыктын жоктугун кара, 1950-жылдары кытайдан келген уйгурларга Төкөлдөштөн жер берип, байкуш кыргыздарга үй тургай жер жок шаарда тентип, уйгурлардын үйүндө квартирада  жүрдүк. Кийин жөн эле уруксатсыз Төкөлдөшкө үй салып баш калкаладык.

Ал кезде айыл чарба ишине, практикага студенттер менен такай мен барып жүрдүм. Аялым деги үйдө болбойсуӊ, чарба жумуштары сенин маӊдайыӊа жазылды беле деп таӊ калар эле. Анда менин да алым-күчүм кеткен кез келет, элүү жашымда үйдө болом го дедим. Айтканымдай эле 50 жашка чыкканымда союз кулап калды. Барып жер сурасам, Ороктон берди. Ошол жерге үй салдым, беш балалуу болдум. Үстүмдө кудайга шүгүр үй бар деп кубанып калдым. Балдарым кыргыз болсун деп шаардын тиги четинен бул четине  кыргызча мектепке ташыдым. А кезде Фрунзеде үч эле мектеп кыргызча окутчу, — дейт агай.

Жаш кезинде Кенес-Анархайда күнүнө 120 кой кыркып, акча таап, апасына бир чемодан кийим алып келип, батасын алганын, кийин бир үй тургай Бишкекке балдарына деп төрт үй салышып, аларды бутуна тургузганын да кошумчалады агай.

- Баламдын үйүнүн мешин 60ка чыкканда, «атаӊдын алдап-соолап күчүн ал дейт» деп туруп өзүм салып бердим эле, ушу күнгө чейин кышында сонун жылытып келет. Чүй боорундагы Ороктогу үйүмдө 120 түп алма бак, 20 түп алмурутум, дагы башка өсүмдүктөрүм мөмө байлап, багбанчылык менен да тынбай алектенем. Жетимиш жетиге чыгып калдым деп тынып калбай, китептеримди чыгарып жатам. Эмгектерим мугалимдерге жардамын тийгизсе деген максатта атайын окуу программаларын түзүп жатам, — дейт агай.

- Азыр мектепте окуган балдар машине айдап жүрүшөт. Биз бала кезде машине тургай курсагыбыз ачка, кезерип кечке иштеп, азап менен окудук. Айтып жатканым, азыркы балдарга биздин өмүр сабак болсо дегеним. Саргара жортуп, кызара бөртүп, талбаган ак эмгек менен байлыкка, илимге жеттик. Биздин балдар да мээнеттенип, аракеттенип, аз уктап, тынбаган ишке көнүшсө байлыкка, бакубатчылыкка жетишет. Ушуларды көкүрөктөрүнө бекем түйүшсө деген максатта айттым,- деди агай сөзүн жыйынтыктап жатып.

Профессор Жумакадыр Дүйшеев агайдын өмүрү бир эле жаштарга эмес чоӊдорго да сабак, үлгү болчудай. Агайыбыз жалаӊ ак эмгеги менен деле бай жана бакубат, гумандуу жашоого болорун далилдеген чыныгы мугалим.

Майрамбек Токторов, “Кутбилим”