16 июля состоялось совещание с участием Премьер-министра Кыргызской Республики Т.А. Сариева по вопросам развития школьного образования. Участниками совещания были работники министерства образования, КАО, руководители школ, независимые эксперты, представители международных организаций.  Открывая совещание, премьер-министр отметил, что в настоящее время система образования не удовлетворяет запросам кыргызстанцев, поэтому многие родители отдают детей, например, в медресе, которых в Кыргызстане сейчас уже больше, чем вузов. Задачей совещания и последующей деятельности Министерства образования и науки по его итогам, Т.А. Сариев обозначил поиск путей, которые позволят “повернуть общество лицом к образованию», повысят ответственность не только школы, но и родителей, всего общества за образование детей.

С докладом перед собравшимися выступила министр образования и науки КР Э.К. Сариева. Первая часть ее презентации была посвящена анализу сегодняшнего состояния школьного образования.

Особо министр остановилась на вопросе качества образования, отметив, что НООДУ, проведенное в 2014 году, показало, что 65% протестированных четвероклассников имеют навыки по математике и чтению и пониманию текста ниже базового уровня. Это значит, что все эти дети будут иметь в дальнейшем трудности в обучении. Подтверждением наличия проблем в системе образования стало и тестирование на получение аттестата с отличием. Лишь 17,5% выпускников сумели подтвердить свои результаты.

Вторая часть презентации министра образования и науки была посвящена путям выхода из имеющихся проблем с учетом тех тенденций развития школьного образования, которые уже ясно обозначились в мире. Говоря о том, какой будет школа через 15 лет, министр отметила, что на обучение будут оказывать влияние когнитивная революция, тотальность интернета, автоматизация многих рутинных интеллектуальных операций, что потребует от выпускников школ совершенно другого уровня компетентности в решении профессиональных и жизненных ситуаций. В качестве иллюстрации того, что эти процессы уже оказывают свое влияние на ситуацию в Кыргызстане, Э.К. Сариева привела результаты опросов работодателей, проводившиеся в последние годы. Заказом рынка является человек, который не просто имеет знания, но умеет ими распоряжаться, имеет навыки обучения и самосовершенствования, лидерские качества, готов работать в команде, формулировать и отстаивать собственное мнение, владеет информационными технологиями, свободно вступает в коммуникацию на трех языках и др.

После презентации состоялся обмен мнениями, в котором приняли участие министр образования и науки Кыргызской Республики Э.К. Сариева, директора школ, представители вузов, независимые эксперты и представители международных организаций. Активно обсуждались три главные проблемы, от решения которых во многом зависит качество образования: реформа содержания образования, положение учителя и роль экономических факторов в стимулировании работы школ и учителей. Например, все присутствующие согласились с тем, что труд учителя должен стимулироваться материально, но стимулирование должно быть тесно увязано с достижениями учащихся. В связи с этим, как проинформировала Э.К. Сариева, в Министерстве идет работа над новой формой оценки эффективности деятельности учителей, чтобы увязать продвижение по карьерной лестнице учителя с результатами его деятельности.

Много внимания в дискуссии было уделено также вопросам государственно-частного партнерства, поддержки частного предпринимательства в сфере образования и др.

Практически у всех выступающих, кто говорил о работе учителя, упоминалась необходимость постоянного повышения квалификации учителей, поскольку от того, насколько системно и регулярно учитель повышает свою квалификацию, зависит качество его работы. В настоящее же время, как отметили выступающие, учитель проходит курсы ПК в среднем один раз в десять лет, да еще и часто не получает на них требуемых именно ему/ей материалов или навыков. Комментируя эти высказывания, премьер-министр Т.А. Сариев подчеркнул, что полностью разделяет точку зрения о важности непрерывного повышения квалификации учителей.

Подводя итоги встречи, премьер-министр Т.А. Сариев отметил, что она прошла продуктивно и предложил сохранить такую площадку для обсуждения наиболее важных вопросов развития образования в Министерстве образования и науки. Также Министерству было поручено составить план краткосрочных действий, которые позволят начать движение по многим обсуждавшимся на совещании вопросам.

Сегодня министр образования и науки Эльвира Сариева представила на встрече с секретариатом Советом обороны отчет Министерства образования и науки КР о ходе реализации плана мероприятий по демонтажу системной коррупциив сфере образования и науки Кыргызской Республики.

Данный план включает в себя 29 коррупционных зон, 89 рисков, 168 мероприятий. Постановлением Правительства КР «О внесении изменения и дополнения в постановление Правительства Кыргызской Республики «О лицензировании отдельных видов деятельности» упрощены лицензионные требования для юридических лиц, осуществляющих образовательную деятельность.

Этим же постановлением внесены общие лицензионные критерии для проведения мониторинга и контроля за счет введения отчетности и выборочной проверки соответствия лицензионным требованиям по итогам годовой отчетности.

Информация о лицензионных требованиях и необходимых документах размещена на сайте МОН КР, который проходит стадию модернизации. Создан Банк данных экспертов для лицензирования по различным образовательным программам всех уровней образования.

На встрече речь шла о нововведениях по демонтажу системной коррупции в детских садах, школах и ВУЗах. К примеру, в 23 ВУЗах внедрена система считывания штрих-кода талонов Общереспубликанского тестирования.

Также министр отметила, что согласно Закону КР «Об образовании только попечительские советы государственных или муниципальных образовательных организаций могут на добровольной основе привлекать финансовые и иные материальные средства, формируемые из добровольных взносов и пожертвований от родителей учеников школ.

Разработано несколько вариантов оптимизации структуры управления образованием на уровне центрального аппарата МОН КР. В рамках выполнения принятых на себя обязательств по исполнению соответствующих нормативно-правовых актов исполнительская дисциплина составляет порядка 90%.

В рамках проектов, поддерживаемых международными организациями, намечено продолжение обучения администрации школ системе финансирования.

Пресс-служба МОиН КР

В Кыргызстане начался прием документов в средние специальные учебные заведения – колледжи. Как сообщил газете «Кутбилим» главный специалист Управления высшего профессионального образования Министерства образования и науки КР Толосбай Абылкасымов,  в настоящее время колледжи принимают документы у абитуриентов.  Медицинские колледжи принимают документы с 10 июля.  Экзамены  начинаются с 1 августа, однако колледжи могут устанавливать свои сроки проведения экзаменов — в зависимости от того, насколько активно абитуриенты будут сдавать документы.  По его словам,  всего в Кыргызстане функционируют 129 колледжей.

В соответствии с приказом Минобразования КР«Об отборе абитуриентов на медицинские и фармацевтические специальности СПУЗов на 2015-2016 учебный год» на бюджетной и контрактной основах уже утверждено «Положение о бланочном тестировании абитуриентов медицинских колледжей Кыргызстана в 2015 — 2016 учебном году» и состав технической апелляционной комиссии.

Установлены сроки тестирования абитуриентов медицинских колледжей. Так, 3 августа тестирование состоится для абитуриентов Бишкекского, Караколского им. И. Ахунбаева, Таласского, Нарынского, Карабалтинского и Токмокского медицинских колледжей. 7 августа тестирование состоится  для абитуриентов Ошского, Джалал-Абадского, Малуу-Сууйского и Кызыл-Кийского медицинских колледжей.

2 и 6 августаобъявлены днями подготовки в пунктах проведения тестирования в соответствующих медицинских колледжах республики. Тестирование будет проводить Национальный центр тестирования  при Минобразования КР.

«В качестве пилотного проекта уже третий год тестирование будет проводить НЦТ, поэтому председатели приемных комиссий медицинских колледжей должны обеспечить НЦТ оперативной информацией о приеме документов, необходимой для проведения бланочного тестирования. Они же должны проинформировать абитуриентов об условиях и правилах бланочного тестирования, подготовить стенды о бланочном тестировании, уведомить  абитуриентов о сроках и местах проведения тестирования по установленному графику», — отметил Т.Абылкасымов.

По его словам, приемные комиссии также должны подготовить помещение с достаточным количеством посадочных мест, расстояние не менее 1,5 метра друг от друга, вместимостью 50-60 абитуриентов совместно с НЦТ. Помещения должны быть хорошо проветриваемыми, иметь вентиляционные системы и открывающиеся окна.

Отдельно идет подготовка  для сохранности  и секретности тестов. Так, предусмотрены отдельные комнаты с решетками на окнах и дверях, расположенную выше первого этажа, для обеспечения сохранности тестовых материалов и большая аудитория для организации работы состава администраторов теста.

Ну и как водится, будут обеспечены в местах проведения тестирования противопожарная безопасность и санитарно-гигиенические условия, соответствующие условия для обеспечения безопасности жизни и здоровья абитуриентов: медицинский пункт, дежурство медицинских работников и представителей службы безопасности не менее двух.

Айнура КАНИМЕТОВА, «Кутбилим»

В последнее время мы слышим много упреков в адрес высших учебных заведений, и эти упреки являются обоснованными и не требуют доказательств. Они лежат на поверхности. А между тем высшее образование, или, как исторически сложилось, университетское образование всегда считалось фактором для преобразования мира. В университетах всегда формировали новое поколение образованных людей, движущих общество вперед. В университетах формировалось будущее. Если исходить из этого постулата, получается, что наши университеты уже давно отстали от общественного развития и «плетутся в хвосте цивилизации». Если мы хотим в ближайшие десятилетия войти в разряд развитых стран с инновационной экономикой, нам необходимо начать коренное переустройство всей системы высшего профессионального образования страны.

Напрашивается первый вопрос: готовы ли наши высшие учебные заведения — институты и университеты  измениться? Готово ли общество принять и поддержать эти изменения, готово ли правительство в лице министерства образования и науки к инновационным процессам в системе высшего профессионального образования?

Оценивая сложившуюся ситуацию в системе высшего профессионального образования, приходится констатировать: наши вузы за исключением нескольких еще не готовы к коренному переустройству всего процесса обучения, связанного с подготовкой специалистов нового формата.

Прежде всего, нам необходимо обратить внимание на подготовку педагогических кадров. Итак, что мы наблюдаем на настоящий момент в педагогическом образовании Кыргызстана?

Первое. На сегодняшний день нет ни одного специализированного высшего педагогического учебного заведения, которое бы полностью ориентировалось на подготовку учителей и специалистов системы образования страны. Когда-то, много лет назад, в Кыргызстане было несколько специализированных высших педагогических учебных заведений (Пржевальский педагогический институт, Ошский педагогический институт, Женский педагогический институт имени В. Маяковского, Педагогический институт русского языка и литературы). В этих вузах  велась подготовка исключительно учительских кадров. Кроме того,  подготовка учителей осуществлялась и в головном университете – в Кыргызском государственном национальном университете, или КГУ имени 50-летия СССР.

Подготовка же учителей начальных классов и воспитателей детских садов велась в основном в педагогических училищах, которые функционировали во всех регионах Кыргызстана.

Немалый вклад в подготовку учителей был сделан высшими учебными заведениями Российской Федерации, Украины, Белоруссии. Во многих педагогических вузах России (Оренбургском, Мичуринском) существовали специальные учебные группы,   полностью укомплектованные  студентами из Кыргызстана. Весь этот многочисленный корпус обученных  специалистов полностью покрывал потребность школ республики в учительских кадрах. В настоящее время именно выпускники педагогических вузов тех лет составляют основной костяк учительского состава Кыргызстана. Именно эти специалисты формируют  фундамент нашей образовательной системы.

С большим сожалением приходится констатировать, что  педагогические специальности  выбирают в основном выпускники школ, получившие  низкие итоговые показатели по ОРТ. Одним словом, на педагогические специальности зачисляются абитуриенты, имеющие удовлетворительный и неудовлетворительный уровни подготовки. Высшие учебные заведения вынуждены идти  на такой шаг, во-первых, для того, чтобы как-то сохранить кафедры, специальности, а также из-за  сугубо меркантильных соображений, а именно — ради получения денежных средств посредством контрактной формы обучения. Кроме того количество абитуриентов, поступающих на учительские специальности, резко падает. Да и количество бюджетных мест,  квотирующихся каждый год, снижается. Таким образом, как мы видим, педагогическая подготовка в Кыргызстане переживает трудные времена.

Второе. Самую большую проблему представляет собой контингент абитуриентов, выбирающих педагогические специальности. Мы бы сказали точнее — не выбирающих сознательно, а поступающих поневоле вследствие того, что они не могут пройти на более престижные специальности. И таких студентов, обучающихся педагогической профессии поневоле, — большинство. Среди них мало тех, кто осознанно и по собственному убеждению выбрал педагогическую специальность, как говорится, по своей воле и зову сердца.  И, соответственно, отношение к учебному процессу у этой основной массы студентов сугубо формальное, так как они поступили в институт для того, чтобы чем-то  быть занятыми или просто получить  диплом, хотя в последующем они  будут работать совершенно в другой сфере. Мы часто наблюдаем абсолютно индифферентное и отстраненное отношение большинства студентов к учебному процессу. Возможно, поэтому и наблюдается большое количество безосновательных пропусков занятий. Да и сами преподаватели за редким исключением подстраиваются под таких студентов.  Самое  печальное это то, что многие преподаватели,  работающие по педагогическим направлениям, до сих пор не осознали, что время изменилось, и прежние традиционные методы и подходы в преподавании уже не работают. Главной установкой в действиях большинства преподавателей является следующее: «Делайте, как я. Делайте так и только так – в рамках утвержденной  программы и никакой самодеятельности!». Такой подход не может не сказаться на формирующемся менталитете студентов, на их будущей профессиональной позиции. Одни, с первой же сессии, «примерив» к себе «такого рода обучение», вынуждены смириться  и просто готовятся к тому, что им передадут «энное» количество информации, или знаний, не вызывающих у них ни интерес, ни желание проверить их на практике. В итоге они становятся податливой и безучастной массой обучающихся, которыми легко управлять. Другие — ожесточаются, воспринимают все происходящее в штыки, никак не могут привыкнуть  к такой ситуации и не могут смириться с тем, что каждый день их ожидает одно и то же – 6-8 часов монотонного обучения, сводящегося к записыванию и заучиванию банальных истин без малейшей опоры на практический опыт. Что может быть тягостнее и невыносимее? Что может дать студентам такая «писанина»? Как можно назвать подобного рода «учебный процесс», имеющий место в наших вузах?

Такая «деятельность» преподавателей, на наш взгляд, является банальным «топтанием на месте», или  «работой двигателя на холостом ходу», что дискредитирует саму идею обучения, лишает студентов возможности проявлять собственную инициативу, находчивость, тормозит развитие их личностных качеств. Студенты обучаются, не напрягая своё мышление, и в результате остаются на самой низшей, или первой ступени приобретения знаний, известных еще со времен Платона, а именно – на этапе механического усвоения за счет использования памяти. Но ведь есть еще вторая, третья, четвертая и пятая ступени, соответствующие мышлению, осмысленному пониманию, внутреннему пониманию, и наконец, полному пониманию.

К большому сожалению, приходится констатировать, что не все эти ступени могут быть освоены нашими студентами, так как подавляющее большинство преподавателей предпочитают работать на «холостом ходу», формально, когда царит «говорильня ради говорильни»! Причем многие преподаватели искренне удовлетворены своей работой и готовы доказать, что она является эффективной и приносит результаты. Но самое страшное – это то, что «говорильня» стала явлением общераспространенным. Мы говорим и говорим, «обучаем», а выпускаем «неучей». Почему? Да потому, что, как сказал один мудрец,  «знания, не рожденные опытом, – бесплодны и полны ошибок».

Большинство преподавателей до сих пор придерживаются и никак не могут отказаться от традиционных форм обучения, доминирующих на протяжении долгого времени в  учебном процессе по педагогическим специальностям: лекций, практических и лабораторных занятий. В век высоких технологий, когда любая информация может быть доступной, традиционные лекции уже не могут играть той исключительно важной роли, которая когда-то им отводилась. Необходимо пересмотреть функциональную роль не только лекций, но и практических и лабораторных занятий. Лекции должны быть установочно-ориентированными, проблемными, с активным участием студентов в процессе лекционных занятий.

Третье.  Высшие учебные заведения Кыргызстана, оказавшись в рыночных условиях и в условиях ограниченного бюджетного финансирования, чрезмерно увлеклись процессом зарабатывания денег. Понятно, что трудно требовать от преподавателей качественного выполнения работы при минимальном объеме финансирования в сравнении с другими отраслями экономики. И получается, как в шутке советского времени: «Они (представители власти) делают вид, что нам платят, а мы (работники) делаем вид, что мы работаем». Застой в академическом мире возникает не по чьей-то злой воле, а в силу сформировавшейся в последние годы организационной структуры самих университетов. Одним словом наши университеты, вынужденные приспосабливаться к условиям постсоветской действительности, вместо создания новой образовательной парадигмы в соответствии с требованиями времени, застряли на все том же (советском) этапе своего развития, оказавшись тем самым на обочине цивилизации.  Здесь же возникла острая проблема ограниченного государственного финансирования системы образования. Необходимость сохранить образовательные структуры в сложившихся тяжелых условиях явилась основной причиной поиска новых финансовых источников и стремления заработать любой ценой. На этой волне многим университетам удалось заработать достаточные объемы средств, которые в основном использовались для укрепления материально-технической, учебно-лабораторной базы и  повышения заработной платы преподавателей. И поэтому доходы некоторых руководителей вузов отличаются в несколько раз от доходов молодых преподавателей. Также наблюдается неравномерность в развитии материально-технической и учебно-лабораторной баз по педагогическим специальностям. Некоторые вузы плохо оснащены с материально-технической точки зрения, даже заметно отстают от вузов-лидеров. И как при такой неравномерности потенциалов педагогических вузов можно говорить о  внедрении и реализации инновационных технологий подготовки будущих учителей? Возможно, именно по этой причине мы до сих пор не можем полноценно перейти на кредитную систему обучения и внедрить компетентностный подход в образовании.

Четвертое. О педагогическом образовании и подготовке учителей. В последние годы педагогическое образование стало выпадать из поля зрения приоритетных программ социально-экономического развития Кыргызстана. Сложилась такая ситуация, когда педагогическое образование стало некой абстракцией, не имеющей отношения ни к обществу, ни к государству, развивающаяся сама по себе, и это при том, что во все времена вопросы подготовки учителей и развития педагогического образования в целом всегда были одними из главных приоритетов государственной политики любой  страны. Сложившееся на протяжении последних двух десятилетий равнодушное отношение государства к педагогическому образованию привело его к кризисной черте. Чем объяснить отсутствие в нашей стране специализированных высших педагогических учебных заведений? Чем объяснить ежегодное сокращение специализированных кафедр, ориентированных на подготовку учительских кадров? Одним словом настало время открыто сказать: со стороны государства  педагогическому образованию должна быть оказана целенаправленная поддержка, так как в условиях развивающейся рыночной экономики педагогическое образование становится неконкурентоспособной в сравнении с другими специальностями высшего профессионального образования. И, наконец, извечный вопрос: что делать?

Прежде всего, необходима кардинальная модернизация всей системы педагогического образования в Кыргызстане. В первую очередь необходимо создание специализированного педагогического университета с наделением ему особого статуса. Самый лучший и передовой педагогический потенциал страны должен быть сконцентрирован в этом вузе с тем, чтобы начать подготовку принципиально новых учительских кадров, не являющихся слепком «вчерашнего дня», а идущих в ногу со временем и устремленных в будущее. Необходимо внести серьезные коррективы в само содержание педагогического образования. Мы имеем в виду разработку новых квалификационных, личностных и компетентностных требований к учителю 21 века. Мы должны определить, каким должен быть современный учитель?

Следующим важным шагом должно стать изменение процедур и требований к приему абитуриентов на педагогические специальности. Только самые лучшие выпускники школ должны идти учиться на педагогические специальности, так как от них будет зависеть формирование будущего в школах Кыргызстана. Из этого следует, что необходимо создать мотивацию для выбора педагогической стези лучшими выпускниками школ. Высшее педагогическое учебное заведение должно стать стратегически важным элитным  институтом, формирующим человеческий потенциал страны, и требующим серьезных изменений в государственном и общественном сознании, отношении государства и общества, что потребует серьезных финансовых вложений из государственного бюджета и спонсорских пожертвований.

Для выполнения стратегических задач развития страны необходимо создание новой  парадигмы педагогического образования, главной преобразующей, или имплементирующей силой которого должен стать учитель новой формации.

 Мектеп ресурстарынын менеджментинин маселелери

Мектептик билим берүү менеджментинин маанилүү бөлүгү катары мектептеги ресурстардын менеджментин айтса болот. Мунун өзөгүн адам жана материалдык ресурстарды натыйжалуу башкаруу менеджменти түзөт.

Эӊ мыкты мектепти ачып, жайгаштырып, андагы билим берүү процессин өтө оптималдуу пландаштырып жана билим берүүнүн сапат менеджментин мыкты уюштуруп койсо эле мектептин билим берүү иши жакшырып кетпейт. Бул үчүн мектептеги адамдык жана материалдык ресурстарды эффективдүү башкаруу менеджменти жакшы жолго коюлушу өтө керек. Мектептик билим берүүнүн дүйнөлүк, мурдагы советтик жана азыркы Кыргызстандагы аналогдорунун мисалындагы мектептеги адамдык, материалдык ресурстардын башкаруу менеджментин салыштырып көргөндөн соӊ, бул маселенин билим сапатын жогорулатууда өтө маанилүү фактор экенине ынанууга болот.

Мектептеги адам ресурстарын башкаруу менеджменти

Кыргызстандын мектептеринин ресурстарын тескеп, анда башкаруу  кандай жолго коюлганын, ал кандай натыйжа берип жатканын баалаш үчүн эӊ оболу мектептеги адам ресурстарынын менеджментинин абалына көӊүл бурсак.  Мектептин адам ресурстары негизинен окуучулардан, окутуучулардан жана административдик-чарба кызматкерлеринен турары белгилүү. Ошондуктан бул маселени мектептин  окуучулар курамын түзүү, алардын өнүгүү агымын аныктап – багыттоо, көзөмөлдөп-тескөө, тарбиялап-калыптандыруу сыяктуу амал–аракеттерден турган окуучулар ресурсунун менеджментинин жагдайларын карап чыгуудан баштасак.

Аксиома катары белгилеп коё турган нерсе – мектеп канчалык мыкты болбосун, каражаттар менен канчалык жабдылбасын, ал мектептерде канчалаган жогорку квалификациялуу жана өз ишине берилген педагогдор иштебесин, мектептик билим сапаттуу болуш үчүн мектептерде алар берген тарбия-таалимди мыкты өздөштүрүп кете турган окуучулардын курамы болушу керек.  Албетте, азыркы учурда Кыргызстандын мектептеринде 1 млн. 200 миӊге жакын тарбия-таалим алып жатышкан чоӊ окуучулар курамы бар. Алардын арасында мыкты окуп жана жакшы тарбия алып жаткан балдар  аз эмес. Бирок, тилекке каршы, постсоветтик Кыргызстандын мектептериндеги негизги адам ресурстары болгон окуучулардын мыкты курамын туура калыптандырып, эффективдүү башкаруу менеджменти болбогондуктан өлкөнүн мектептериндеги тарбия-таалим берүү процесси талапка жооп бербей келет. Бул маселе жөнүндө коомдо ар кандай нааразычылыктар, талкуулар жана сунуштар айтылып келе жатканы да белгилүү.

Ырасында эле, ар кандай себептерден улам постсоветтик Кыргызстандын  мектептери дилгир, тырышчаак, жөндөмдүү, адептүү, ыймандуу, зээндүү, эмгекчил  окуучулардын көбүнөн кол жууп калган. Тескерисинче,  азыркы Кыргызстандын мектептеринде ал окуучулардын ордун ачкачылык менен кедейчиликтен жүдөгөн, оор жумуш менен патриархалдык кулчулуктан  мөгдөгөн, мектеп хулигандары менен чоӊ кишилердин зөөкүрлүк зордугунан запкы чеккен, мигрант болуп, же жөн эле таштап кеткен ата-энелердин мээримине зарлаган, мектеп администрациясынын салган ыктыярдуу-милдеттүү төлөмдөрү менен мектеп рэкеттеринин “салыгынан”   басынган, ошолордун айынан суицидге, мектептик тарбия-таалимге болгон көӊүл коштукка, турмуш-жашоого болгон кайдигерликке моюн сунуп койгон балдар көбүрөөк ээлеп бара жатат.

Мындай кооптуу тенденцияларды далилдөө үчүн балдар жакырчылыгы менен балдар эмгеги; балдар селсаяктыгы менен балдар жетимчилиги; балдарга карата  кылмыштуулук менен балдар кылмыштуулугу сыяктуу ассоциалдык нерселерге токтоло кетсек.

Балдар жакырчылыгы жана балдар эмгеги

Кыргыз Республикасынын Улуттук статистикалык комитетинин 2010-жылкы маалыматы боюнча, өлкөдөгү 13 жашка чейинки балдардын 40,9% жакырчылыктын шартында жашашат. Айыл жергесинде бул көрсөткүч 46,3% түзөт. Ал эми беш жана андан көп балалуу үйлөрдөгү балдардын 82,5% жакырчылыкта жашашат.  Адатта көп балалуу үй-бүлөлөрдүн көбү кыргыздардыкы болгондуктан, Кыргызстандагы жакыр балдардын көпчүлүгү кыргыздар. Балдар жакырчылыгы боюнча жагымсыз тенденция өөрчүп, Жогорку Кеӊештин депутаты М.Тиленчиеванын 2015-жылкы маалыматы боюнча,  азыркы учурда Кыргызстандын балдарынын 48% жакырчылыктын шартында күн көрүшүүдө. Анын пикирине караганда Кыргызстандагы ар бир сегизинчи бала жакыр үй-бүлөгө тиешелүү. Үй-бүлө демекчи, Кыргыз Республикасынын өкмөтүнүн 2015-жылы кабыл алган “Оор турмуш абалындагы балдарды жана үй-бүлөлөрдү аныктоонун тартиби жөнүндөгү жобосуна” ылайык, өлкөдө 3931 үй-бүлө турмуштук оор абалда турат.

Жакырчылыктын айынан балдар арасында оорулуулардын саны өсүүдө. Мисалы, Кыргызстандын Билим берүү жана илим министрлигинин маалыматы боюнча өлкөдөгү балдардын 20%  анемиядан жапа чегип жатса, өспүрүмдөрдүн 34% ар кандай өнөкөт оорулар менен оорушат.

Мындан дагы кейиштүүсү, жакырчылыктан улам, 2007-жылдагы статистикалык маалымат боюнча,  Кыргызстандагы мектеп жашындагы балдардын 38,9% иштегенге аргасыз болушууда. Мунун ичинен 32,9% ден соолугуна зыян жана өмүрүнө коркунучтуу шартта эмгектенет. “Балдардын укугун коргоо альянсы” аттуу коомдук фонддун билдирүүсүнө караганда, Ош областында балдардын 59,7%, Баткен областында 56,56% жана Жалал-Абад областында 46,67% ар кандай жумуштарда иштешет. Башка маалыматтарга таянсак, республикадагы 5-17 жашар балдардын жалпы саны 1 млн. 467 миӊ болсо, алардын 600 миӊден ашыгы өзүлөрүнүн өмүрүнө жана  өнүгүүсүнө туура келбеген жумуштарда иштешет экен. Ал эми Кыргызстандын профсоюздар федерациясынын бөлүм башчысы С. Семенованын айтканына караганда өлкөдөгү иштеп жаткан балдардын саны  800 миӊге жакын.

Улуттук статкомитет менен өлкө президентинин администрациясы биргелешип тактап, маалымдагандай, балдар Кыргызстандагы эмгектенип жаткандардын жалпы курамынын 21,9% түзөт. Ал эми Россиянын Федералдык миграциялык кызматы маалымдагандай, бул өлкөдө эмгектенип жаткан кыргызстандык мигранттардын 15% он жети жашка чейинки балдар. Ошентип, иштеп жаткан балдардын дээрлик бардыгы теӊ өз үй-бүлөлөрүнө материалдык жардам берүү аракетин кылып, билим алуу маселесин экинчи планга калтырып коюшкан.

Байкоолорго караганда, иштеп жаткан балдардын ичинен эӊ оор абалдагылар биологиялык жетимдер менен  ички жана сырткы мигранттар бирөөлөрдүн үйлөрүнө, балдар үйлөрүнө, интернаттарга калтырып кеткен социалдык жетимдер. Булардын көпчүлүгү патриархалдык кулчулук абалда жүрүп, оор жана чектелбеген үй жумуштарында  акысыз иштеп, көз каранды абалда жашашат. Россиянын Миграцияны жана этникалуулукту изилдөө Борбору маалымдагандай, бул өлкөдөгү үй-бүлөлүү кыргызстандык мигранттардын 15% гана 18 жашка чейинки балдар өзүлөрү менен экенин айтышат. Демек, алардын 85% балдарын Кыргызстандагы ата-энелерине, алыс же жакын туугандарына, тааныш кошуналарына калтырып кетишкен жана алардын көпчүлүгү бирөөлөрдүн үйлөрүндө  оор абалда күн көрүшүүдө. Булардын дагы көпчүлүгүндө билим алууга түрткү боло турган тиешелүү көзөмөл, шарт, мүмкүнчүлүк, убакыт жокко тете.

Балдар селсаяктыгы жана балдардын көзөмөлсүздүгү

Мектептик билим берүүнүн сапатына тескери таасир эткен кийинки фактор катары балдардын селсаяктыгын жана алардын көзөмөлсүздүгүн айтууга болот. Тилекке каршы, бул маселе боюнча республикада так маалыматтар жок. Бирок, бул жат көрүнүштүн масштабы абдан чоӊ экендигин жана анын мектептик билим берүүгө тийгизген  кедергиси олуттуу экендигин айрым маалыматтар менен далилдесек болчудай. Мисалы, академик Б. Мурзубраимов “Ордо” газетасындагы макаласында “Эл аралык уюмдар Кыргызстанда 27 миӊ көчө балдары бар деп билдиришкен” – деп жазат. Ушул эле маалыматты “Кутбилим” газетасы дагы тастыктайт. Кошумча белгилеп кете турган нерсе, 2014-жылы Ички иштер министрлиги 10 ай бою 1 миӊ 40 рейд жүргүзүп, натыйжада 3 миӊ 94 өспүрүм кармалган. Алардын 2796 селсаяктык, 237си кайырчылык кылып жүрүшкөн.  Ушул жылкы расмий маалымат боюнча 1 миӊ 258 ата-энесиз бала аныкталып, алардын 529 камкорчулардын эгедерлигине, 311 асырап алууга, 38 кабыл алуу үйлөрүнө, 204 интернаттарга жиберилген.  Тилекке каршы, мындай аракеттерге карабастан селсаяк жана кароосуз калган балдардын саны өсүп бара жаткандай. Мисалы, 2015-жылы февраль-март айларында жергиликтүү бийлик өкүлдөрү, Социалдык өнүгүү министрлиги, Ички иштер министрлиги жана Билим берүү министрлиги биргелешип республикадагы 119 миӊ 401 кожолукту изилдеп чыгып, ата-энесинен көзөмөлсүз калган 10 миӊ 427 баланы аныкташкан.   Акыркы жылдарда мектеп жашындагы (13-15 жашар) кыздарды мажбурлап күйөөгө берүү 5-6 эсеге өсүп кетип, бул нерсе дагы жаш кыздардын  татыктуу билим алуусуна, ден соолугуна кедерги болууда. Оор турмуштун айынан кыздарын эртелеп күйөөгө берүү менен ата-энелер үй-бүлөнүн материалдык абалын жакшыртууга барган учурлар арбып бара жатат.

Мектеп жашындагы балдардын селсаяктыгына жана эгедерсиздигине бир нече жат көрүнүштөр себеп болууда. Биринчиден, жетимчилик маселеси. Жалпысынан “Демоскоп Weekli” журналы белгилегендей, азыркы Кыргызстандын балдарынын 32,4% никесиз төрөлгөн, толук эмес үй-бүлөдөн чыккандар. Бул көрсөткүч боюнча Кыргызстан Борбордук Азияда 1-орунда турат. Алсак, Казакстанда мындай  үй-бүлөлөр — 22,6%, Өзбекстанда – 14,8%, Түркмөнстанда – 10,3%. Керек болсо, Россияда дагы абал мындай эмес  — 26,9%. Бул проблеманы изилдеп жүргөн А.Х.Кумскованын далили боюнча никесиз, толук эмес үй-бүлөдө төрөлгөндөр Кыргызстанда мындан дагы арбын. Эгер, 1989-жылы өлкөдөгү мындай үй-бүлөлөр 13% болсо, 2009-жылы алар 35%га жеткен. Эӊ оболу мындай көрүнүшкө үй-бүлөлөрдүн ажырашуусу өбөлгө болууда. Расмий статистика билдиргендей, (2009-ж) постсоветтик Кыргызстандагы  ар бир экинчи үй-бүлө ажырашып кеткен. Ажырашууларга биринчи кезекте тышкы жана ички миграция себеп болууда. Ош шаары боюнча маалыматтарга карасак, ал жердеги ажырашуулардын 60% мигранттарга тиешелүү экен.

Айтор, соӊку жылдарда социалдык жетимдердин катары 3-4 эсеге өсүп, Кыргызстандын Социалдык өнүгүү министрлиги билдиргендей, азыркы учурда расмий катталган жетимдердин 89% социалдык жетимдер болуп эсептелинет. Бул көрсөткүч боюнча дагы Кыргызстан КМШ өлкөлөрүнүн арасында биринчи орунда турат. Кыргызстандан кийинки орунда мындай көрсөткүчү 84% болгон Россия турат жана калган мамлекеттердеги абал салыштырмалуу жакшыраак.

Селсаяк жана эгедерсиз балдардын санын арбытып жаткан экинчи себеп — ички жана сырткы эмгек миграциясынын социалдык кесепеттери. Айрым маалыматтар боюнча, 1,3-1,5 млн. кыргызстандыктар тышкы эмгек миграциясында жүрүшөт. Алардын канчалаган балдары Кыргызстанда кароосуз калганы же кандай шарттарда, кимдер тарабынан кароодо калганы боюнча так маалымат жок. Болгону, жогоруда белгилеп өткөндөй,  Россиядагы кыргызстандык эмгек мигранттарынын 85% өз балдарын ар кандай шарттарда мекенинде калтырып кеткени белгилүү жана бул абдан чоӊ масштаб, олуттуу маселе экени ырас. Бул маселеге байланыштуу дагы бир маалыматты жакында эле өткөрүлгөн Кыргыз өкмөтүнүн атайын отуруму жарыялады. Отурумда өлкөнүн Социалдык өнүгүү боюнча министри К. Базарбаев   кароосуз калган балдардын санын тактоо боюнча атайын иш-чара өткөрүлүп, балалуу 198 миӊ 523 кожолук текшерилгенин маалымдады. Мунун натыйжасында ата-эненин көзөмөлүсүз калган 16 452 ички  мигранттардын жана 16 236 сырткы  мигранттарын  балдары такталган.

Кыргызстандагы кароосуз калган балдардын санын көбөйтүп жаткан үчүнчү себеп катары өлкөдөгү социалдык-экономикалык жана идеологиялык-менталдык кризистен улам өөрчүп бара жаткан үй-бүлө институтунун кризиси менен  бүлүнүүсүн айтсак болот. Натыйжада азыркы кыргызстандык үй-бүлөлөргө үй-бүлөлүк жаӊжал, аракечтик, ажырашуу, эркектердин зөөкүрчүлүгү, кара чечекей балдарын сатуу же алардан баш тартуу, балдарга зордук-зомбулук көрсөтүү сыяктуу жат нерселер көбүрөөк мүнөздүү болуп бара жатат.  Мисалы, өз балдарынан баш тартуунун көбөйгөнүнүн натыйжасында, 2014–жылы Кыргызстандын премьер-министри Ж. Оторбаев белгилегендей, өлкөнүн интернаттарындагы балдардын 80% ата-энелүү болгон. Башкача айтканда, ушунча бала ата-энеси, бир туугандары  тарабынан таштанды болуп калган. Тескерисинче,  БУУнун ЮНФПА уюму менен биргеликте Чүй жана Талас областтарынын окуучуларынын арасында жүргүзүлгөн иликтөөнүн натыйжасында белгилүү болгондой, эркек балдардын 40% өз атасын үлгү тутпасы, кыздардын 43% болочоктогу жолдошу өз атасындай болушун каалабаганы азыркы балдар үчүн ата-эне менен үй-бүлө институттары баалуулугун жоготуп бара жатканы аныкталган.  Ушуларды эске алуу менен 2015-жылы январь айында Кыргызстандын премьер-министри Ж. Оторбаев өлкөнүн мектеп директорлоруна проблемалуу үй-бүлөлөрдүн реестрин түзүүнү жана алар менен иштөөнү тапшырган.

(Уландысы кийинки санда)

Т.Абдыракманов,

тарых илимдеринин доктору, профессор,  Билим берүү менеджменти боюнча магистр

 Жай айы — эс алуу мезгили дегенибиз менен, баласы 1-класска бара турган ата-энелер үчүн түйшүктүү кез. Алардын көбү учурда балдарын мектепке орноштуруу менен убара. Айрыкча жаӊы конуш тургундары жана балдарын статусу бар мектепте окуткусу келгендердин аракети кошумча каражат коротуу менен коштолуп жатканы жашыруун эмес.

Мектепке киргизүүдөгү эки маселе

Баласы мектеп курагына жеткен ата-энелердин басымдуу көпчүлүгү чүрпөлөрүн колунан келишинче мыкты окуткан мектептерге орноштургусу келишет. Акыркы кездерде мектепке киргизүү жогорку окуу жайына окутуудан да кыйынга туруп жатканы чын. Буга биринчи кезекте жогорку статуска эгедер болгон мектептерде орундун жетишсиздиги, кээ бир жерде мектептин такыр эле жоктугу себепкер. Бул көрүнүш айрыкча, жаӊы конуштарга мүнөздүү. Биз ушул эки тенденцияны эске алуу менен айрым мектептердеги абалга кызыктык.

Учкун жаӊы конушунда жайгашкан №89 мектептин директору Жайнагүл Сапалова учурда мектеп босогосун аттоого даярданып жаткан кичинекейлер 240 сааттык программанын алкагында даярдыктан өтүшкөндүгүн, төрт класска 120 бала кабыл алынгандыгын айтты.

- Азыр биздин мектепке кабыл алуу дээрлик аяктап калды. Адаттагыдай эле 1-класстын окуучулары үчүн төрт класс ачтык. Анын үч классы – кыргыз тилинде, бир классы орус тилинде окууну каалагандар. Биздин контингент негизинен Учкун жаӊы конушунун балдарынан турат. Кабыл алуу аяктап калды дегенибиз менен, каалоочулар үчүн эшигибиз ачык. Кабинеттерибиз, мугалимдерибиз жетиштүү, — деди директор.

Ушундай эле кырдаалды шаардын түштүк тарабында жайгашкан Арча-Бешиктеги №93 мектептен байкоого болот. Мектептин директору Гүлжамал Мадамилованын айтымында, жыл сайын 1-класска төрт кабинет даярдашат, бирок балдардын санына жараша бешинчи классты ачууга туура келет. Мектепте окуу процесси жалаӊ кыргыз тилинде жүргүзүлгөндүктөн, балдарын кыргызча окутууну каалаган шаардын ички тургундары 20 пайызды түзөт, калганы Арча-Бешикте жашагандар. Директор окутуу иштеринде быйыл кошумча түйшүк деле жаралбагандыгын, бирок жылда кайталанып келаткан жагымсыз бир жагдай бар экендигин белгиледи.

- Кийинки мезгилде балдардын саны өсүп жаткандыгын байкап жатабыз. Мектептин сыйымдуулугу — 960 орундук, бирок былтыр 1306 окуучуну батырдык. Быйыл да жылдагыдан көбүрөөк болот ко деп турабыз. Бизге келген балдарды кабыл алууга милдеттүүбүз деп ойлойм, ал жагынан маселе жок, бирок бизге ашыкча түйшүк жараткан бир жагдай бар, ал – убактылуу батирде жашагандардын балдары. Турмуш шартына байланыштуу башка жакка көчүп кеткен үй-бүлөлөрдүн балдары улам-улам мектеп алмаштыра беришип, билим сапаты жагынан көз-көрүнөө аксап жатышкандыгы жашыруун эмес. Андан тышкары балдарын убагында каттоодон чыгарбай, ортодо мугалимдерди кыйнашат, – дейт ал.

Мектептерде орундардын тартыштыгы калк жыш жайгашкан аймактарда, айрыкча шаарларда байкалат. Экинчи борбор статусуна ээ Ош шаарындагы мектептер үч тилде – кыргыз, орус жана өзбек тилдеринде жүргүзүлөөрү маалым. Ош шаардык билим берүү бөлүмүнүн башчысы Куштарбек Кимсанов кийинки учурда орус тилинде окутууга куштарланган ата-энелердин саны өсүп бараткандыгын айтууда.

- Ош шаарында жайгашкан мектептерге жаӊы окуу жылына кабыл алуу жалпы бекитилген жобонун негизинде каалоочулардын эркине жараша үч тилдүү класстарга бөлүнөт. Шаарларга мүнөздүү көрүнүштүн бири – бул көп жылдык түптөлүп калган аброюна карап, же болбосо биз азыр айтып жүргөндөй, статустуу мектепти тандагандар көп, бирок алардын сыйымдуулугу чектелүү. Ошондуктан орундар жетишпей, ата-энелер ортого киши салып болсо да орноштурууга далалаттанышат. Мисалга алсак, А.Макаренко атындагы №6, С.Киров атындагы №4 жана Нариманов атындагы №7 мектеп-гимназияларга каалоочулар жылда эле арбын болушат. Шаардык окуучулардын саны Араван, Кара-Суу сыяктуу шаарга чукул жайгашкан райондордон келип-кетип окуган окуучулардын эсебинен дагы көбөйөт, — дейт К.Кимсанов.

Каалоо менен каражат кайчы кеткенде

Бишкек шаарында Оштогудай эле балдарына статустуу мектептерде билим берүүнү каалаган ата-энелер арбын. Алар мыкты фундаменти бар билим берүү жайында окуган балдардын келечеги кеӊ экендигине ишенишет. Арийне, айрымдары баласынын дареметине же каалоосуна кайчы, өздөрүнүн тааныштарынын балдары окуган жерде окутпай коюуну намыс көрүшүп, алыс-жакынына, жол убарагерчилигине, балдарынын таӊ заардан туруп жатканына кайыл болушат.

Кызы быйыл биринчи класска барууга даярданып жаткан Калыс-Ордо жаӊы конушунун тургуну Насипа кошуналарынын балдары сыяктуу кызын борбор калаабыздагы алдыӊкы мектептердин бирине берүүгө кызыкдар экендигин жашырган жок. Кичинекей Айдай кошунасынын эки баласы менен чогуу барып-келип окуй берет деген ишенимде. Бирок ал мектепке кабыл алуу аяктап калгандыктан, балким тааныш-билиш чыкса, акча берип болсо да, орноштурууга даяр элек дейт Насипа.

Балдарын мектепке, бала бакчага орноштуруу жогорку окуу жайларга киргизүүдөн татаалыраак болуп баратат деген пикирлер ырасында эле жүйөлүүдөй сезилет. Татаалданткан кырдаалдын себеби жөнөкөй, бул – орундардын жетишсиздиги. Ички миграциянын эсебинен борборго отурукташкан элдин саны көбөйүп, мурда кадыресе иштеп жаткан имараттарда тыгын пайда болууда дешет адистер.

Борбор шаарыбыздагы статустуу мектептин бири №6 автордук окуу-тарбия берүү комплексинин директору Айгүл Шимова аталган мектеп жайгашкан жерде асман тиреген кабат-кабат үйлөр курулуп жаткан менен акыркы 25 жылда бир да мектептин имараты курулбагандыгын айтат.

- Бизде кабыл алуу октябрь айында эле башталат. Мектебибиз шаардын борборунда жайгашкандыктанбы, каалоочулардын көптүгүнөн микроучастокко кирген тургундардын балдарын толук батырууга кудуретибиз жетпейт. Андан тышкары, статусуна жараша эки жактан келгендер да көп. “Билим берүү жөнүндөгү” мыйзам боюнча мектеп жашына келген ар бир баланын расмий өкүлүнүн каалоосун канааттандырышыбыз керек. Биз албетте, биринчи кезекте тегерегибиздеги тургундардын балдарын кабыл алууга аракеттенебиз. Бирок микроучасток дегенде бир көчө бүтүндөй бир мектепке карайт деген көз караш туура эмес. Маселен, Раззаков атындагы көчөдө жашагандардын баары бир участокко кирбейт да. Каалоочулардын мүдөөсүн аткаруу үчүн бир класска 40 балага чейин батырууга аргасыз болобуз, — деди А.Шимова.

Статустуу мектептерге кирүүнү каалагандардын орчундуу дагы бир көйгөйү – каражат маселеси. Жогорудагы Насипа айымга окшоп, каалоосу менен мүмкүнчүлүгү шайкеш келбей калган учурда ортого ортомкечтерди салышып, акчанын күчү менен маселе чечүүнү эп көрүшкөндөр жок эмес. Бирок, “акча алды” аты мектепке калып, тыйыны “тып” этип ортодогулардын чөнтөгүнө түшөөрүн көбү биле беришпесе керек. Азыр мектептерге каржылык колдоо көрсөтүү максатында уюштурулган камкорчулар кеӊешинин чечимине ылайык, мектеп үчүн сунушталган каражат ачыкталат жана катталат. Көпчүлүк ата-энелер өзүнүн укугун так билбегендиктен, коомдо калыптанып калган адат боюнча “жеӊ алды акча берүү” жолу менен маселе чечүүнү оӊой көрүшөт да, “төө кыядан өткөн соӊ” таризде нааразы болушат. Биздин сурамжылообуздун натыйжасында маалым болгондой, балдары окуган мектепке демөөрчүлүк көрсөтүү иши ата-энелердин өз эркинде. Дареметтүү ата-эне баласынын мыкты шартта билим алышына дайыма кызыкдар болуп, өз мүмкүнчүлүгүнө жараша чектелбеген өлчөмдө каражат төлөөдөн баш тартпайт.

  Электрондук ыкма – каттоонун ынанымдуу жолу

Балдарды биринчи класска киргизүү Казакстан, Россия сыяктуу жакынкы коӊшуларыбызда кандай болду экен деген таризде ал жактагы абалды иликтегенибизде, жалпысынан бирдей экендигине ынандык. Алсак, Россия Федерациясында биринчи класска каттоо 1-февралдан башталып, 30-июнда аякталышы керек. Ал эми бекитилген участокко карабаган балдарды каттоо 1-июлдан тарта бош орундарга жараша жүргүзүлөт, бирок 5-сентябрдан калбашы кажет. Бирок белгилей кетүүчү жагдай, биринчи класска кабыл алууда биздегидей экзамен, зачет, тестирлөө жана башка сынактар жүргүзүлбөйт. Алгылыктуу жагы – биринчи класска кабыл алууда электрондук ыкма киргизилип, ата-энелер же балдардын расмий өкүлдөрү арыздарын электрондук дарекке жөнөтүү менен кезекке коюп каттай алышат.

Мектепке чейинки мекемелерге барбаган же атайын даярдыктан өтпөгөн балдарды Россияда биздей эле окуу башталганга чейин даярдашат. Ошол эле учурда балдардын даярдыгына жана аӊ-сезиминин өөрчүшүнө карап класстарды комплектөөгө жол берилбейт. Талап боюнча бир класста 25 баладан ашык бала отурбашы керек.

Казакстанда деле жалпысынан биринчи класска кабыл алуу мыйзам боюнча 1-июндан 30-августка чейин жүргүзүлөт. Өзгөчө зээндүү балдар окуган адистештирилген окуу жайларга кошумча сынактар киргизилген.

Ал жактарда деле ата-энелер ыӊгайына эмес, аброюна карап балдарын мектепке орноштуруу жетегинде болушат. Ата-энелеринин тандоосу жана талабы боюнча бир класска чогулган балдардын саны биздей эле кырк-элүүгө чукулдаган шартта чындап эле алар каалагандай жогорку деӊгээлде билим алаарына күмөнсүнгөндөр да жок эмес.

 Айнагүл Кашыбаева,

“Кутбилим”

Ноокат районундагы мектептерди жаӊы окуу жылына карата даярдоо өнөктүгүнө райондун жалпы коомчулугу жигердүүлүк менен катышууда. Айрыкча 10, 20, 30 жыл мурда окуп кеткен бүтүрүүчүлөрдүн  материалдык жана акчалай колдоолору мектептердин материалдык базасын чыӊдоого чоӊ жардам берүүдө.

Өткөн жылдагы өнөктүктү өткөрүүдө алардын райондогу мектептерге көрсөткөн акчалай жардамынын жалпы суммасы 1360,5 миӊ сомго барабар болсо, быйылкы жылы бүтүрүүчүлөрдүн каржылык колдоосу 2767,3  миӊ сомду түздү. Анын ичинде Т.Зулпуев атындагы айыл аймагында 812000 сом, Төөлөс айыл аймагында 539000 сом жана Ынтымак айыл аймагында 209000 сом, жалпысынан 1560,0 миӊ сом болуп, мектептердин окуу-материалдык базаларын чыӊдоодо негизги каражат булактарынан болуп калууда.

Демөөрчүлүк көрсөткөн жеке атуулдардын жардамы да билим берүү тармагынын окуу-материалдык базасын чыӊдоого олуттуу таасирин тийгизүүдө. Эгерде өткөн жылы район боюнча жалпы демөөрчүлөрдөн мектептердин иштөө шарттарын жакшыртып, кезектеги оӊдоо жумуштарын сапаттуу жүргүзүүгө  3057 миӊ сом жумшалган болсо, быйылкы жылы да алардын колдоолору сезилерлик болууда. Ноокат шаарындагы демөөрчүлөрдүн кошкон салымы 3341 миӊ сомду, Көк-жар айыл аймагындагы демөөрчүлөрдүн билим берүү мекемелерине кошкон салымы 1277 миӊ сомду түздү.  Район боюнча демөөрчүлөрдүн көрсөткөн акчалай жана материалдык каражаттарынын жалпы суммасы 6554,4 миӊ сомду түздү.

Мындан сырткары, мектептерде уюштурулган камкорчулар кеӊеши тарабынан өткөн окуу жылында 2767,5 миӊ сом көмөк көрсөтүлгөн болсо,  жаӊы окуу жылына карата даярдоого алардын жалпы салымы 3458,7 миӊ сомду түзүүдө. Камкорчулар кеӊешинин активдүүлүгү айрыкча Ноокат шаарында (1029.0 миӊ) жана Бел (429,0 миӊ) айыл аймагында байкалууда.  Бирок Ынтымак жана Найман айыл аймактарында камкорчулар кеӊешинин иши жакшы жолго коюла элек. Ата-энелерден билим берүү мекемелерине өткөн окуу жылында 2094 миӊ сом акча каражаттары берилген болсо, 2015-2016- окуу жылына карата даярдоого кошкон салымы 5098,6  миӊ сом болуп, ал каражаттар мектептерди сапаттуу ремонттоого жумшалды. Камкорчулар кеӊешинен сырткары жеке салым кошуп жаткан да ата-энелер бар экенин айтуу керек. Мирмахмудов айыл аймагындагы ата-энелер мектепке берген каражат 2708,0 миӊ сом, Гүлистан айыл аймагындагы ата-энелердики 625,0 миӊ сом болду.

Жалпысынан билим берүү мекемелеринин окуу-материалдык базасын чыӊдоого жана мектептерди жаӊы окуу жылына карата даярдоо иштерине өткөн окуу жылында 10325,6 миӊ сомдук каражат тартылган болсо, 2015-2016-окуу жылына карата 19508,0 миӊ сом каражат тартылууда. Беруний атындагы орто мектеп камкорчулар кеӊешинин 150 миӊ, Мирмахмудов атындагы айыл аймагынын жергиликтүү бюджетинин 100 миӊ сомдук каржылоосу менен 100 парта, 200 отургуч алууга жетишти. Ал эми Кыргыз-Ата айыл аймагындагы Темиралиев орто мектебинин төрт окуу каанасы жаӊы инвентарлар менен камсыз болду.  Төөлөс  айыл аймагындагы М. Бостонбаев орто мектебинин 19 окуу каанасы 720 миӊ сомго түрдүү булактардын эсебинен каржыланып, евростилде ремонттолуп бүттү. Ошондой эле Кеӊеш орто мектебинин жыйындар залына камкорчулар кеӊеши 30 блок жасап беришти, башталгыч класстардын окуу корпусунун имаратынын астына  цемент төшөлүп шыбоого 232 миӊ сом акча каражатын бөлүштү.

Мектептерде окутуунун электрондук каражаттарын алууга өзгөчө көӊүл бурулууда. Эгерде өткөн окуу жылында  “Интерактивдүү мектеп” программасынын алкагында 27 мектепке 31 даана интерактивдүү доска, компьютер, проекторлору менен алынган болсо, ошол эле жылы дагы Т. Бекиев, Ж.Бөкөнбаев, Арбын, Айбашев, Кызыл-Тейит орто мектептеринин жетекчилигинин коомчулук менен болгон тыгыз байланышынын натыйжасында 11 даана интерактивдүү доска алынган. Ал эми 2015-жылдын башынан бери  Алтын-Казык, А. Осмонов, М.В. Ломоносов, Кожеке, Тажибай, Үч-Бай, Айбашев, У.Салиева, Бел айыл аймагындагы Кеӊеш  атындагы орто мектептери каржылоонун түрдүү булактарынан 369 миӊ сомдук каражатына тогуз даана интерактивдүү доска алынды.

Жылдагыга караганда мектеп жетекчилери жергиликтүү бюджетти  түзүү жана аларды жумшоо боюнча өткөрүлгөн айыл кеӊештеринин сессияларына катышып,  мектептин ички муктаждыктары боюнча так, даана түзүлгөн сметалык эсептөөлөрдү сунуш кылууну колго алышууда. Натыйжада айыл аймактарында жылдагыга салыштырмалуу бир топ ийгиликтүү жыйынтыктар бар.

2014-жылы жергиликтүү кеӊештердин билим берүүгө бөлгөн акча каражаттарынын суммасы 7550,0 сомду түзгөн болсо, 2015-жылы бул көрсөткүч 369009,2 миӊ сомго жетти.

Жаӊы окуу жылына карата мектептерди даярдоого республикалык бюджеттен 4 млн. 75 миӊ сом акча каражаты бөлүнгөн. Ремонт иштерине каралган акча каражаттарын бөлүштүрүү 1- июлда электрондук тендердин натыйжасында өткөрүлдү. Анын жыйынтыгы жакынкы күндөрү чыгарылып, мектептер ремонтко керектүү каражат менен камсыз болот.

15-июнь күнү Ноокат районундагы Кара-Таш айыл аймагында жайгашкан Нойгут орто мектебинде типтүү мектептер арасында, ал эми Т. Кулатов айыл аймагындагы Баглан орто мектебинде типтүү эмес мектептер арасында максаттуу семинар өткөрүлүп, анда мектептерди ремонттоонун талаптары, техникалык коопсуздук эрежелери, коомчулуктун жардамын тартуу жолдору талкууланып, мектеп директорлоруна негизги багыттар боюнча көрсөтмөлөр берилди.

Зайнабидин Мамасадыков,

Ноокат райондук билим берүү бөлүмүнүн басма сөз катчысы

Кыргызский государственный технический университет им. И.Раззакова

Институт совместных образовательных программ (ИСОП)

 ведет подготовку по 17 направлениям бакалавриата.

Бакалавриат (4 года)

Направления:

• 710100 Информатика и вычислительная техника (совместно с вузами партнерами МЭИ, СПбИТМО, АлтТУ); профиль: Вычислительные машины, комплексы и системы;

• 710200 Информационные системы и технологии (совместно с вузами партнерами БГТУ «ВОЕНМЕХ», СПбИТМО);

• 710400 Программная инженерия (совместно с вузами партнерами АлтГТУ);

• 590100 Информационная безопасность (совместно с вузами партнерами АлтГТУ); профиль: — Безопасность автоматизированных систем;

* 700200 Управление в технических системах (совместно с вузами партнерами КГЭУ);

640200 Электроэнегретика и электротехника (совместно с вузами  партнерами МЭИ, ТПУ, КГЭУ);

Профили:

- электроэнергетические системы и сети,

- электроснабжение,

- гидроэлектроэнергетика,

- электропривод и автоматика.

* 640100 Теплотехника и теплоэнергетика (совместно с вузами партнерами МЭИ, ТПУ); профиль: — Тепловые электрические станции.

* 650300 Машиностроение (совместно с вузами партнерами БГТУ «ВОЕНМЕХ»); Профиль: — Машины и технология обработки металлов давлением.

580200 Менеджмент (совместно с вузами партнерами БГТУ «ВОЕНМЕХ»); Профиль: Производственный менеджмент.

• 700500 Мехатроника и работотехника (совместно с вузами партнерами БГТУ «ВОЕНМЕХ»); Профиль: Мехатроника.

• 750001 Подвижной состав железных дорог (совместно с вузами партнерами  ОмГУПС); Специализация; — Вагоны, — Локомотивы.

670200 Эксплуатация транспортно-технологических машин и комплексов (совместно с вузами партнерами АлтГТУ).

Профили:

- Автомобили и автомобильное хозяйство,

- Эксплуатация транспортно-технологических  машин наземного обеспечения.

* 670300 Технология транспортных процессов (совместно с вузами партнерами АлтГТУ). Профиль: Организация перевозок и управление  на транспорте.

• 740200 Технология и производство продуктов питания животного происхождения (совместно с вузами партнерами АлтГТУ); Профили: — Технология мяса и мясных продуктов, — Технология молока и молочных продуктов.

* 740300 Технология продукции и организация  общественного питания (совместно с вузами  партнерами АлтГТУ). Профиль: Технология производства продукции и организация общественного питания.

720100 Химическая технология (совместно с вузами партнерами АлтГТУ). Профили: - Химическая технология неорганических веществ,

- технология переработки пластмасс и эластомеров.

* 630300 Горное дело (совместно с вузами партнерами МГТУ) Специальность: Маркшейдерское дело.

Институт совместных образовательных программ (ИСОП) ведет подготовку 5 направлениям магистратуры.

Магистратура (2 года)

Направления:

• 710100 Информатика и вычислительная техника (совместно с вузами партнерами МЭИ, СПбИТМО, АлтГУ);

• Прикладная механика (совместно с вузами партнерами БГТУ «ВОЕНМЕХ»);

• 640200 Электроэнергетика и  электротехника (совместно с вузами партнерами МЭИ, ТПУ);

• 640100 Теплотехника и теплоэнергетика (совместно с вузами партнерами МЭИ, ТПУ);

• 580200 Менеджмент (совместно с вузами партнерами БГТУ «ВОЕНМЕХ»); Профиль: Производственный менеджмент.

Перечень документов:

1. Аттестат;

2. Сертификат ОРТ;

3. Паспорт (копия);

4. Приписное свидетельство (копия);

5. Фото размер 3х4 – 6 шт.

Мы ждем Вас!

Наш адрес: г.Бишкек, пр.Мира, 66, 1 эт., ауд. 1/203 Тел. (0312) 560061, (0312) 54-19-26.

Деканат ИСОП КГТУ: E-mail: mei-kgtu@mail.ru www.kstu.kg  (0312) 541921 – Приемная комиссия. (0312) 492540 – Ответственный секретарь ПК

Кыргызский государственный технический университет им. И.Раззакова

Институт управления и бизнеса

 • Квалифицированный профессорско-преподавательский состав;

• Условия преподавания и обучение на профессиональном уровне;

• Открытая и прозрачная культура обучения и управления;

• Широкие возможности после завершения учебы.

Мы готовим специалистов по следующим направлениям:

Направление «Информационные системы и технологии»

Заведующий кафедрой «Информационные системы в экономике» — к.т.н. доцент, Джалбиев Эмирбек Автандилович, (ауд. 2/407, тел.: 56-13-15).

Направление «Менеджмент»

Профиль: Производственный менеджмент

Заведующая кафедрой «Менеджмент» — к.э.н., доц. Омурбекова М.О. (ауд. 2/502, тел.: 56-16-20).

Направление «Экономика»

Профиль: Финансы и кредит

Заведующая кафедрой «Учет и финансы» — д.э.н., проф. Биримкулова К.Д. (ауд. 3/110, тел.: 49-15-74).

Профиль: Экономика и управление на предприятии (по отраслям)

Заведующая кафедрой «Экономика и бизнес» — к.э.н., доц. Жума кызы Р. (ауд. 1/303, тел.: 54-51-65).

Направление  «Коммерция»

Профиль: Коммерция в рекламном бизнесе

Заведующая кафедрой «Экономическая журналистика и реклама» — к.п.н., проф. КГТУ Бостонова П.З. (ауд. 2/301, тел.: 56-14-20).

Все направления и специальности ИУБ лицензированы Министерством образования и науки Кыргызской Республики.

Военнообязанные студенты имеют возможность обучаться на военной кафедре.

Общежитие предоставляется иногородним студентам на платной основе.

Информация для абитуриентов

1. Вступительные испытания – по результатам Общереспубликанского тестирования, (дополнительный тест – математика, для ИСТ – физика).

2. По возникающим вопросом обращаться в деканат ИУБ (каб. 2/311, тел. 490061).

3. Дополнительная информация о факультете на сайте КГТУ им. И.Раззакова (www.kstu.kg).

Как к нам поступить летом?

1. Представить в приемную комиссию: документ о среднем образовании (аттестат);

- медицинскую справку № 086-У (оригинал);

- шесть фотографий, размером 3х4;

- паспорт или другие документы, удостоверяющие личность (военнообязанным приписное свидетельство или военный билет);

2. Заполнить заявление (в приемной комиссии на компьютере);

3. Заполнить контракт и оплатить не менее 50% годовой стоимости обучения.

Добро пожаловать наш будущий студент!

Наш адрес: 720044, г.Бишкек, пр.Мира, 66. Тел.(0312) 49-00-61,  факс: (0312) 545162.

БИШКЕКСКИй ФИЛИАЛ

автономной некоммерческой образовательной организации высшего профессионального образования

Международный славянский институт

БФ МСИ (г. Бишкек) организует учебный процесс по специальностям:

• перевод и переводоведение;

• клиническая психология;

по направлениям:

• экономика;

• юриспруденция.

Сроки обучения зависят от формы обучения (очная, заочная) и составляют 4-6 лет. Возможен перевод в МСИ (г. Москва) для завершения образования.

г.Бишкек, ул. Лермонтова, 2, каб. 412 (пересекает пр.Чуй).

Аламудунский район, с.Лебединовка, ул. Мичурина, 119 (р-н «Аламедин-1»). Время работы приемной комиссии: 9.00 — 17.00. Выходные дни: суббота, воскресенье.

Справки по телефонам: +996 (312) 631930; 630790.

Приемная комиссия: +996 (312) 632149.

Тел/факс.+996 (312) 366270 — администрация.

E-mail: msicontrol@mail.ru, Web: www.msi.kg

21 июля в Министерстве образования и науки КР состоялась коллегия. В ней приняли участие вице-премьер-министр КР Дамира Ниязалиева,глава Минобразования КР Эльвира Сариева, члены коллегии образовательного министерства,  ректоры вузов, директора школ и др.На коллегии были подведены итоги работы за 1 полугодие и определены  приоритеты деятельности Минобразования КР до конца 2015 года. Министр Э.САРИЕВА рассказала о главных достижениях и проблемах в системе образования. Она отметила, что есть значительные успехи в каждой из звеньев системы образования.

Растет количество детсадов, вводится 480-часовая предшкольная подготовка

Так, сфере дошкольного образования — 240 часовой предшкольной подготовкой в 2015 году охвачено107 073 детей, что на 35% больше предыдущего года. В том числе, 163 010 будущих первоклассников обучаются в школе и 29 688 в детских садиках. Таким образом, в  1 полугодии  2015 года подготовкой к школе охвачено 98% дошколят.

По словам, Э.Сариевой, этого недостаточно, планируется 480-часовая предшкольная подготовка. «По сути это нулевой класс, где с 1 сентября до конца мая будут учиться дети с 5,5 -7 лет. 480 часовая подготовка будет введена во всех детских садах независимо от формы собственности. Это единая система психолого-педагогической предшкольной подготовки к школе всех детей. Впервые программа предшкольной подготовки соотнесена со стандартами нового поколения (куррикулумами), которые уже реализуются в начальной школе», — отметила министр.

Еще одно значительное достижение в части дошкольного образования – упрощение лицензирования. Налажено успешное сотрудничество с Генеральной прокуратурой КР и Фондом управления государственным имуществом в части возвращения зданий детских садов, которые ранее были незаконно приватизированы. По результатам совместной работы из общего числа зданий возвращено 119 зданий, то есть 72%. Дополнительно, благодаряактивностиместныхоргановвластиоткрыт161 детский сад, а в целом  по республике 1062 детсадов. В результате оптимизации помещений школ высвобождено 51 помещение для запуска вариативных форм ДОО кратковременного пребывания.

Э.Сариева отметила, что облегчение процесса лицензирования привело к росту числа частных детских садов в два раза.

“Большая часть этих детских садов существовала ранее, но не проходила официальный процесс лицензирования вследствие завышенных и, порой, ненужных требований. Но, половина из лицензированных детских садов – это новые учреждения. Либерализация процесса лицензирования, во исполнение поручение секретариата Совета обороны, дает свои положительные результаты”, — сказала она.

Ожидания учителей по зарплате оправдались

В сфере школьного образования одним из главных шагов, определяющих качество школьного образования, наряду с его содержанием является повышение зарплаты учителей.

«Нам предстоит огромная работа в части улучшения содержания школьного образования, но сначала мы должны были решить проблемы учителей. Самой главной просьбой учителей к  министерству образования и науки было повышение заработной платы и мы выполнили поставленную задачу», -отметилаЭ.Сариева.

Глава Минобразования КРотметила, что повышение заработной платы – это всего лишь первый шаг, и министерство сегодня работает над вторым важным вопросом по мотивации карьерного роста для учителей. В ближайшее время на обсуждение преподавательской общественности направляется пакет документов по проведению аттестации педагогических работников. Предполагается, что эти основные документы по аттестации и выявлению лучших учителей будут приняты до конца этого года и с 2016 года, будет проводиться аттестация учителей.

В частности, разработаны и направлены на обсуждение проекты положения о порядке проведения и условиях аттестации педагогических работников,квалификационные требования к профессии и критерии их оценки, карта профессионального роста учителя или профессиональный стандарт.

«Проведение аттестации  позволит увязать продвижение по карьерной лестнице с повышением заработной платы», — считает министр.

Работа РайОНО и ГорОНО грешит недостатками

На коллегии также были отмечены недостатки в деятельности руководителей районных и городских отделов образования.

В первом полугодии была проведена оценка каждого заведующего районным и городским отделом образования, по итогам которой будут приняты соответствующие меры. Напомним, что ранее с целью повышения управленческого потенциала в сфере образования были разработаны и утверждены условия оценки эффективности деятельности заведующих районных и городских отделов образования.

«Отдельно хотелось бы отметить оценку деятельности руководителей райОНО и горОНО. Мониторинг показал, мягко говоря, «ошибки» в их деятельности, так, отдельные райОНО  действуют в интересах акимов. Назначения руководителей районных отделов образования под давлениемакимов или в политических интересах привели на эти места не самые лучшие кадры. В итоге, сегодня мы имеем хищения на миллионы государственных средств, выявленные Счетной палатой, и полное отсутствие качества образования на местах”, — сказала министр.

Поэтому, для повышения управленческого потенциала на разных уровнях в сфере образования разработана и утверждена оценка эффективности деятельности заведующих рай и горОНО и руководителей образовательных организаций.Кстати, оценка эффективности деятельности  касается и директоров школ.

Новые стандарты образования внедряются в школы

Как известно, последние годы в приоритете Минобразования КР- содержание образования. Так, разработан Базисный учебный план (БУП), который в настоящее время отправлен на доработку.

В части модернизации содержания образования предусмотрено создание учебно-методических комплексов (УМК), апробация предметных стандартов нового  поколения и УМК, подготовка, переподготовка и повышение квалификации педагогов и наконец -внедрение стандартов нового поколения в школы КР

На коллегии было отмечено, что основа формирования единой модели БУПа для всех школ КР- это требования госстандарта 2014 года. И здесь важно обеспечение принципа: «ни один предмет не должен преподаваться в неделю более 4-х раз и менее 2-х раз», важнапредставленность всех образовательных областей на протяжении всех лет обучения, соотношение часов с возможностью достижения закрепленного в стандарте образовательного результата.А также, наличие в структуре БУПа инвариантного и вариативного компонента.

В школах не хватает более 11 млн. учебников

Одна из главных проблем в сфере школьного образования нехватка учебников. Так,  сегодня по Кыргызстану не хватает более 11 млн. учебников.Дело в том, что выделяемые100 млн. сом позволяют увеличить оснащенность школ книгами лишь на 9%. Необходимо единовременно 600 млн. сом. По словам Э.Сариевой, Минобразования КР наладило сотрудничество с Минобрнауки РФ в части  издания учебников, кроме того, вносятся новые положения на рассмотрение правительства КР  по авторским правам на учебники. Авторские права для решения проблемы нехватки учебников, должны быть переданы Минобразования КР.

На базе Национальной библиотеки КР создается Национальный репозиторий открытых образовательных ресурсов . Разработано новое положение по изданию, апробации и тиражированию учебников

“Мы смогли привлечь в министерство сотрудника с московским образованием по книгоизданию, которая провела масштабный сбор данных по библиотекам всех школ и выявила обеспеченность школ учебниками, в среднем,на 75%. Соответственно, теперь есть точные данные, какие наименования учебников, заложенные на этот год, мы должны заказать», — отметила министр.

Отмечая пробелы в пополнении школьных библиотек учебниками Э.Сариева также проинформировала , что министерству необходимо принять ряд мер для промежуточного решения проблемы нехватки учебников в русскоязычных школах.

“Разработка стандартов нового поколения является первым этапом масштабной работы по обновлению содержания образования на всех ступенях школы. Мы будем заказывать новые учебники на все обновленные предметы для 1-11 классов. Это будет совершенно новая система школьного образования. Но, пока новые предметные стандарты разрабатываются и апробируются, а это займет минимум год-два, нам придется использовать учебники соседних стран для школ с русским языком обучения.

Вопрос строительства аварийных школ решается

Проблема аварийных школ накапливалась годами и решить ее одномоментно будет сложно, но решение есть, — считает глава Минобразования КР. По данному вопросу, по словам министра, налажено сотрудничество с Министерством чрезвычайных ситуаций КР.

Так, Минобразования КР совместно с МЧС КР провело комплексное обследование зданий 2222 образовательных организаций и 806 дошкольных образовательных организаций, по результатам которого разработана «Государственная программа обеспечения безопасности зданий школ и детских садов». Как отметила Э.Сариева, документ выносится на рассмотрение Правительства КР и уже получило одобрение практически всех министров.

Государственная программа предполагает выделение средств не только на новое строительство, но и на капитальный ремонт зданий школ, чего раньше не делалось. “В список строительства этого года вошло 230 аварийных объектов, но это строительство, начатое в прежние годы, которое нам нужно завершить. Еще 200 аварийных объектов стоят на очереди, и в скором времени вопрос по ним будет окончательно решен”, — отметила министр. По ее мнению, проблема аварийных школ состоит в том, что многие годы здания школ не реконструировались и не ремонтировались, в итоге, они доведены до аварийного состояния, требуют сноса и нового строительства. Принятие государственной программы позволит ежегодно определять порядка 200 школ, которые будут реконструироваться (что стоит в три раза дешевле нового строительства), и определять дополнительное количество школ, которые будут строиться. Таким образом, инициаторы программы предлагают увеличить число школ, проблемы которых будут решены, за тот же объем государственных средств.

Cтандарты нового поколения в образовании повлияют на школу

Глава Минобразования КРтакже представила информацию о достижениях по разработке и утверждению стандартов нового поколения в образовании.Национальная экспертная группа по разработке государственного стандарта при Министерстве образования и науки КР разработала и провела обсуждение 86 стандартов нового поколения для среднего профессионального образования, 56 стандартов для специалитета, 142 стандарта для бакалавриата и 142 стандарта для магистратуры.

Эта работа завершает многолетнюю работу по модернизации государственного стандарта для учебных программ ссузов, бакалавриата и магистратуры. Предполагается, что стандарт позволит улучшить качество содержания обучения, обеспечит единую методологию по подготовке специалистов, основанную на компетентностномподходе,всоответствии с принципами Болонского процесса и мирового образовательного пространства.

«Система новых стандартов повлияет также и на школьное образование, теперь в вузах будут готовить будущих учителей по объединенным направлениям. К примеру, стандарт бакалавра естественно-научного образования включает широкие направления в области естественно-научного знания физики, химии, биологии, Таким образом, квалификационная характеристика выпускника позволит ему преподавать эти предметы, предотвращая проблемы по малому объему часов в школьной программе”, сказала министр.

По словам министра, работа по внедрению новых стандартов эффективно дополняет введение независимой аккредитации высших учебных заведений. Напомним, что главное образовательное ведомство страны утвердило и направило на согласование основные документы по внедрению независимой аккредитации программ университетов и институтов, которая затягивалась несколько лет.

Вузы будут оптимизированы в два этапа 

Проблема оптимизации вузов возникла не сегодня и не вчера. Данная проблема сферы высшего образования поднимается уже несколько лет.

Как отметила, глава Минобразования КР касаясь промежуточных результатов оптимизации высших учебных заведений: “Первые решения по оптимизации вузов получили бурные отклики, в итоге на заседании двух комитетов ЖогоркуКенешаКР наложен мораторий на проекты решений правительства КР по переводу на самофинансирование и закрытие ряда вузов. В связи с этим, в рамках межведомственной рабочей группы утвержденыновые критерии оценки государственных вузов, согласно которым собрана информация по каждому государственному высшему учебному заведению”, — сказала Э.Сариева.

На первом этапе, всем государственным высшим учебным заведениям предоставлена возможность проведения оптимизацииорганизационно-управленческих структур внутри вуза. Это решение секретариата Совета обороны по демонтажу коррупции. В итоге, ученые советы всех университетов приняли решениеоптимизировать организационно-управленческую структуру в русле «один вуз – одно юридическое лицо». Исключение сделано для вузов, развивающих научное направление в рамках принятой правительством КР Концепции по реформе организации науки.Первый этап оптимизации  в этом году предполагает реорганизацию МУК, КНУ имени Ж. Баласагына, БатГУ.

Второй этап оптимизации, в 2016 году будет проводиться с учетом государственных приоритетов подготовки специалистов с высшим образованием для удовлетворения потребностей отраслей экономики КР, итогов работы государственных вузов в предыдущие годы, итогов набора студентов и результатов аттестации образовательных организаций, что должно привести к выявлению сильнейших вузов со статусом “государственный” и закрытию неэффективно действующих вузов. Будут учитываться государственные приоритеты подготовки специалистов.

Второй этап также предполагает  слияние (закрытие) некоторых вузов.

Для повышения качества высшей школы также стало установление единого порогового балла Общереспубликанского тестирования (ОРТ) на уровне 110 баллов по основному тесту и 60 баллов по предметному. Благодаря активному информированию абитуриентов через все общеобразовательные организации КР число сдавших тест на уровне выше 110 баллов, и получивших право поступить в университеты и институты, выросло на 30%. 23 государственных вуза, осуществляющие прием абитуриентов по грантам на 2015-2016 учебный год, обеспечивают  автоматический процесс приема талонов сертификатов ОРТ за счет считывания штрих-кода сертификата ОРТ

Единый пороговый балл по основному тесту составляет 110 баллов, по предметным тестам – 60 баллов. Всего в ОРТ в 2015 году приняли участие 53068 человек, из которых 25135  абитуриентов набрали свыше 110 баллов.

Также совместно с коллегией Министерства образования и науки на 2015-2016 учебный год прекращается набор на непрофильные специальности ВУЗов, в том числе сокращен объем предоставления бюджетных мест для абитуриентов на эти специальности.

Дамира НИЯЗАЛИЕВА: «Образование – очень значимая сфера и правительство КР уделяет ей большое внимание»

Вице-премьер-министр КР Дамира НИЯЗАЛИЕВА отметила, что полугодие – это большой срок, который показал, что работа проводится, есть и достижения и недостатки. «Сфера образования – очень значимая сфера и правительство КР уделяет большое внимание социальной сфере, в том числе и системе образования», — отметила Д.Ниязалиева.

Она отметила, что Минобразования КР и Генпрокуратура КР провели большую работу в части  возвращения детских садов., количество охвата детей в детских садах возросло на 50%. Идет активная работа по предшкольной подготовке.

«Вложено очень много сил, чтобы ввести 480-часовую предшкольную подготовку. На эти цели изыскано 61 млн. сомов, 41 млн сомов предусмотрено из бюджета Минобразования КР и 20 млн сомов из республиканского бюджета», — отметила Д. Ниязалиева. По ее словам, очень важно, что правительством КР принято постановление, в соответствии с которым,  средства местного самоуправления будут направлены в бюджет детских садов. Уже готовы детские сады, до этого момента многие годы простаивавшие, таким образом все органы местного самоуправления будут включены в процесс развития системы образования, — отметила Д. Ниязалиева.

Она также отметила отдельные направления, по которым следует продолжить активную работуМинобразования КР. В частности, речь идет об обеспечении школ Кыргызстана электронными учебниками и следовательно компьютерами, о реорганизации Кыргызской академии образования,  о пересмотре соглашения с Кыргызско-Турецким университетом «Манас», об аттестации вузов, внесении некоторых изменений в закон КР «Об образовании», о разработке механизма отработки по распределению выпускников вузов, обучающихся на бюджетной основе и др.

Вице-премьер-министр КРотметила, что по итогам 1 полугодия работа Минобразования КР удовлетворительна. «Я думаю, что все указания правительства КРминистерством будут устранены в срок», — отметила она.

Приоритет до конца 2015 года — качество на всех уровнях образования

По итогам коллегии глава Минобразования КР  обозначила приоритеты работы министерства.

Среди намеченных планов была указана реформа управления государственными и муниципальными детскими садами в части передачи дошкольных образовательных организаций местным органам власти, внедрение программы предшкольной подготовки «Наристе» во все дошкольные организации независимо от формы собственности, обновление предметных стандартов школьной программы.

Отдельное внимание министр выделила утверждению нового свода правил и порядка аттестации школьных учителей, повышению качества подготовки учителей в ВУЗах и кардинальному изменению системы повышения квалификации школьных учителей. «Качество школьного образования не может быть выше качества работающих в ней учителей. Единственный способ улучшить результаты состоит в том, чтобы улучшить преподавание, министерство сдержало свое обещание и повышает заработную плату, теперь мы должны определить приоритетом как подготовку новых учителей, так и повышение квалификации существующих учителей», — отметила Э.Сариева.

Также глава Минобразования КР сказала, что совместно с Государственным агентством антимонопольного регулирования при Правительстве КР будет внесено предложение по изменению системы формирования платы за обучение в ВУЗах, которое также коснется стоимости грантового (бюджетного) обучения студентов.

По мнению Э.Сариевой, существующая система не отражает реальных расходов на обучение одного студента и сама система предполагает искусственное институциональное финансирование государственных ВУЗов, а не качественную подготовку студентов. Предполагается, что даже при принятии этого решения в этом году, в силу оно войдет только в следующем учебном году.

Также министр отметила важность внедрения механизма контроля над качеством образования на всех уровнях образования.

Айнура КАНИМЕТОВА «Кутбилим»

Айрым жогорку окуу жайлар предметтик тесттерди талап кылган адистиктерге абитуриенттер келбей жаткандыгына байланыштуу предметтик тесттерди алып салуу сунушу менен Билим берүү жана илим министрлигине кайрылышууда. Бирок министрлик талап бардык окуу жайларга жана адистиктерге бирдей экендигин эскертүү менен, босого баллын төмөндөтпөй тургандыгын билдирди.

Билим берүү жана илим министрлигинин Кесиптик билим берүү башкармалыгынын башкы адиси Евгения Чубукова билдиргендей, мындай өтүнүч менен физика, математика боюнча предметтик тесттерди талап кылган адистиктер толбой жаткан Кыргыз улуттук агрардык университети, Кыргыз улуттук университети жана Ош техникалык университети сыяктуу окуу жайлар кайрылышууда. Өзгөчө аймактык окуу жайларда бул маселе орчундуу болууда. Себеби негизги тесттен босого баллдан жогору балл топтоп, бирок предметтик тесттен тийиштүү балл топтой албай калган абитуриенттер окууга тапшыра албай калышууда.

Экинчи турдун жыйынтыгы

Жогорку окуу жайларга кабыл алуунун экинчи турунда 1351 абитуриент гранттык орундарга кабыл алынып, дагы 1087 орун толбой калды. Билим берүү жана илим министрлигинин буйругу менен кабыл алуунун үчүнчү туру 21-июлдан баштап өткөрүлүүдө. Бул тур 26-июлда аяктайт. Жогорку окуу жайларга гранттык орундарга кабыл алуу үчүнчү тур менен аяктайт. Мурунку жылдардагыдай толбой калган орундар үчүн кошумча тур өткөрүлбөйт. Мындай чечимди Билим берүү жана илим министрлигинин коллегиясы кабыл алды.

Экинчи турда Кыргыз медициналык академиясы  планды 96% аткарса, ИИМ Академиясы 95%, КР Президентинин алдындагы Башкаруу академиясы 93%, Кыргыз-Түрк “Манас” университети 90% аткарды. Учурда КММАда 18 бюджеттик орун бош болсо, ИИМ Академиясында алты орун, Башкаруу академиясында жети, “Манас” университетинде 11 бош гранттык орун бар.

Жогоруда айтылгандай, предметтик тесттерди талап кылган Ош техникалык университетинде план болгону 44% аткарылып, үчүнчү турга 164 орун бош калып калса, Талас мамлекеттик университетине жалпы бөлүнгөн 82 гранттык орундан эки турда болгону 43 абитуриент кабыл алынып, үчүнчү турга дагы 39 орун калып калган. Жалал-Абад мамлекеттик университетинде дагы 113 орун бош. Кыргыз улуттук агрардык университетинде 110, Кыргыз улуттук университетинде 109, Кыргыз мамлекеттик техникалык университетинде 84 орун, И.Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик университетинде 77 орун үчүнчү турга калып калган.

Жогорку балл менен бюджетке өтпөгөндөр

Жогорку окуу жайларында бюджеттик орундар толбой жатса, негизги тесттен дагы, предметтик тесттен дагы босого баллдан жогору балл топтоп алып окууга өтө албай жүргөн абитуриенттер дагы жок эмес. Бишкек шаарынын тургуну Алимжан Алибековдун уулу негизги тесттен 148 балл, предметтик тесттен — тарыхтан 72 балл алган. Ал биринчи турда Бишкек гуманитардык университетинин психология адистигине бюджетке тапшырып өтпөй калды. Экинчи турда ушул эле окуу жайдын социалдык кызмат адистигине тапшырып дагы өтпөй калып, үчүнчү турда коомчулук менен байланыш адистигине контракттык бөлүмгө тапшырды.

- Менин уулум босого баллдан жогору балл топтогону менен минтип өзүбүз каалаган адистикке бюджетке өтө албай койдук. Эми айла жок контракттык бөлүмгө тапшырып жатабыз. ЖРТнын жыйынтыгы жакшы болгону менен, категорияларга бөлүп карай келгенде баллыбыз жетпей калды. Социалдык кызмат адистиги боюнча шаардык мектептин бүтүрүүчүсү категориясына болгону алты орун бөлүнүптүр, менин уулум жалпы 220 балл менен жетпей калды, бизден эки балл жогору балл топтогон бир бала алтынчы болуп өтүп кетти, — дейт А.Алибеков.

Бала кезинен дарыгер болууну эўсеп келе жаткан Жапарова Нурайым болсо Ысык-Көлдүн Барскоон айылынан кабыл алуунун биринчи туру башталганда эле келген. Ал негизги тесттен 145 балл, химиядан 78, биологиядан 65 балл топтогон. Бирок, Нурайым ушул күнгө чейин өзү каалаган окуу жайына өтө албай жүрөт. Биринчи турда Кыргыз мамлекеттик медициналык академиясына талонун таштаган. Тилекке каршы, өтпөй калган.

- Биринчи турдун жыйынтыгы биз үчүн табышмак болуп калды. Себеби 1-турда алгач фамилиябыз окууга өткөндөрдүн катарына илинген. Биз сүйүнүп документибизди өткөрөлүк деп барсак, кайра тизмедеги фамилиябыз чийилип калыптыр. Кабыл алуу комиссиясынан эмне үчүн мындай болуп калгандыгын түшүндүрүп берүүсүн өтүнсөк, алар биздин баллыбыздын төмөндүгү менен түшүндүрүштү. Бирок андай болсо эмне үчүн бизди биринчи окууга өткөндөрдүн тизмесине кошуп койду, — дейт Нурайымдын эжеси Динара.

Нурайым кыялына жетүү максатында экинчи турда дагы талонун таштап көргөн, бирок анда дагы өтпөй калган. Эми акыркы үмүтү менен үчүнчү турдун жыйынтыгын күтүүдө.

- Мен бала кезимден дарыгер болууну эўсеп келе жаткандыктан башка адистикке баргым келген жок. Эми үчүнчү турдун жыйынтыгын күтүп жатам, эгерде өтпөй калсам, даярдоо курсуна тапшырып, эмдиги жылы кайра жалпы республикалык тестирлөө тапшырам, — дейт Нурайым.

Сая кеткен мүмкүнчүлүктөр

Абитуриенттердин көбү ЖРТнын жыйынтыгы боюнча окууга тапшыруунун жол-жобосун жакшы түшүнбөгөндүктөн мүмкүнчүлүктөрүн пайдалана албай калышууда. Чоў-Кемин районунун Шабдан айылынан окууну бүтүп келген Уулжан 1-турда эле талонун И.Арабаев атындагы КМУнун химия факультетине бюджетке таштап, бирок негизги тести 140 балл болгону менен өтпөй калган. Экинчи турда болсо БГУнун психология факультетине тапшырып, анда дагы өтпөй калган. Анан айласы жок ушул эле окуу жайдын экология адистигине контракттык бөлүмгө тапшырууга аргасыз болгон.

- Кызым экөөбүз окууга тапшыруунун жол-жоболорун жакшы түшүнбөгөндүктөн мүмкүнчүлүктөрүбүздөн кол жууп калыптырбыз. Көрсө 1-турда эки талонду эки адистикке таштасак болмок экен. Биз аны билбей эле бир талонду эле пайдаланганбыз. Экинчи турда деле байкап туруп, акырында абитуриент аз тапшырган адистикке талонубузду таштасак болмок экен. Болбосо 145 балл менен башка адистиктерге өтүп кетмек экенбиз. Аларды эми түшүнүп, эми тапшыралык десек кеч болуп калды. Себеби контракттык бөлүмгө тапшырып, окуу акысын төлөп салганбыз, — дейт Уулжандын апасы.

Чолпон Кийизбаева, “Кутбилим”

Билим берүү жана илим министрлиги жаӊы окуу жылында мугалимдерди аттестациялоону киргизгени турат. Министрлик мугалимдин кесиптик компетенциясын  баалоо менен анын кесиптик чеберчилигин жогорулатууга жана мотивациялоого басым жасоодо.

Мугалимдин акчасы көбөйсө, аброю да өсөт

Ушул айда Билим берүү жана илим министрлиги түзгөн жумушчу топ педагогикалык жамаатты аттестациялоо тартиби жана шарттары жөнүндөгү жобонун долбоорун талкууга койду. Жалпы жобого ылайык, эми педагогдор өз деӊгээлинин мугалимдик кесипке коюлуучу квалификациялык талаптарга шайкештигин аныктоого мүмкүнчүлүк алышат. Ошого жараша мугалимдер эмгек акысына кошумча акча алууга шарт түзүлөт.

Билим берүү жана илим министрлигинин Мектепте, мектептен тышкары жана мектепке чейинки билим берүү башкармалыгынын жетектөөчү адиси Зоя Алексеевна Пактын айтымында, жакында эле республикабыздын ар бир регионунан тандалып алынган өкүлдөрдүн катышуусунда түзүлгөн жумушчу топ даярдаган долбоор талкуудан өтүп, эми ошол талкууда киргизилген алымча-кошумчаларды эске алуу менен акыркы варианты Өкмөттүн кароосуна сунушталмакчы.

- Мугалимдердин кесиптик чеберчилигин аныктоочу категориялардын талаптарын иштеп чыгуу оӊойго турган жок. Ал аябай кызуу талаш-тартыштар, добуш берүүлөр менен дыкат иштелип чыкты. Анткени талаптар өтө жогору. Аттестациялоону уюштуруу да чоӊ жоопкерчиликти талап кылаары белгилүү. Педагогикалык кызматкерге «мугалим», «экинчи категориядагы мугалим», «биринчи категориядагы мугалим» жана «жогорку категориядагы мугалим» квалификациясын ыйгаруу ошол эле даражасына жараша райондук, облустук анан республикалык деӊгээлде каралып чечилиши керек деген сунуштар айтылып, колдоо тапты. Мугалим үчүн предметтин өзүн мыкты билүү жетиштүү эмес, ал педагогика, психология, мыйзам чыгаруу, өзү окуткан предметинен билими боюнча кесиптик квалификациялык тестирлөөдөн өтүшү шарт. Маселен алсак, кесиптик компетенттүүлүгүн баалоо үчүн педагогикалык кызматкерге тесттик суроолор берилет, анын ичинде Кыргызстандын мыйзамдары, педагогиканын жана психологиянын негиздери, предметтик билимдер жана окутуунун методикасы боюнча суроолор бар. Тестирлөөнүн жыйынтыгында ар бир блок боюнча суроолордун 60 пайызынан кем эмес бөлүгүнө туура жооп берген учурда өттү деп эсептелинет , — дейт Зоя Алексеевна.

Жалпыбызга белгилүү болгондой, ушул жаӊы окуу жылынан баштап мугалимдердин эмгек акысы 50 пайызга жогорулайт. Педагогдордун ишинин алга жылышын демилгелей турган маанилүү фактор анын эмгек акысынын төлөнүшү эмеспи. Мугалимдерди аттестациялоонун түпкү максаты да анын ишин мотивациялоону камтыйт.

Мугалимдерге категориясына жараша кошумча акча төлөө жаӊылык эмес. Аларга киргизилген категориялык ченем 2009-жылы алынып салынган эле. Азыр сунушталып жаткан долбоор мугалимдин жоопкерчилигин жогорулаткан, анын билим сапатын аныктоочу критерийлердин жаӊы ыкмалары менен айырмаланат. Билим берүү жана илим министрлигинин расмий маалыматы боюнча мурда педагогикалык жамааттын 60 пайызга жакыны «жогорку категориялуу мугалим» статусуна ээ болгон. Бирок тилекке каршы, бул көрсөткүч алардын билим сапатына оӊ таасир эткен эмес.

Педагогдордун жоопкерчилигин арттыруу, балдарга сапаттуу билим-тарбия берүү ишин жакшыртуу жана ошондой эле алардын чыгармачылык менен изденип аракеттенүүсүн демилгелөө максатында киргизилип жаткан аттестациялоодо категориялык даражасын улам кийинки баскычка жогорулатууну каалаган мугалимдер толтурган билим «куржунун» эми райондук эле эмес, облустук жана республикалык деӊгээлде жактоосу талап кылынат. Аттестациялоонун шарты боюнча мугалим беш жылда бир аттестациядан өтүү сунушу менен кайрыла алат. Ошол эле учурда мөөнөтүнөн мурда да аттестациялоого катышууга укугу бар.

Мугалимдин кесиптик деӊгээлин аныктоо жана талкуулоо максатында Билим берүү жана илим министрлиги тарабынан июнь айында мектеп мугалимдери, райондук жана шаардык билим берүү башкармалыгынын, профсоюз уюмдарынын жана жети дубандын методикалык борборлорунун өкүлдөрүнүн катышуусунда Бишкек жана Ош шаарларында фокус-топторду өткөргөн. Анда мындан беш жыл мурда алынып салынган мугалимди аттестациялоо системасынын кемчиликтери, көйгөйлөрү жана ошондой эле жаӊы киргизиле турган сунуштарды талкуулашкан.

Исманалы Райымбердиев,

Лейлек районундагы Кыргызстандын  60 жылдыгы атындагы мектептин директору, жумушчу топтун мүчөсү:

- Билим берүү жана илим министри Эльвира Сариеванын атайын буйругу менен жумушчу топ түзүлүп, мугалимдердин чеберчилигин көтөрүү, квалификациясын жогорулатуу максатында, алардын ошол чеберчилигине жараша кошумча акча берүү боюнча атайын жобонун долбоорун иштеп, талкууга койдук. Анын жыйынтыгында мугалимдердин эмгегин так, адилеттүү баалаганга мүмкүнчүлүк түзүлөт деп ишенебиз. Мурдагыдай эле «биринчи категориядагы мугалим», «экинчи категориядагы мугалим» жана «жогорку категориядагы мугалим» деген даражалары калган менен мурдагыга караганда талаптар жогорулады. Ал талаптарга мугалимдин өзүнүн билим деӊгээлинин, балдарга билим берүү сапатын баалоонун критерийлерин кошууга болот. Аттестациялоо беш жылда бир жолу өткөрүлөт, бирок эгер мугалим даяр болсо мөөнөтүнөн мурда аттестациядан өтүү сунушу менен кайрыла алат. Аттестациялоонун критерийлери: мугалимдик кесипке коюлуучу квалификациялык талаптарга дал келүүсү, кесиптик билимин жана иш тажрыйбасын баалоо, анын чыгармачылык активдүүлүгү жана демилгелүүлүгү, квалификациясын үзгүлтүксүз жогорулатып туруусу жана кайра даярдоодон өтүүсү ж.б. Мугалимдин категориясына жараша кошумча акча төлөнөт. Демек, ушундай жол менен изденип иштеген жогорку даражадагы мугалимдин катарына кошулууга умтулган чыгармачыл адистердин санын көбөйтө алаарыбызга ишенем. Жогорку даражадагы мугалим категориясына мугалимдин талапкерлигин мектеп директору көргөзөт, бирок аттестациялык комиссияда министрликтин өкүлү да болот. Мисалы, экинчи даражадагы мугалим даражасын берүү райондун деӊгээлинде, биринчи даражадагы мугалим категориясын берүү облустун деӊгээлинде, ал эми жогорку даражадагы мугалим категориясы министрликтин деӊгээлиндеги комиссиядан өткөн соӊ берилгени туура деп ойлойм.

Категорияларды ыйгаруу ушундай масштабда, мектеп жетекчилигинин катышуусуз өткөндүктөн «бармак басты, көз кысты» деген кыязда, тагыраак айтканда, коррупциялык элементтердин катышуусуз өтөөрүнө толук ишеним бар. Мурда маселен, мектеп директору аттестациялык комиссияга кирчү. Азыр андай эмес, мен директор катары өз туугандарымды да жогорку категорияга көрсөтө албайм, себеби жаӊы жобо боюнча мектеп жетекчилиги аттестациялык комиссиянын составына киргенге укугу жок. Бул чыныгы мыкты мугалимдердин гана татыктуу категорияга ээ болуусун камсыз кылат деген ойдобуз. Бир гана жери айыл жергесинде көп жылдан бери балдарга сапаттуу билим берип иштеп келген мугалимдер тесттен өтпөй калабы деген коркунуч бар. Себеби тестирлөө компьютер аркылуу жүргүзүлөт, ал эми компьютер менен алыскы айылдык мектептер толук камсыз болгон эмес, анын үстүнө жаш курагы ылдыйлап калган педагогдордун баары эле компьютерде иштегенди биле беришпейт.

Абайылда Темиров,

Кочкор райондук билим берүү кызматкерлеринин профсоюз комитетинин төрагасы:

- Үстүбүздөгү жылдын сентябрь айынан баштап мугалимдердин айлыгы 50 пайызга, башталгыч класстардын мугалимдеринин айлык акысы болжол менен 80% пайызга көбөйөт. Ошону менен  бирге мугалимдер аттестациянын негизинде квалификациялык  категорияларга ээ болушат. Аларга категориясына жараша 1000 сом, 1500 сом, 2000 сом кошумча төлөмдөр берилмекчи. Мурун берилип жүргөн категориялар 2011-жылдан баштап жоюлуп калбады беле. Ошондуктан аттестациялоонун жаӊы жобосун иштеп чыгуу үчүн ар бир облустан бирден адистен турган жумушчу топ түзүлгөн. Нарын облусунан мен киргенмин. 28-июндан 17-июлга чейин ошол жумушчу топ негизги Жобону, мугалимдерге коюлуучу критерийлерди, талаптарды иштеп чыгып  Билим берүү жана илим министрлигинде министр Эльвира Сариеванын катышуусунда жобону презентацияладык. Ал кеӊешмеде Аттестациянын мөөнөтү, аттестациялоо комиссиялар жөнүндө тактоо жүргүзүлдү. Министрликтин аттестациялоодо II  категорияны мектеп комиссиясы, I категорияны райондук билим берүү бөлүмү жана жогорку категорияларга Билим берүү жана илим министрлигинин өкүлү катышкан комиссия жүргүзүү жөнүндө сунушун эске алдык.

Мугалимдердин ишин жеӊилдетүү жолдорун издеп, аларга стимул көрсөтүүгө, мотивациялоого демилге көтөргөн Билим берүү жана илим министри Эльвира Сариевага жана Кыргызстандын бардык облустарынын  өкүлдөрүн коштогон жумушчу топко эӊ жакшы шарт түзүп, тиешелүү материалдар менен  камсыз кылган, топтун ишин жетектеп турган ЮНИСЕФтин координатору Фарида Рыскулиевага мугалимдердин атынан чоӊ ыраазычылык билдиребиз.

Айнагүл Кашыбаева, «Кутбилим»

Жаңы муундагы Базистик окуу планынын долбоорунда айрым предметтердин сааттары кыскарып калганы мугалимдердин арасында бир топ нааразычылыкты жараткан эле. Өзгөчө кыргыз тили саатынын кыскарышы, айрым предметтердин интеграцияланышы мугалимдердин кыжырын келтирип, “иш таштаганга чейин барабыз” дешкен эле.  Коомчулуктун сунуштарын, сын-пикирлерин эске алып Билим берүү жана илим министрлигинин буйругу менен жумушчу топ түзүлүп, ондоо-түзөөлөр киргизиле баштады. Айтмакчы, жаңы окуу планы 2017-жылы ишке киргизилери пландалып жатат.

Билим берүү жана илим министрлигинин Мектепте, мектептен тышкары жана мектепке чейинки билим берүү башкармалыгынын жетектөөчү адиси Фариза Солтогулованынайтымында,  2014-жылдын декабрь айында өткөн министрликтин коллегиясынын тапшырмасы менен Кыргыз билим берүү академиясы Базистик окуу планынын долбоорун иштеп чыккан болчу. Долбоор Кыргыз билим берүү академиясынын жамаатынын бир нече отурумунда каралып,  андан кийин гана коомдук талкууга коюлган.

- Долбоор “Кутбилимге”  жарыялангандан кийин мугалимдер тарабынан көп нааразычылыктар, сын-пикирлер айтылды. Айтылган сын-пикирлерди эске алуу менен  долбоорду кайра карап чыгуу  үчүн май айында министрликтин буйругу менен атайын жумушчу топ түзүлгөн. Ал жумушчу топко окуу планынын авторлору, мектеп директорлору, жождордун окутуучулары, бейөкмөт уюмдарынын өкүлдөрү кирген. Эки айдын ичинде бир пикирге келип, долбоорду кайра иштеп чыктык десем болот. Ооба, бизге түшкөн сын-пикирлерди эске алгандай болдук, бирок бардык пикирлер менен эсептешүүгө да мүмкүнчүлүк жок экенин айтып кетүү абзел. Мисалы, айрым сабактардын жүктөмүн көбөйткүлө дегендер болду. Кээ бир сабактардын саатын кыскартпагыла  дегендер да бар. Бирок бул окуу планынын долбоору Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн  2014-жылындагы  №403 токтому менен бекитилген мектептик деңгээлдин мамлекеттик билим берүү стандартына негизделген. Стандарттын III бапында Базистик окуу планы канча билим берүү окуу жаатынан  (образовательная область) туруш керек, кайсы сабактар аларга кириш керек, класстар боюнча окутуу жүктөмдөрү канча болуш керек экени бекитилген, — дейт жетектөөчү адис.

Жаңы кабыл алынган билим берүү стандарты мурдагы стандарттан бир топ айырмаланат. Көпчүлүк учурда мугалимдер мына ушул айырмачылыктарды билбей жатышыптыр. Эгерде буга чейин бардык окуу сааттар толугу менен мамлекет тарабынан аныкталып, анын мазмуну иштелип чыгып жана милдеттүү түрдө аткарылып келсе, жаңы стандартка ылайык бул маселе үч компонентке бөлүнүп мектептердин түрдүү багыттагы профилдери менен байланышкан маселелери чечилээри каралган.

           Ал кайсы үч компонент?

Кыргыз билим берүү академиясынын президенти, профессор Абакир Мамытовдун берген маалыматына таянсак, биринчиси — бул мамлекеттик компонент. Ал деген бардык мектептерде менчик формасына, тибине жана башка көрсөткүчтөрүнө карабай милдеттүү түрдө өтө турган предметтердин саны, багыты жана мазмуну.

- Экинчи компонент — мектептик компонент. Бул компонент   вариативдүү, демек мектеп өзүнүн профилине жараша мамлекеттик компоненттик сабактарын тандап, аны тереңдетип окутууга укуктуу. Башка сөз менен айтканда, мектеп жайгашкан регионуна, макамына жана тажрыйбасына жараша тереңдетилип окутула турган предметтердин санын жана багытын аныктоо укугу берилди. Ал эми үчүнчү компонент,бул дагы вариативдүү  — окуучу өзүнүн жеке кызыкчылыгына жараша — инсандын муктаждыгын канааттандыруу (личностно-ориентированное обучение) иретинде каралды. Бул багыттагы предметтерди окуучу жана анын мыйзамдуу өкүлдөрү тарабынан аныктоо мүмкүнчүлүгү орун алды. Мындай жагдай мурдагы окуу планында орун алган эмес. Ошентип мектеп жана окуучу тарабынан аныкталуучу предметтерге каралган сааттарды мамлекеттик компоненттен чыгарууга туура келди. Мындай сааттардын көлөмү мектеп билиминин баскычтарында ар түрдүү, мисалы, жогорку класстарда (10-11-класста) 15%га чейин жетет. Эгерде 1-11-класска чейинки жылдын окуу жүктөмүнүн жалпы суммасы 297 саатты түзсө, анын ичинен мектептик жана окучуунун тандоо сабактарынын 1-11-класстарында жалпы саны 30%ды гана түзөт. Аталган жагдай мамлекеттик стандарттын талабы жана аны ишке ашыруу милдеттүү экендигин баса белгилейт.
Дагы бир жагдай, мугалимдердин берген суроосуна караганда, мектептик жана жеке окуучулардын кызыкчылыгын канааттандырган компоненттерге окуучулардын ата-энелери акча төлөп калат дегендей кооптонуу бар экен. Бул туура эмес. Мамлекеттик стандартта каралган мамлекеттик жана мектептик эки компоненттин сааттары мамлекет тарабынан толук каржыланат. Ал эми тандоо сабактары боюнча компонент 10-11-класстарга гана киргизилип, жалпы сандын 5% гана түзөт. Бул компоненттин каржыланышы азыр талкуу жаратып жатат.

Эң маанилүү жагдай – аталган компоненттерди эске алуу менен иштелип чыккан Базистик окуу планындагы жылдык жүктөмдүн жалпы суммасы мурдагыдай эле, — дейт Абакир Мамытов.

Мамлекеттик компонентке кирген предметтердин сааттары бир аз азайганы менен ошол эле предметтерди, ошол эле сааттарды мектеп жана окуучу тандап алганга мүмкүнчүлүк пайда болгон. Бул билим берүүнүн жаңы траекториясын, жаңы философиясын көпчүлүк учурда мугалимдер сезбей жатканын Абакир Мамытов баса белгиледи.

             Кайсы түзөтүүлөр киргизилди?

-  Мамлекеттик компоненттин сааттары  азайып калган. Ошондон мугалимдер чочулашып жатышат. Дагы кайталап койчу нерсе, жалпы окуу жүктөм толугу менен сакталып турат. Ал мурда мамлекеттик компонентинин сааттары гана болуп эсептелсе, сунушталып жаткан долбоордо үч компонентке төмөнкүдөй бөлүндү: мамлекеттик компоненттин жалпы саны 80%ды, мектептик компонентинин жалпы саны – 15% жана тандоо сабактары компонентинин жалпы саны 5%ды түздү.

Бул окуу планы 2017-жылкы окуу жылында мектептерге киргизилиши керек. Бул иш менен катар жаңы муундагы предметтик стандарттар, жаңы окуу-тарбия комплекси даярдалып жатат. Ошону менен бирге жаңы окуу планы кириш керек. 2017-жылга чейин жаңы окутуу-усулдук каражаттар менен  мугалимдерди тааныштыруу иштери да өткөрүлөт. Ал эми быйылкы жылы  мурдагы эле окуу планы менен жаңы окуу жылы башталат, — дейт Фариза Солтогулова. – Базистик окуу планынын долбоорунда кээ бир сабактар бириктирилген. Азыр заман башка, советтик мезгилдегидей эмес. Эгерде биолог биология предметин гана берсе, химияны ошол адистикти бүткөн гана мугалим берип келген. Эми эки сабакты бирдей билген адистер жогорку окуу жайларда даярдалып жатат. Анткени көп илимдер жуурулушуп, биригип жатышат. Ошондуктан Базистик окуу планында кээ бир предметтер интеграцияланып жатат. Биринчиден,  предметтерди сактап калыш үчүн. Экинчиден, интеграция принциптерин сакташ үчүн профилдери жакын кээ бир предметтер бириктирилди. Мисалы, адам жана коом, жарандык, мекен таануу, адеп предметтердин өзөгүн социалдык маселе түзөт. Бул предметтер буга чейин үзүлүп берилип келсе, эми 1-11-класска чейин үзгүлтүксүз окутулат. Педагогикалык жогорку окуу жайлар дагы интеграцияланган предметтердин адистерин окута башташты. Мисалы, биология, химия сабактарын бир гана адис бермей болду. Ошентип, мектептерде мугалим жетишпейт деген проблема жоюлат деген ойдобуз, — дейт Ф.Солтогулова.

Ошондой эле информатика сабагына да өзгөчө көңүл бөлүндү. Себеби бул предмет боюнча окуучулар республикалык, эл аралык олимпиадаларга катышып келишет. Мурда бул предмет 7-класстан башталып 9-класска чейин гана  окутулуп келсе, эми бул предмет 5-класстан баштап 11-класска чейин окутула баштайт.

- Дүйнөдө компьютер кеңири колдонулат. Азыр компьютер менен сүрөт тартса, дизайнерлик иштерди аткарса, дегеле көп жумушту компьютер менен аткарса болот. Бирок биздин билим берүүдө компьютерге кеч үйрөтүп жатабыз. Демек, биз компьютердик маалыматтуулукту (грамотность) эртерээк берели дедик. Элементардык, жөнөкөй көндүмдөрдү эрте үйрөнүп, тезирээк окуучу заман технологиясына аралашы керек. Эгерде башка өлкөлөрдү карасак, 1-2-класстын окуучуларына кичинекей нетбук берип атат. Биз мындай техниканы 6-класстан баштап үйрөтөбүз. Демек, технология деген сабакка келгенде анын ядросун компьютер түзөт, ал эми мазмундук линиялары 1-, 2-, 3-класста эмне кирээрин адистер чечет. Компьютердин жардамы менен сүрөт тартканга, коммуникацияга барганды, элементардуу электрондук почтаны колдонгонду билиш керек да. Ушул өңүттөн алганда, технология предметтин концепциясы түп-тамырынан бери өзгөрөт, бала 6-класска барганда компьютерде эркин иштеп калганга жетишүүсү зарыл.
Дагы бир маселе, информатика сабагынын мазмуну. Учурда окуучуларга программа жазуу ыкмаларын да окутуу каралган. Мындай көз карашты колдоого болбойт. Балдарды колдонуучу катары даярдоо маанилүү роль ойнойт. Ал эми программалоо — бул адистик билим. Ага шыгы бар, атайын компьютерге окуйм дегендерге жогорку класстарда, профилдик багытта окутуу мүмкүнчүлүгү каралган. Башка сөз менен айтканда, программалоону массалык түрдө берүүнүн кереги жок. Ошондуктан технология предмети дагы чоң өзгөрүүнүн алдында турат. Европалык өлкөлөрдө технология сабагы жумасына эки саат берилет. Технология предметинин миссиясы чоң. Жумасына бир саат берилип атат, бирок кийин бул абал оңдолот деп ойлойм, — дейт профессор А.Мамытов.

             Эне тилди киргизүү керекпи?

Базистик окуу планына кыргыз тили, орус тили, чет тили деген графага эне тилди кошуу керек деген дагы сунуштар айтылган. Мисалы, дунгандар көп жайгашкан Чүй облусундагы айрым мектептерде дунган тили окутулат. Бирок айрым жетекчилер Базистик окуу планда көрсөтүлгөн эмес деп, дунган тили  предметин сааттар торчосуна киргизбей коюшат экен.

          -   Эне тилди киргизүү боюнча сунуш айтылды. Майда улуттар үчүн окуу планы жыл сайын бекитилип келет. Бирок алар эске алыш керек, мектепте окуган башка улуттагы окуучулар ошол тилди окуганды каалашабы? Эгерде жалпы ата-энелер комитети жана мугалимдер жамааты чечсе,  мектеп дунган тилинде окутуу  мектептер  үчүн окуу планын кабыл алууга укуктуу. Ал үчүн сапаттуу китептер, жогорку окуу жайларында мугалимдер даярдалышы керек. Тилекке каршы, биздин жогорку окуу жайларда андай мугалимдер даярдалбайт. Азыр биз кыргыз, орус тилинде окутуу мектептер үчүн окуу планынын долбоорун талкуулап жатабыз. Бирок майда улуттардын сунуштарын эске алганга аракет кылабыз, — дейт Фариза Солтогулова.

          Жети билим берүүнүн чөйрөсү

Профессор Абакир Мамытовдун айтымында, мектеп билиминде дүйнөлүк тажрыйбада көпчүлүк учурда жети билим берүү жааты (область) аныкталган. Бул — тил, математика, табигый илимдер, социалдык илимдер менен байланышкан, чыгармачылык, ден соолукту бекемдөө ж.б. жети билим берүү жааты бар.

-     Былтыр биз Дүйнөлүк банктын бир чоң конференциясында Санкт-Петербургда болдук, ошол жерде бул проблеманы жоюу боюнча маселе көтөрүлдү. 2016-жылдан баштап эл аралык комплекстүү изилдөөлөрдүн фокусун, предметин кеңейтүү жарыяланды. Мындай чечимди дүйнөнүн 56 өлкөсү колдоду. Демек, Кыргызстан ага даяр болушу керек. Биз эски методологиялык көз карашты жана окутуу технологиясын калтырып койсок, эртең-бүрсүгүнү дагы бир чоң проблема келип чыгат. Ошол себептен, Билим берүү академиясы дүйнөлүк тенденцияны эске алып, жети билим берүү жаатын 1-11-класска чейин Базистик окуу планына отургуздук. Базистик жаңы окуу пландын бирден бир өзгөчөлүгү мектеп билиминдеги жети билим берүү жаатын 1-11-класска чейин толук кандуу отургузуу проблемасын жойду. Демек, бул сааттарды кайра бөлүү, кайра тактоо деген маселеге барып такалды. Ушул өңүттөн келгенде, кандайдыр бир деңгээлде сааттарды жылыштырууга мажбур болдук. Бирок мектеп билиминдеги жалпы сааттардын көлөмү кыскарууга дуушар болгон жок. Бул маселени жеңил эле тактап алсак болот. Ал үчүн Өкмөт кабыл алган билим берүү стандартын карасак (2014-жыл) жана азыркы учурдагы окуу планынын жалпы сааты менен салыштырсак жеңил эле далилденип калат, — дейт окумуштуу.

Негизинен Кыргыз билим берүү академиясы Базистик окуу планын 2017-жылдан киргизүүнү сунушташкан. Себеби, Базистик окуу планы бекигенден кийин (азырынча долбоор гана) ар бир предметтин мазмунун иштеп чыгуу зарыл. Андан кийин жаңы муундагы окуу-методикалык комплексин даярдоого конкурс жарыяланыш керек. Тийиштүү окуу куралдары жазылып, экспертизадан өтүп, анан мектептерден бир жыл апробацияланып чыгышы керек экен.

-   Буга азырынча биз даяр эмеспиз. Экинчиден, бардык класстарда жаңы мазмун бир учурда кирбеш керек. 2017-жылы 1-класска, 5-класска, 2018-жылы 1-2-класска, 5-6-класска, 2019-жылы 1-2-3-класстарга, 5-6-7-класстарга деп этап этабы менен кириш керек. Бул реформанын аягына чыгышына бери дегенде 6-7 жыл керек, — дейт А.Мамытов.

Гүлнара Алыбаева, «Кутбилим»

Республиканын билим берүү жана тарбия тармагынын жүз миӊдеген өкүлдөрү ушул жылдын күз айларында педагогика илимдеринин доктору, профессор, КРнын улуттук илимдер академиясынын мүчө-корреспонденти, Кыргыз билим берүү академиысынын академиги КРнын Эл мугалими Исак БЕКБОЕВДИН 85 жылдыгын белгилегени турганда улут сыймыгы болгон бул кайталангыс инсан дагы бир улуу сыйлыка татыктуу болуп олтурат. Илимий кадрларды максаттуу даярдаганы үчүн Россия табияттаануу академиясы (РАЕ) өткөн айда окумуштуулар кеӊешинин чечими менен Исак Бекбоевге төш белгисин жана анын дипломун тапшырды. Таза күмүштөн жасалган төш белгисинин салмагы да кыйла бардай. Буга кошумча “Илимий мектептин негиздөөчүсү” деген сертификат берилди. Исак Бекбоевичтин айтымында, буга чейинки алган сыйлыктары менен наамдары бир теӊ, мына ушул наам бир теӊ экен.

Арийне, Исак Бекбоевич тууралуу республиканын газета-журналдары абдан  эле көп жазышты, ал боюнча тартылган теле берүүлөр менен радио уктуруулар деле ондоп саналат. Бул ирет ошол жазылгандарды кайталабай, билим берүү менен илим, тарбия тармагында опол тоодой эмгек жасаган агайдын бейнесине айрым гана сүртүмдөрдү жасасак деген тилекти жетелендик, а экинчи жагынан, агайдын алдагы сыйлыгы тууралуу жаамы журтчулук али кабардар эмес.

Улуттук педагогиканын устаты, “мугалимдердин мугалими” атыккан, эми болсо “устаттардын устаты” деген сыймыктуу атка татыган бул инсан тууралуу мурда-кийин жазылгандарды: басма беттеринде жарыяланган макала, очерк, китепчелерди иргеп, ирээтке салсаӊ өзүнчө бир салмактуу томдук болчудай. Агай жөнүндө ким гана жазбады, анын шакирттеринин бири, профессор С.Байгазиевдин “Улуттук педагогиканын улуу устаты” аталыштагы педагогикалык портрети агайдын окумуштуулук да адамдык да бейнесин ачууда өзгөчө мааниге ээ. Мына ошондогу “Лектор И.Бекбоев угуучунун көзү менен” аталыштагы чакан бөлүмчөдө КРнын Эл мугалими Асан Заркуновдун эскергени (“Кутбилим” гезитинен) келтирилген. Макаласында автор “И.Бекбоевдей инсандан окуу, билим, тарбия боюнча омоктуу, даана айтылган ойлор менен кыябын келтире сүйлөй алган, кымындай да ашык, керексиз сөз катыштырбай, айтаарын кыска, нуска бере алган нагыз чеченди көргөм, берилип уккам. Сөздү адам сесимине жеткире, ынандыра сүйлөй алган, логикасы күчтүү, педагогикадан, дегеле бардык илимдер тармагынан өздөштүргөн маалымат-наамалары мол, тереӊ адамды көргөм, уккам. Өзүӊдөгү билимди ошо сүйлөгөн менен эле тыӊдап отурган адамынын акылына жуктура алган баа жеткис касиетин баамдагам… Менден билим, тарбия алган, мүлдө республикага белгилүү инсандар деле болду, алардын ичинде жаагын жанып, өзүнө магниттей тарта сүйлөгөн чечендер бар. Антсе да мага Исак агай эле жеткен чечен катары элестеп, ар качан жадымда”, — деп агынан жарылып эскерет. Өмүрүнүн алтымыш жылын билим берүү, тарбия ишине арнап, Эл мугалими наамына татыктуу болгон ошол Заркунов Асан агайды мен да билип, он беш жылдай пикирдеш, санаалаш болуп калдык эле. Элетте жүрүп алып эле балдарга арналган эки-үч китебин басмадан чыгарып, Тыныбек манасчынын варианты боюнча үч окуу куралын (мен бу кишини мектептен университетке тартып, илимий иштин темасын аныктап берген элем) жарыялап, соӊунда кандидаттык диссертациясын да коргогон. Эми ушундай өзү алда качан устат болуп калган агайды суктандырып олтурган Исак Бекбоев мугалимдердин мугалими, устаттардын устаты болбой анан…

Алтымыш жылдан ашыгыраак үзүрлүү эмгектенген И.Б.Бекбоевдин илимий ишмердүүлүгү (буга чейин ал мектепте иштеп баштаган) Кыргыз педагогика илим изилдөө институту, кийин Кыргыз билим берүү институту, азыркы Кыргыз билим берүү академиясы менен тынымсыз байланышта болду. Анын өткөн кылымдын элүүнчү жылдарынан баштап бүгүнкү күндөргө чейинки узак жылдар бою тынымсыз жарыялаган макалаларында педагогиканын, анын ичинде математиканы окутуунун актуалдуу маселелери: окутуунун практикалык баалуулугун өркүндөтүү; окутуу процессин турмуш менен, өндүрүш менен айкалыштыруу; окутуу процессин гумандаштыруу; инсанга багытталган окутуу теориясы; окутуудагы компетенттүүлүк мамиле; окутуунун жана тарбиялоонун заманбап технологиялары сыяктуу орчундуу маселелер системалуу мүнөздө чагылдырылат. Мына көп жылдар бою И.Бекбоев арасында болгон (90-жылдарга чейин жетектеген) окумуштуулар жамааты мазмуну менен формасы учурдагы илимдин өнүгүү деӊгээлине жана турмуштун талаптарына ылайык келген актуалдуу маселелерди чечүү, илимдин фундаменталдык түшүнүктөрүнүн системасын жана дүйнөгө нагыз илимий көз карашты калыптандыруу, окуучулардын өз алдынча иштөөсүн уюштуруу, предметтер аралык тыгыз байланышты камсыз кылуу, окутуу технологияларын жекелештирүү жана дифференцациялоо, билим берүү менен тарбия иштерин гумандаштыруу, аларды инсанга багыттап жүргүзүү сыяктуу иштерди жүргүзүп келет. Ие, жакшы жамаатын шарапаты шык берет эмеспи, Исак агайынын идеяларын ишке ашырган шакирттери, кесиптештери С.Байгазиев, К.Добаев, Э.Мамбетакунов, Ж.Байсалов, А.Муратов, С.Рысбаев, А.Алимбеков, К.Төрөгелдиева, С.Калдыбаев, М.Субанова, А.Абдиев, С.Иптаров, Б.Кособаева, М.Иманкулов, К.Жунушалиева, Д.Акматов, Ж.Дүйшеналиев, Б.Абдухамидова, Б.Мурзаибраимова, дагы ондогон шакирттери учурда да ийгиликтүү иштеп жатышат. Булардын ийгилигине Исак агайы дем, келечекке багыт көрсөткөн маяк сыяктуу.

Исак Бекбоев кыргыз педагогикасынын, дидактикасынын, математиканы окутуу методикасынын мектебинин негиздөөчүсү болуп калганына көп жылдар болду. Аталган тармак боюнча илимдин 9 докторун, 25 кандидатын даярдоо, жалпы билим берүүчү орто мектептердин математикасынын биринчи класстан тартып он биринчи класстарына чейинки окуу китептеринин автору болуу оӊой-олтоӊ жумуш болбосо керек. 700 термин-түшүнүктөн турган “Кыргыз педагогикалык энциклопедиясы” сөздүгүнүн алгачкы чыгарылышын уюштурган да ушул И.Бекбоев экендигин баары эле биле бербесе керек. Балким, агайдын талыкпаган окумуштуу, дасыккан устат катары уникалдуулугу мына ушундадыр, балким, улуу согуштун зардалы али таркай элек кезинде, 1948-жылы орто мектепти күмүш медаль менен аяктаганы, же болбосо, 1948-1952-жылдары студент Исак Бекбоев Сталин атындагы персоналдык стипендияга татыктуу болуп окуганы себеп болгон чыгар, балким, сырын чечип салуу кыйын. Илимий, педагогикалык, уюштуруучулук жана коомдук жумуштарды жуурулуштурган Исак Бекбоев “Ардак Белгиси”, “Манас” ордендери менен, “Даӊк” медалы менен, КРнын Жогорку Кеӊешинин Ардак грамотасы менен сыйланган.

Түрк киноматографисттери улуу Осмон империясынын улуулугун даӊазалаган көп сериялуу фильм тартып, анысын “Даӊазалуу доор” деп аташыптыр. Жумуштан чарчап кечкисин үйүнө кайткан калк айлап ошол сериалды көрүп түгөткөнүнө аз эле убакыт болду окшойт. Жол энеси из болот деген накыл кепти эстеп көрчү. Жараткан жакшылыгын жалгап агайыбызга дагы он беш жыл өмүр берсе, артынан даӊазалуу из калтарган жүз жылдык өмүрү доор өлчөмүнө теӊелип, Исак Бекбоевдин билим берүү, тарбия тармагындагы даӊазалуу доору болмок… Ылайым, өмүр берсин…

А.Турдугулов,

Филология илимдеринин доктору, профессор, КРнын Эл агартуу отличниги

(Башталышы өткөн санда)

Балдарга карата кылмыштар жана балдар кылмыштуулугу

Мектептик билим берүүгө абдан чоӊ залалын тийгизип келе жаткан дагы бир ассоциалдык мүнөздөгү көрүнүш катары балдарга карата болгон кылмыштуулук жана балдардын кылмыштуулугун кароого болот.

Балдарга карата болгон кылмыштуулуктун саны, оорчулугу, түрлөрү, мыкаачылыгы жана алардын кесепеттери жылдан-жылга өсүп бара жатканы тынчсыздандырат. ЮНИСЕФтин маалыматтары боюнча, азыркы учурда Кыргызстандык окуучулардын 83% зордук-зомбулукка кабылышууда.  Кыргыз Республикасынын Социалдык өнүгүү министри К. Базарбаевдин билдирүүсү боюнча, 2006-жылдан бери зомбулуктун айынан 92 наристе курман болгон.  Министрдин айтуусу боюнча өспүрүмдөргө карата болгон зомбулуктун деӊгээли азыр дагы жогору бойдон сакталып, 2014-жылы эле мындай маанидеги 909 учур катталган. Жалпысынан, Саламаттыкты сактоо министринин орун басары М. Калиевдин берген маалыматы боюнча 2014-жылдын тогуз айынын жыйынтыгы боюнча катталган зомбулуктардын 42%ы  балдарга карата болгон. Бул пайыздар менен цифралардын артында кыргыз коомчулугуна кеӊири таралып, массалык маалымат каражаттарынан күн сайын кабарланып жаткан балдарга жасалган үрөй учурган кылмыштуу зордук-зомбулуктар жатат. Алардын саналуу гана бөлүгү коомчулукка белгилүү болбосо, миӊдеген башка фактылар жабык бойдон калууда. Балдарга карата болуп жаткан өлкөдөгү кылмыштуу зордук-зомбулуктун масштабы менен мыкаачылыгы барган сайын күчөп бара жатканынан улам бул маселеге арналган жогорку деӊгээлдеги атайын Улуттук форум болуп өттү, бул маселеге  ЮНИСЕФтин Кыргызстандагы өкүлү Юки  Мокуо, Кыргызстандын Президенти, Жогорку Кеӊештин төрагасы, өлкөнүн премьер-министри, Кыргызстан мусулмандарынын муфтийи өзгөчө көӊүл бура башташты. Мисалы, ЮНИСЕФтин өкүлү: “Өлкөдөгү балдар бактылуу болгондо гана ал өлкө бактылуу боло алат. Зомбулук наристелердин назик денеси менен сезимин гана талкалабастан, бүтүндөй коомчулуктун адамгерчилигин  төмөндөтөт” — деп кыргызстандыктарга кайрылды. Кыргыз Республикасынын президенти өкмөткө тез аранын ичинде балдарга карата болуп жаткан ырайымсыз мамилелерге каршы чараларды иштеп чыгып, аны ишке ашырууну тапшырды.  Кыргызстан мусулмандарынын муфтийинин чакырыгы боюнча өлкөнүн баардык мечиттериндеги жума намазда балдарга карата болуп жаткан зордук-зомбулукка каршы үндөөлөр таратылган. Педофилияга байланыштуу өлүм жазасын киргизүү жана педофилдерди кастрациялоо боюнча катуу чара колдонулбаса, өздүк соттор (самосуддар) башталышы жөнүндө коомчулукта кызуу талкуулар жүрүп жатат. Жогорудагы нерселердин баардыгы кеч болсо дагы кыргыз коомчулугунда  балдарга карата болуп жаткан зордук-зомбулукту токтотууга көӊүл бура баштаганынан кабар берет.

Коомдун, мектептин, үй-бүлөнүн постсоветтик доордогу деградацияланышынан,  алардын балдарды тарбиялап, көзөмөлдөөгө болгон кайдигерлигинен жана мындай маанилүү маселеден үчөөнүн теӊ четтеп кеткенинен  улам мектеп окуучуларынын айрым бөлүгү өзүлөрү дагы кылмыштуулукка тартыла баштаган.  Анткени, окуучуларга тарбия-таалим берүүчү совет мезгилиндеги системалар жоюлуп, октябряттык, пионерлик, комсомолдук кыймылдардын орду бош калган, алардын ордуна альтернативалык нерселер жасалбай, тарбияга көп көӊүл бурулбай  мектептер эптеп эле таалим берүүгө өткөн. Мамлекеттин балдарды  тарбиялоо системасы эле эмес, балдарды коргоо системалары дагы иштебей калган.  Постсоветтик мындай мектептерде баалуулуктар алмашып, тарбия-таалим алууга болгон умтулуулардын  мааниси төмөндөй баштаган. Окуучулар арасында билимге умтулган, тарбиясы бар, жакшы окуган балдар үлгү-идеал жана лидер болбой, аларды келекелеп кодулоо, шылдыӊдап басынтуу адатка айланган. Алардын  ордун ассоциалдуу жана девианттуу жүрүш-туруштагы окуучулар ээлеп, балдардын көбүнүн идеалы  “Бригада” тасмасынын кейипкерлери менен Кыргызстандын “закондогу уурулары” болуп калышкан. Өзгөчө өкүнүчтүүсү, ар кандай себептерден улам көпчүлүк үй-бүлөлөр дагы балдарын тарбиялап, окутуудан четтеп кеткен. Ушундан улам 16-январь 2015-жылы  Балдарга карата болгон кылмыштуулукка арналган Кыргыз өкмөтүнүн кеӊешмесинде ошол учурдагы премьер-министр Ж. Оторбаев: “Парадокс, бирок биз ата-энелерди балдарын тарбиялоого көндүрүүгө мажбур болуудабыз”, — деген.

 Албетте, балдардын кылмыштуулук иштери негизинен мектеп окуучуларына карата багытталган жана алардын  эӊ кеӊири жайылган кылмыштуу иштери  мектеп рэкеттигине байланышкан. Кыргызстандын Жаштар парламентинин “Билим берүү системасынын проблемалары” аттуу социологиялык изилдөөлөрүнүн жыйынтыгында өлкөнүн 7-10-класстарынын ар бир онунчу окуучусу мектептик рэкеттин курмандыгы болгондугу аныкталган.  Мектеп рэкеттеринин кылмыштуу аракеттеринен улам көптөгөн окуучулар башка мектептерге кетүүгө, узак убакытка окууга барбай коюууга, иштеп каражат табууга, мектепти такыр эле таштап салууга, өз жандарын кыйганга дагы мажбур болушкан. Мисалы, 2015-жылдын беш айында эле балдар арасында 58 суицид болгон. Кыргыз өкмөтүнүн вице-премьер министри Д.Ниязалиеванын билдирүүсү боюнча балдар арасындагы суицид 2014-жылга караганда, 2015-жылы 23,4%га көбөйгөн.

Кыргыз Республикасынын Улуттук статистикалык комитетинин расмий маалыматына караганда өлкөнүн 14-17 жаштагы өспүрүмдөрүнүн арасындагы кылмыштуулук жыл сайын өсүп келген. Мисалы, 2004-жылы өлкөдөгү жалпы кылмыштуулуктун 6,6%ы 14-17 жаштагы өспүрүмдөр тарабынан жасалса, 2005-жылы бул көрсөткүч 7,4%, 2006-жылы – 7,1%, 2007-жылы – 8,5%, 2008-жылы – 8,4%га  жетип, 2010-2012–жылдары 10%тен ашып кеткен. Тилекке каршы, мектеп жашындагы өспүрүмдөрдүн кылмыштуулугу сыяктуу жат көрүнүш боюнча дагы Кыргызстан КМШ өлкөлөрүнүн алдына озуп чыккан. Алсак, 2013-жылы Азербайжандагы жалпы кылмыштардын 4,5%ын 14-17 жаштагы өспүрүмдөр жасаса, Арменияда бул көрсөткүч 3,1%, Беларусияда — 4,0%, Казакстанда — 5,2%, Россияда — 6,0% жана Кыргызстанда — 7,8% болгон.

Жыйынтыгы

Жыйынтыктап айтканда, постсоветтик Кыргызстандын мектептериндеги окуучулар менен иштөө менеджменти аксап, ассоциалдык абалдын оорлошуп кеткендигинен улам мектептерди таштап кетип жаткан окуучулардын саны өсүп бара жатат. Биринчиден, кадимки эле “акылдын агып кетмеси”(“утечка умов”) болуп, окуучулар колледждерге, профлицейлерге,  жеке менчик жана чет өлкөлүктөрдүн орто билим берүүчү окуу жайларына кетүүдө. Экинчиден, мектепте калган окуучулардын далайы мектеп үчүн “өлүү жандарга” айланып, мектептик тарбия-таалим алууга кол шилтеп коюшкан.  Кыргыз Республикасынын Ички иштер министрлигинин маалыматтарына караганда, өлкөдө сабакка барбаган 80 миӊ мектеп окуучусу бар. ЮНИСЕФтин маалыматы боюнча мындай окуучулардын саны 78,0 миӊ баланы түзөт. Албетте, расмий статистика төмөн көрсөтмөлөрдү берет. Мисалы, Билим берүү жана илим министрлиги, ЮНИСЕФ жана “Эл пикир” Борбору жүргүзгөн изилдөөлөр боюнча (2003-ж.) Бишкек шаарынын №31- мектебинде, Сокулук районунун Кызыл-Туу орто мектебинде, Ысык-Ата районунун Красная речка орто мектебинде, Баткен районунун Кызыл-Жол орто мектебинде, Жумгал районунун Дыйкан айылынын мектебинде жалпысынан 246 бала окууга барбай жүргөн. Ал эми жогоруда аталган мектептердин мурда берген расмий маалыматы боюнча мындай балдардын жалпы саны 36 гана окуучу болгон.

Өтө өкүнүчтүүсү, мектепке барбай жүргөн балдардын 67,7% кыргыздар экендигинде

Мектепке барбаган балдар  билим алуунун ордуна кайсы жактарда жүргөн деген суроо пайда болушу мүмкүн. ЮНИСЕФтин изилдөөлөрү аныктагандай, булардын 70% иштеп жүргөн балдар. Ал эми Улуттук статистикалык комитеттин билдирүүсү боюнча иштеп жаткан балдар мектепке барбай жүргөн балдардын 35%түзгөн. Мектепке барбай жүргөн окуучулардын кийинки тобу ички жана сырткы мигранттардын катарын толуктоодо. Мектеп окуучуларынын дагы бир тобу диний окуу жайлар менен диний уюм-агымдарга   кетүүдө. Анткени, Билим берүү жана илим министрлиги, ЮНИСЕФ жана “Эл пикир” Борборунун изилдөө жыйынтыгы боюнча селсаяк балдардын 25%ы Аллахка гана ишенет экен. Айрым маалыматтар боюнча медреселерде беш миӊден ашык бала легалдуу эмес шартта окуп жатышат. Мектептен качып жүргөн балдардын дагы бир   бөлүгү девианттык жана криминалдык топторго кошулуп жүрсө, айрымдары соттолуп түрмөлөрдө жатышат.  Мектеп жашындагы кыздардын далайы болсо турмушка чыгып кеткендиктен мектепте окуй албай калган. Албетте, бул маселе көнүмүш болуп калгандай бир гана мектеп мугалимдеринин мойнуна салып койгон туура болбойт. Ырас, акыркы маалыматтарга караганда бул проблеманын тегерегинде мамлекеттин бийлик уюмдары дагы иш алып бара баштады. Тилекке каршы, бул проблемага бирден-бир тиешеси бар жана бул проблемадан биринчи кезекте запкы жеп жаткан тарап болгон коомчулук али да болсо түйшөлүп кыймылга келе электей. Жергиликтүү бийлик менен коомчулукту кылмыштуу кайдигерлик жана кечиримсиз кош көӊүлдүүлүк дале басып жаткандай. Чындыгында жергиликтүү бийлик менен коомчулуктун активдүү кийлигишүүсүз бул маселе чечиле койбойт. Бирок, маселени чечиш керек. Анткени атайы изилдөө көрсөткөндөй, ар кандай себептер менен мектепке барбай жүргөн балдардын 68% аларга мектепте окуган   жага турганын белгилешкен жана алардын 73,4% билим алууга болгон каалоолорун айтышкан. Ал эми, селсаяктык кылып көчөдө калган балдардын 74% мурдакыдай өз үйлөрүндө, ата-энелери менен жашоону каалашат. Айтор, бийлик, коом, мектеп, ата-эне балдарга жардамга кол сунуулары керек!

Төлөбек АБДРАКМАНОВ,

тарых илимдеринин доктору, профессор

Борьбу против коррупции следует вести последовательно и системно, объединив для этого все здоровые силы общества. Предлагаем вниманию читателя отчет Министерства образования и науки КР о ходе реализации плана мероприятий по демонтажу системной коррупции в сфере образования и науки Кыргызской Республики. Данный План, одобренный Советом обороны Кыргызской Республики 23 мая 2014 года (по итогам 1 полугодия 2015 года), включает в себя 29 коррупционных зон, 89 рисков, 168 мероприятий (из которых 26 мероприятий относятся к компетенции ВАК КР – пп. 120, 124, 127- 129, 131-148, 150-152). Какие шаги сделаны в соответствующих сферах и уровнях образования и науки?

В сфере лицензирования и аккредитации

Постановлением Правительства КР от 23 июля 2014 года № 412 упрощены лицензионные требования для юридических лиц, осуществляющих образовательную деятельность, которые включают только:

1) кадровый потенциал,

2) материально-техническое обеспечение с учетом сменности,

3) учебно-методическое обеспечение (в соответствии с периодом обучения).

Этим же постановлением внесены общие лицензионные критерии для проведения мониторинга и контроля за счет введения отчетности и выборочной проверки соответствия лицензионным требованиям по итогам годовой отчетности.

Информация о лицензионных требованиях и необходимых документах размещена на сайте МОиН КР, который проходит стадию модернизации. Создан Банк данных экспертов для лицензирования по различным образовательным программам всех уровней образования.

Законом КР №195 «О лицензионно-разрешительной системе КР» от 19.10.2013 введена норма бессрочного лицензирования образовательной деятельности. Кроме того, для открытия частных образовательных организаций не обязательно иметь здание в собственности, достаточно его арендовать (сроком на 3 года).

На основании постановления Правительства Кыргызской Республики №298 от 3 июня 2014 года ликвидирована Гос. инспекция по лицензированию и аттестации учреждений образования при МОиН КР и приказом МОиН КР №524/1 от 14 июля 2014 года создан отдел лицензирования.

Принят Закон КР от 15 апреля 2015 года № 82 “О внесении изменений в некоторые законодательные акты Кыргызской Республики”, которым предусмотрена отсрочка проведения аккредитации независимыми аккредитационными агентствами до 1 сентября 2016 года.

Подготовлены проекты Положения об аккредитации образовательных организаций и программ и Положения об аккредитационном агентстве в области образования. Соответственно разработан проект постановления Правительства КР «Об утверждении нормативных правовых актов по независимой аккредитации в системе образования Кыргызской Республики», который направлен на согласование по министерствам и ведомствам от 18.06.2015.

Аккредитационные требования предварительно включают с себя следующие аспекты: — эффективность системы менеджмента, включая внутренний менеджмент качества; — соответствие качества программ с потребностями заинтересованных сторон и рынка труда; — квалификация, опыт персонала, эффективность методов обучения; — системы поддержки развития обучающихся; — достаточность средств и ресурсов, гарантирующих качественное образование; — объективность и надежность систем оценки, аттестации, присвоении квалификации обучающимся; — взаимодействие с общественными, профессиональными и государственными организациями на национальном и международном уровнях.

На уровне дошкольного образования

Согласно приказу МОиН КР (№ 904/1 от 6.11.2014 г.) в тестовом режиме электронная очередь создается по городу Бишкек на сайте Управления образования г. Бишкек (edubishkek.kg), по г.Ош на сайте Управления образования г. Ош (oshbilim.kg), по г. Джалал-Абад на сайте Управления образования г. Джалал-Абад (http://bbb.jalal-abad.kg/bakcha.php). Поскольку электронная очередь работает в тестовом режиме — в каждом ДОО и райОО поручено вывешивать на стендах ее бумажную версию.

Из 119 возвращенных зданий бывших детских садов — 97 ДОО – функционирует по прямому назначению, в 6 ведутся ремонтные работы, для 12 зданий необходимы средства на ремонтные работы, для открытия 1 ДОО изысканы средства на оборудование и инвентарь, 3 здания – готовятся на высвобождение от подразделений следующих организаций: ЖАГУ (Таш-Кумыр), ПЛ № 19 (Кемин), Райсуд (Аксы).

По оперативным данным районных городских отделов (управлений) образования начали подготовку к школе 70239 детей. Еще 29688 детей проходят подготовку к школе в подготовительных группах ДОО, 7146 детей в орг. иного типа – итого: 107073 детей соответствующего возраста проходят подготовку к школе. По данным Нацстаткома, в Кыргызстане на каждый год жизни до 7 лет приходится около 113000 детей. Соответственно, 163010 детей в возрасте 5,5-7,5 лет учатся в школе (по желанию родителей в школу можно отдать ребенка в возрасте до 7 лет), а 107073 детей охвачены предшкольной подготовкой. Итого, из 339000 детей соответствующего возраста, 79% детей (или 270083 ребенка) вовлечены в систему образования (предшкола и школа).

Разработаны модели нормативного финансирования ДОО на основе стандарта бюджетного финансирования.

На уровне школьного образования

Законом КР от 17 апреля 2015 года № 84 внесены дополнения в Закон Кыргызской Республики «Об образовании», которые гласят, что только попечительские советы государственных или муниципальных образовательных организаций могут на добровольной основе привлекать финансовые и иные материальные средства, формируемые из добровольных взносов и пожертвований от физических и юридических лиц. Информация для родителей учащихся образовательной организации с обращением об оказании финансовой и иной материальной помощи для образовательной организации, отчеты о доходах и расходах должны быть размещены на видном и общедоступном месте образовательной организации.

Запрещается собирать финансовые средства с лиц с ограниченными возможностями здоровья, в том числе и с родителей (законных представителей), являющихся лицами с ограниченными возможностями здоровья или имеющих детей с ограниченными возможностями здоровья, а также с детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей (законных представителей).

Финансовые средства, привлеченные попечительским советом для образовательной организации, зачисляются на специальный счет казначейства и используются по целевому назначению в соответствии с решением попечительского совета.

Председатель попечительского совета несет ответственность за непредставление отчета о поступивших финансовых и материальных средствах и их расходовании.

Работники образовательной организации (руководитель, педагогические работники и другие) не вправе требовать с учащихся и их родителей (законных представителей) оказания финансовой и иной материальной помощи для их учреждения.

Соответственно, в целях внедрения механизмов внутреннего контроля средств образовательных организаций издан приказ МОиН КР №372/1 от 15.04.2015 года.

Создано программное обеспечение и начато формирование персонифицированной базы данных промежуточных и итоговых оценок учащихся 9, 10 и 11 классов (в соответствии с приказом МОиН  КР от 16 июля 2014 года №533/1).

На уровне среднего профессионального образования

Издан приказ МОиН КР от 16.06.2014 года №440/1 «О проведении сессии студентов и государственной аттестации выпускников вузов и спузов», в котором руководителям спузов поручается с 2014-2015 учебного года установить видеонаблюдение в аудиториях, где проводятся занятия, экзамены и зачеты, в том числе государственный экзамен по «Истории Кыргызстана». Данный приказ доведен до сведения руководителей спузов. В настоящее время видеонаблюдение установлено в 5 спузах Бишкекском автодорожном, Майлу-Суйском колледже, Технико-экономическом колледже КНАУ, Нарынском педучилище, Ошском торгово-экономическом колледже.

Прием экзаменов и зачетов, в том числе государственный экзамен по Истории Кыргызстана путем компьютерного тестирования, а также электронная система учета посещаемости и успеваемости внедрены в Бишкекском автодорожном колледже. С целью распространения данного опыта, проведены несколько семинаров на базе БАДК с участием руководителей спузов республики.

Подведомственным организациям высшего и среднего профессионального образования 30 мая 2014 года направлено письмо-разъяснение (исх.№04-7/3258) о согласовании установления надбавок и доплат к заработной плате за счет специальных средств работникам-бюджетникам государственных образовательных организаций среднего и профессионального образования с Попечительским советом.

Разработан проект постановления ПКР в части создания в образовательных организациях стипендиальных комиссий, на которых будет возлагаться принятие решений по назначению стипендии.

На уровне высшего профессионального образования

Правительством Кыргызской Республики от 16 июня 2014 года №328 принято постановление «О внесении изменений и дополнений в некоторые решения Правительства Кыргызской Республики», которым предусмотрено установление одинаковых процедур для зачисления абитуриентов всех категорий льготников на основании конкурса, проводимого грантовыми комиссиями вузов. Данным решением Правительства КР полномочия по распределению грантовых мест для категории льготников переданы грантовым комиссиям вузов.

В настоящее время 23 государственных вуза, которые осуществляют прием абитуриентов по грантам на 2015-2016 учебный год, установили средства считывания штрих-кода сертификата ОРТ для использования при приеме абитуриентов.

В соответствии с внесенными изменениями и дополнениями в Порядок приема в высшие учебные заведения КР, прием на все формы обучения в вузы (по бюджету и по контракту) в том числе на заочную форму обучения с применением дистанционных образовательных технологий осуществляется на основании результатов общереспубликанского тестирования текущего года.

Для приема в вузы иностранных студентов с сертификатами о владении государственным или официальным языком – разработана система «Кыргызтест», которая проходит апробацию.

Издан приказ МОиН КР от 16.06.2014 года №440/1 «О проведении сессии студентов и государственной аттестации выпускников вузов и спузов». Соответственно, в вузах устанавливаются системы видеонаблюдения в экзаменационных аудиториях (КГТУ, ОшГУ, ОшТУ, ОГПИ, КЭУ, КНУ и т.д.), внедряется электронная система учета посещаемости и успеваемости студентов (КГТУ, КГУСТА, ОшГУ, ОшТУ, ОГПИ, ОГЮИ, ЖАГУ и т.д.), а также прием государственного экзамена по “Истории Кыргызстана” путем компьютерного тестирования (КГТУ, КГУСТА, ОшГУ, ОшТУ и др.).

В соответствии с ППКР от 29.05.2012 г. №346 из состава ГАК исключаются представители административного управленческого персонала, и допускаются только работодатели и преподаватели по профилю.

В связи с передачей Правительством КР АО «Учкун» изготовление дипломов и аттестатов, министерством совместно с АО «Учкун» разработаны и утверждены новые образцы дипломов о высшем и среднем профессиональном образовании.

В 2014 году разработано 100% государственных образовательных стандартов по направлениям подготовки бакалавров и магистров. Соотношение количества часов по предметам увеличено в пользу специальных предметов (53% на 47%).

На 1-3 курсах вузов в пилотном режиме внедряется система по ликвидации академической задолженности и разницы при переводах путем повторного обучения с возмещением затрат пропорционально соответствующим зачетным единицам (КТУ, КНУ, КГУ им. Арабаева, КГУСТА, ОшГУ). По итогам пилота будут разработаны новые Положения «О порядке перевода, отчисления и восстановления студентов вузов КР» и Положение «О проведении текущего контроля и промежуточной аттестации студентов вузов КР».

В силу запрета фактически с 2013 года вузами не создано ни одного учебного структурного подразделения со статусом юридического лица.

В целях упорядочения норм пребывания, в качестве исполняющего обязанности, деканов, заведующих кафедрами и структурными подразделениями до 3 месяцев, порядка снятия с должности заведующих кафедрами вузов, увольнения и назначения на должность преподавателей, порядка ротации и других форм управления ППС – разработан проект ПКР о внесении изменений и дополнений в Постановление Правительства КР от 29 мая 2012 года №346.

В целях усиления контроля за соответствием кандидатов требованиям в области поощрения утверждено новое Положение о ведомственных наградах МОиН КР (приказ №333/1 от 16 мая 2014 г.).

В сфере науки

В целях модернизации сферы подготовки научных кадров, защиты диссертационных работ и т.п. принято постановление ПКР «О внесении изменений и дополнений в некоторые решения Правительства Кыргызской Республики» от 30 июля 2014 г. №425.

Утверждены следующие приказы МОН КР:

1. «О дополнительных требованиях при поступлении в аспирантуру» от 24 июня 2014 г. №478/1.

2. «О дополнительном экзамене по государственному языку при поступлении в аспирантуру» от 08.07.2014 г. №512/1 со сроком исполнения в 1 год в связи с разработкой тестов по направлениям.

3. «О создании реестра тем диссертационных работ» от 1 июля 2014 года № 493/1.

4. «Об организации регистрации документов для сдачи в диссертационный совет в вузах Кыргызской Республики» от 7 мая 2014 года №297/1.

5. «Об усилении контроля по запрету проведения банкетов после защиты диссертаций в высших учебных заведениях Кыргызской Республики» от 5 июня 2014 года №417/1.

6. «Об использовании наименования Министерства образования и науки Кыргызской Республики в научных периодических изданиях» от 7 мая 2014 года №296/1.

7. «О создании рабочих групп по инвентаризации активов государственных научных учреждений» от 18 июня 2014 года №458/1.

Принято постановление Правительства КР №221 от 16.04.2015. «Об утверждении Концепции реформы системы организации науки в Кыргызской Республике», где пунктом 2.2. определено создание Департамента науки при МОН КР и функционирование Фонда науки.

По Министерству образования и науки КР

Разработано несколько вариантов оптимизации структуры управления образованием на уровне центрального аппарата МОН КР в соответствии с функциональным принципом управления.

В рамках выполнения принятых на себя обязательств по исполнению соответствующих НПА исполнительская дисциплина составляет порядка 90%.

В целях приведения в соответствие функциональной нагрузки и нормативного правового регулирования деятельности Департамента по инвестициям, ремонту и материальному обеспечению при МОиН КР принято постановление ПКР от 19 марта 2014 года №162.

В рамках реализации кадровой работы на системном уровне проводятся конкурсы на замещение вакантных административных должностей согласно нормативным правовым актам под контролем Государственной кадровой службы КР.

В рамках задачи по реорганизации КАО – подготовлено 4 варианта реорганизации КАО, ведутся консультации с юристами для определения формата реорганизации 2 типов структур КАО – реализующих научно-исследовательскую деятельность и обеспечивающих повышение квалификации педагогов и администрации школ.

Согласно постановлению Правительства Кыргызской Республики №302 от 30 мая 2013 г., с 1 августа 2013 года финансирование дошкольных образовательных организаций и школ передано в Министерство образования и науки Кыргызской Республики через районные отделы образования.

По общим долгосрочным мерам

Принято постановление Правительства КР №221 от 16.04.2015. «Об утверждении Концепции реформы системы организации науки в Кыргызской Республике».

Разработан проект среднесрочного плана развития образования до 2017 гг.

Разработано программное обеспечение и соответственно заполняется Информационный банк данных образовательных организаций (ИБДОО) Кыргызской Республики как основа Информационной системы управления образованием.

Утвержден приказ МОиН КР «О создании межведомственной комиссии по реализации антикоррупционных мер в системе науки» от 9 июня 2014 года №430/1.

Согласно постановлению Правительства Кыргызской Республики от 30 мая 2013 года №302 общеобразовательные организации переведены на нормативный (подушевой) принцип финансирования. В рамках проектов, поддерживаемых международными организациями, намечено продолжение обучения администрации школ и других заинтересованных лиц этой модели финансирования.

По процессу оптимизации сети вузов КР принята соответствующая Концепция (постановление Правительства КР от 23.05.2014 г. №-277).

Кыргыз мамлекеттик маданият жана искусство университетинин театр жана кино факультетинин он бүтүрүүчүсү келишим боюнча Жалал-Абад облусунун  Барпы атындагы драма театрына ишке орношушту. Бул бүтүрүүчүлөр театрга өздөрү гана барбастан төрт спектакль даярдап барып, өнөрлөрүн шаар тургундарына тартуулашууда.

Окуу жай жетекчилиги Жалал-Абад облусунун жергиликтүү бийлиги менен облустук театрга он актерду даярдап берүү боюнча  бир жыл мурун келишим түзүшкөн. Келишим боюнча окуу жай жетекчилиги быйыл жаӊы бүтүп жаткан бүтүрүүчүлөрдү алып барып ишке орноштуруп келишти.

- Биз бүтүрүүчүлөрдүн өздөрүн гана алып барбастан, төрт спектакль даярдай бардык. Ошол жактан спектаклдын баарын көрүүчүлөргө тартуулап, театрдын көркөм кеӊеши жактырып, жакшы кабыл алышты. Жергиликтүү бийлик менен сүйлөшүп, балдардын жатакана маселесин дагы жеринде чечип, жайгаштырып коюп анан келдик, — дейт окуу жайдын ректору Мамашарип Чотонов.

Окуу жай мындай саамалыкты бир жыл мурун баштаган. Былтыр мыкты бүтүрүүчүлөрүнүн төрт дипломдук спектаклин жаӊылык катары Кыргыз мамлекеттик жаш көрүүчүлөр театрында чоӊ сахнада коюшкан. Бүтүрүүчүлөрдүн өнөрүн көргөн театр жетекчилиги эӊ мыкты ойногон 10 баланы жактырып, жумушка алып калган.

- ТЮЗ театры биздин бүтүрүүчүлөрдү алып калгандан кийин бизге, театрларга бүтүрүүчүлөрүбүздү өзүбүз сунушташыбыз керек экен деген ой келди. Анан күзүндө окуу жылы башталганда Жалал-Абад облусунун  Барпы атындагы драма театры менен сүйлөшүп, театрдын жетекчилигин чакырып, сунушубузду айтсак алар макул болуп, келишим түзгөнбүз. Келишимдин негизинде балдар мамлекеттик экзаменди тапшыргандан кийин дипломдук ишине даярдаган спектаклдерин Жалал-Абадга барып коюшту. Ал жактан жаш актерлордун эмгегин көргөн Ош облустук жана Баткен облустук театрларынын жетекчилери дагы келишимдик негизде адистерди даярдап берүүгө келишим түзүштү. Биз ушул ишти баштагандан кийин Ч.Айтматов атындагы орус драма театры дагы максаттуу даярдоо боюнча келишим түзгөн. Биз мындай кадам менен эки маселени бирдей чечип жатабыз. Биринчиден, биз өзүбүздүн бүтүрүүчүлөрүбүздү иш менен камсыз кылсак, экинчиден, аймактагы театрларды жаш адистер менен толуктап жатабыз. Азыр баарыбызга белгилүү болгондой, жаштардын көбү айылдан качат, биз болсо айылдан кеткен жаштарды кайрадан айылга алып барып жатабыз, — дейт окуу жай жетекчиси.

Чолпон Кийизбаева, “Кутбилим”

Завершил работу Международный конкурс-фестиваль «Иссык-Куль собирает друзей — 2015», посвященный 70-летию Победы в Великой Отечественной войне 1941-1945 годов и в поддержку празднования 70-летия ЮНЕСКО.

Солнце, воздух и творчество…

Около трехсот талантливых детей из Казахстана, России и Кыргызстана собрались в детском оздоровительном комплексе «Барчын», который расположился в одном из живописных уголков жемчужного Иссык-Куля.

Жаркое солнце, ласковая вода, кристально чистый воздух, чуть заметный успокаивающий аромат елей и роз… все располагает к творчеству.

Утро. Семь ноль-ноль… Никого не надо будить, поливая холодной водичкой. С огромным удовольствием все бегут на веселую зарядку, с не меньшим удовольствием съедают кашу и спешно разбегаются на мастер-классы. Кто на пленэр к берегу озера, кто на репетицию восточного танца, хореографию, кто на вокал, совершенствование игры на комузе. А среди могучих елей в беседках проходят увлекательные занятия по изготовлению куколок разных народов, недалеко соревнуются самые сообразительные, которые со скоростью собирают картины из пазлов. Совсем рядом все с увлечением расписывают фартовые тарелочки акрилом, «выцарапывают» картинки в технике «граттаж», изготавливают веселые магнитики в национальном стиле. И это только утро! Многое должны успеть сделать барчыновцы до вечера: искупаться и позагорать, отдохнуть после сытного обеда, подготовиться к вечернему мероприятию, выступить на сцене, потанцевать на дискотеке… помазать зубной пастой уснувших соседей… И все это в течении дня.

Все десять дней непохожи друг на друга. Темя дня задается накануне. День дружбы, день национальных культур, день именинника, бизнес-день, день звонких голосов… каждый день проходит весело, шумно, интересно, легко. Подготовка же – тщательная, серьезная. Вот ребята демонстрируют «высокую» моду, костюмы, изготовленные из подручных материалов, при помощи подручных технических средств. Работа, требующая не только творчества и полета фантазии, но и хороших практических навыков владения шитьем и моделированием. А на сцене мы видим изящные, элегантные, креативные наряды из виниловых обоев, бумажных салфеток, веток, листьев, полиэтиленовых пакетов, скотча… Выход на сцену моделей отрепетирован. Свои наряды девочки и мальчики несут так, будто они сшиты из шёлка и бархата.

Сколько сувениров увезли ребята. А сколько фантазии проявили в зарабатывании «денюжек» в бизнес-день. Одни открыли ресторан. Другие организовали услуги по уборке номеров, территории, были и артисты, и массажисты, и парикмахеры, и… даже цыгане с песнями и гаданиями… Все как в жизни, но только с юмором и весельем. Была и ярмарка, на которой ребята тратили заработанные «денюжки» – более тысячи сувениров увезли ребята из «Барчына». И так каждый день!

Алло, мы ищем таланты!

В рамках Фестиваля прошел Международный конкурс хореографических коллективов, вокалистов и инструментальных фольклорных ансамблей. Соперничество было серьёзным, так как участники конкурса самые что ни на есть талантливые артисты. Перед жюри, в состав которого вошли Тимур Саламатов – заслуженный деятель культуры КР, лауреат премии им. А.Малдыбаева; Саламат Садыкова – Народная артистка КР, лауреат государственной премии им. Т.Сатылганова, заслуженная артистка Республики Казахстан; Улукмырза Полотов – Народный артист КР, профессор консерватории им.К.Молдобасанова; Бакыт Тилегенов — Народный артист КР, профессор, главный дирижер оркестра народных инструментов мэрии Бишкека; Эрнис Сатыбалдиев – заведующий кафедрой хореографии КГУКИ им.Б.Бейшеналиевой; Сырга Латыпова – руководитель ансамбля Народного танца «Шаттык», — встала нелегкая задача. Но правила конкурса таковы, что из лучших необходимо выбрать самых лучших.

В младшей возрастной категории 9-12 лет среди исполнителей народных танцев 1 место завоевал ансамбль «Арнау» из школы искусств №2 – клуба ЮНЕСКО, города Караганды, Казахстан, серебряными медалистами признаны учащиеся ансамбля «Даткайым» Детского образовательного центра «Баластан» города Талас. Третьим назван ансамбль «Ай бийке» из села Кєк-Ой, Таласского района.

В старшей возрастной категории 13-16 лет места распределились следующим образом: «Золото» — у ансамбля «Грация», село Новопавловка, Чуйская область, «Серебро» получил ансамбль Дома творчества детей Сузакского района, Жалал-Абадской области, «Бронзы» удостоины ребята из ансамбля «Азем», село Мады, Кара-Суйского района, Ошской области.

Здорово выступали юные комузисты. Бурные споры возникли при обсуждении среди членов жюри. Да и выступления вокалистов поразили всех. Особенно, отмечено выступление Самудин уулу Урмата из Новопавловского лицея им.Ч.Айтматова, который исполнил песню «Журавли». Без сомнения, он завоевал 1 место. Высокий профессионализм показали группа комузистов из Детского образовательного центра Кєк-Ой, фольклорный ансамбль «Жаш толкун» из РУМЦЭВ «Балажан», Эгемберди уулу Эльмар из «Балажана», Абдымалик уулу Талант из Сузакского района, Алия Мамбетова из «Балажана» …

Много теплых слов, поздравлений, восторга, пожеланий, напутствий услышали ребята от членов жюри. Овациями приветствовали зрители победителей.

Итогом работы ребят в мастер-классах стала выставка рисунков и изделий прикладного творчества под названием «Иссык-Кульская палитра». Председатель жюри конкурса детских рисунков и изделий заслуженный художник Кыргызской ССР, член союза художников КР, член союза художников Австрии Настар Мамай подчеркнул, что бесталанных детей не бывает. Об этом говорят работы, выполненные на пленэре в течении лагерной смены.

Все что происходило в «Барчыне»: конкурсы, выставки, гала-концерт, мастер-классы – еще одно подтверждение девиза «Балажана»: Творческий ребенок – будущее Кыргызстана. Цель фестиваля, поставленная организаторами – МОиН КР и РУМЦЭВ «Балажан»: укрепление и развитие дружеских отношений и культурного взаимодействия юного поколения стран СНГ достигнута. Лагерь 10 дней жил единой семьей. Расставаясь многие даже всплакнули, обещая встретиться.

Мы патриоты своей страны

Не только детей объединил наш конкурс-фестиваль. В его рамках прошла традиционная международная научно-практическая конференция. Она состоялась в четвертый раз и была посвящена гражданскому и патриотическому воспитанию подрастающего поколения в системе дополнительного образования.

Около шестидесяти человек приняли участие в ее работе. В том числе депутаты Жогорку Кенеша КР, ученые академики, профессора, заслуженные деятели в области образования, культуры, спорта из стран содружества, представители министерств и ведомств, неправительственных организаций, директора внешкольных учреждений.

Разговор состоялся серьезный, ибо гражданско-патриотическое воспитание – это сложно-нравственно-обусловленный процесс подготовки подрастающего поколения к жизни в условиях демократического общества. Воспитать в детях чувство гражданина, ответственного за собственное благополучие, за судьбу Государства, осознание своей этнической и гражданской принадлежности возможно только в рамках правильно выстроенной системы.  Уважения к истории и культуре, традициям других народов, формирование гордости за свою Родину – этому посвящена работа, проводимая в системе дополнительного образования. Результаты есть. Но есть проблемы, которые необходимо решать. Об этом и других задачах гражданско-патриотического воспитания шел разговор участников конференции.

Большой разговор был организован не ради разговора. Участники конференции разработали конференции органам управления образования и образовательным организациям, института повышения квалификации педагогических кадров, внешкольным учреждения дополнительного образования средствам массовой информации, которые обеспечивают организацию гражданского и патриотического воспитания. Все направления этой работы учтены. Теперь все дела за вами, уважаемые коллеги. Внедрения системы гражданско-патриотического воспитания позволит целенаправленна формировать у подрастающего поколения активную жизненную позицию, быть ответственными в решении общегосударственных задач, отстаивать национальные интересы, суверенитет и независимость Отечества.

РУМЦЭВ «Балажан»

Завершился третий тур отбора и зачисления абитуриентов на грантовые места в ВУЗы республики. Об этом сообщает  пресс-служба Минобразования КР.  Таким образом,  общее количество зачисленных абитуриентов по итогам последнего тура составило 469 человек.

Как оказалось наибольшее количество грантовых мест в ВУЗах осталось по следующим отраслям: специальности горнодобывающей промышленности, сельского хозяйства, в области промышленности, а также педагогические специальности по направлению «Физико-математическое образование». Основной причиной послужили предметные тесты по математике и физике по этим специальностям.

Напомним, что в соответствии с утвержденным графиком туров отбор, а также зачисление абитуриентов проходили в 3 этапа с 15 июля по 26 июля. В целях проведения открытого зачисления абитуриентов были сформированы грантовые комиссии и проведены выездные контроли с участием ректоров вузов и сотрудников Министерства образования и науки.

По итогам работы в первом туре отбора и зачисления в вузы конкурс проводился на 4862 грантовых места. К конкурсу было допущено 25135 абитуриентов, из них был зачислен 2441 абитуриент. К началу второго тура оставалось 2418 грантовых мест, из них задействовано 1351 место.

По итогам завершающего третьего тура вузы КР было зачислено 469 абитуриентов на бюджетные места.

После третьего тура вакантными остались 618 грантовых мест (количество вакансий в разрезе вузов прилагается).

Наибольшее количество грантовых мест осталось в ОшТУ (147), ЖАГУ (80), КНАУ (95), КНУ (47), КГТУ (52).

Эльвира Сариева:

Несмотря на жесткие ограничения, бюджетные места в ВУЗах заполнены выше уровня прошлого года

Подводя официальные итоги вступительной кампании в высшие учебные заведения на бюджетные места, министр образования и науки КР Эльвира Сариева показала динамику выполнения планового приема в вузы. Министр напомнила, что в связи с нарушениями законодательства в прошлые годы, как в части проведения дополнительных туров поступления в вузы, так и неправомерного зачисления абитуриентов на бюджетные места в некоторых государственных вузах, в начале этого года, по инициативе министерства, была проведена проверка зачисления в государственные вузы именно на бюджетные места. По итогам этой проверки, а также во исполнение правительственной концепции по оптимизации вузов, были приняты решения по установлению порогового балла Общереспубликанского тестирования на уровне 110 баллов и по проведению только трех туров для бюджетных мест, как предписано в Постановлении Правительства КР.

«Члены независимой комиссии настаивали на этих мерах, они были поддержаны министерством и нашли отражение в соответствующих приказах. В итоге, благодаря информированию абитуриентов об установленном пороговом балле ОРТ и подготовке к тестам самих абитуриентов, в этом году  25 135  абитуриентов набрали свыше 110 баллов, что на 30% больше числа абитуриентов прошлого года, прошедших пороговый балл. Несмотря на прогнозы, показатель выполнения плана приема на бюджетные места в этом году даже превысил уровень прошлого года (12%)», — отметила министр образования и науки КР.

Наибольшее количество грантовых мест осталось в ОшТУ (147), ЖАГУ (80), КНАУ (95), КНУ (47), КГТУ (52). Как отмечают в министерстве, анализ заполнения бюджетных мест, особенно в части таких специальностей, как: специальности сельского хозяйства и промышленности, а также педагогические специальности в указанных вузах, говорит о необходимости повышения подготовки школьников по математике и физике, изменения подходов к планированию приема указанных государственных вузов, а также необходимости повышения статуса этих специальностей. Для повышения качества подготовки в школах министерство уже работает по полному обновлению школьной программы.

«Итоги приема на бюджетные места в государственных вузах показали, что без нарушений постановлений Правительства, в рамках трех туров для бюджетников с установлением жесткого ограничения для «троечников», у нас есть убедительный, хороший результат. Мы продолжим наши планомерные действия по оптимизации вузов», — отметила министр образования Эльвира Сариева.

По информации министра, после окончания вступительной кампании на коммерческие места в вузы министерство проведет фронтальную проверку для выявления возможных нарушений, а также проверку исполнения решений министерства и Правительства КР относительно вступительной кампании.

Также, в ближайшее время министерство образования и науки КР совместно с Государственным агентством антимонопольного регулирования при Правительстве КР планирует выставить на обсуждение новую форму установления стоимости обучения в высших учебных заведениях. Как сообщают  в министерстве, новая система повлияет на бюджетирование стоимости грантового места, а также на количество грантовых мест и механизм возвращения финансовых средств, затраченных государством на обучение студентов-бюджетников, в случае если выпускник вуза не отработал положенные три года после учебы по направлению.

Соб.инф.